Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ πρότεινε στην Ουκρανία μία νέα ολοκληρωμένη συμφωνία για τα σπάνια και στρατηγικά ορυκτά, σύμφωνα με δηλώσεις του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι στις 25 Μαρτίου 2025, στο κρατικό πρακτορείο ειδήσεων της Ουκρανίας «Ukrinform». Η πρόταση έρχεται καθώς ΗΠΑ, Ουκρανία και Ρωσία βρίσκονται σε διπλωματικές διαβουλεύσεις στη Σαουδική Αραβία για τον τερματισμό της πολύχρονης πολεμικής σύγκρουσης.
Η προτεινόμενη νέα συμφωνία χαρακτηρίστηκε από τον πρόεδρο Ζελένσκι ως «πλήρους κλίμακας», ξεπερνώντας τα όρια της προηγούμενης προκαταρκτικής συμφωνίας-πλαισίου. «Η ομάδα μου με ενημέρωσε χθες για τα νέα δεδομένα», δήλωσε ο Ουκρανός πρόεδρος, προσθέτοντας: «Πρόκειται για μία μεγάλη, στρατηγική συμφωνία όπως την έχουν ήδη οραματιστεί οι Ηνωμένες Πολιτείες. Έχουν ξεπεράσει πια προηγούμενα στάδια, όπως η αρχική συμφωνία πλαισίου, και τώρα προτείνουν μία ολοκληρωμένη συμφωνία.»
Η αρχική συμφωνία είχε τεθεί στο περιθώριο τον περασμένο Φεβρουάριο, μετά την έντονη διαφωνία που προέκυψε στον Λευκό Οίκο κατά τη συνάντηση των προέδρων Τραμπ, Ζελένσκι και του Αμερικανού αντιπροέδρου Τζέι Ντι Βανς.
Από αμερικανικής πλευράς, ο πρόεδρος Τραμπ δήλωσε πρόσφατα πως αναμένει σύντομα την υπογραφή συμφωνίας για τα στρατηγικά ορυκτά, ενώ εξετάζεται ταυτόχρονα και η δυνατότητα ανάληψης από αμερικανικές εταιρείες της ιδιοκτησίας ή της διαχείρισης ουκρανικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής. «Μιλάμε αυτή τη στιγμή και για εδάφη και για γραμμές οριοθέτησης και για μονάδες ηλεκτρικού ρεύματος ή την ιδιοκτησία τους», είπε χαρακτηριστικά, σημειώνοντας ότι «ορισμένοι πιστεύουν ότι οι ΗΠΑ πρέπει να κατέχουν και να διαχειρίζονται αυτές τις μονάδες, λόγω της τεχνογνωσίας που διαθέτουν».
Η σημασία των σπανίων γαιών εξηγείται και από την πρόσφατη αναφορά του Τραμπ πως η Ουκρανία «ουσιαστικά συμφώνησε» να παραχωρήσει πρόσβαση στις ΗΠΑ σε κοιτάσματα με εκτιμώμενη αξία που αγγίζει τα 500 δισ. δολάρια. Τα συγκεκριμένα ορυκτά είναι ζωτικής σημασίας για σύγχρονες τεχνολογίες που κυμαίνονται από ηλεκτρικά οχήματα μέχρι συστήματα καθοδήγησης πυραύλων.
Ωστόσο, σύμφωνα με έκθεση της υπηρεσίας αξιολόγησης S&P του Φεβρουαρίου 2025, η εκμετάλλευση αυτών των κοιτασμάτων δεν αναμένεται εύκολη, καθώς βασίζεται σε αξιολογήσεις της σοβιετικής εποχής. Μερικά από τα κοιτάσματα βρίσκονται σε περιοχές πίσω από γραμμές μάχης, ενώ άλλα απαιτούν προηγμένη τεχνολογία εξόρυξης και σταθερή ενεργειακή υποδομή.
Ο Ζελένσκι, από την πλευρά του, ζήτησε λεπτομερή ανάλυση και περαιτέρω διαπραγματεύσεις πριν τη λήψη αποφάσεων, σχολιάζοντας: «Θέλω να δω πρώτα πλήρες κείμενο, πλήρη διευκρίνιση όλων των επιμέρους όρων, και μόνο τότε θα προχωρήσουμε σε συζητήσεις, έχοντας επίγνωση ότι πρόκειται για ένα πολύ σοβαρό έγγραφο.»
Ανάλυση και επιπτώσεις
Η υπογραφή μίας τέτοιας συμφωνίας θα μπορούσε να αποτελέσει καίριο οικονομικό και γεωπολιτικό επίτευγμα για την Ουκρανία, προσελκύοντας μεγάλες ιδιωτικές επενδύσεις και λειτουργώντας σε βάθος χρόνου ως μέσο ενίσχυσης της εθνικής της οικονομίας και ασφάλειας. Από την άλλη πλευρά, η άμεση εμπλοκή των ΗΠΑ στην εκμετάλλευση ουκρανικών πόρων, ιδιαίτερα σε έναν τόσο σημαντικό στρατηγικό τομέα, αναμένεται να έχει περιφερειακές και διεθνείς επιπτώσεις, ιδίως σε σχέση με τη Ρωσία και τις υπόλοιπες χώρες της περιοχής.
Καθώς Ουκρανία και ΗΠΑ βρίσκονται σε τελική φάση συζητήσεων για τη συμφωνία, οι αποφάσεις αναμένονται σύντομα, διαμορφώνοντας τις βάσεις για ένα νέο πλαίσιο συνεργασίας στον τομέα των κρίσιμων πρώτων υλών, το οποίο ενδεχομένως να επηρεάσει δραστικά την οικονομική και γεωπολιτική σταθερότητα τόσο εντός όσο και εκτός Ευρώπης. Οι προσεχείς εβδομάδες θα είναι κρίσιμες, καθώς αναμένουμε τις οριστικές αποφάσεις των δύο ηγετών.
