Νέο γύρο διαπραγματεύσεων με το Ιράν ξεκίνησαν η Γαλλία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο—γνωστά ως E3—στις 26 Αυγούστου στη Γενεύη της Ελβετίας, στον απόηχο των συνομιλιών που είχαν προηγηθεί στην Κωνσταντινούπολη στις 25 Ιουλίου.
Ο εκπρόσωπος του ιρανικού υπουργείου Εξωτερικών ανακοίνωσε τη συνάντηση στις 25 Αυγούστου, υπενθυμίζοντας ότι πλησιάζει η προθεσμία για την εκ νέου επιβολή των αυτοματοποιημένων (snapback) κυρώσεων.
Το εν λόγω μηχανισμό προβλέπει το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA) του 2015, που διαπραγματεύτηκε η κυβέρνηση Ομπάμα, βάσει του οποίου οι κυρώσεις του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών θα μπορούσαν να τεθούν εκ νέου σε ισχύ.
Η πρόνοια αυτή λήγει στις 18 Οκτωβρίου, όμως οι E3 δήλωσαν ότι θα εκκινήσουν τη διαδικασία επαναφοράς των κυρώσεων εάν το Ιράν δεν προβεί στις απαραίτητες παραχωρήσεις έως τις 31 Αυγούστου.
Το «snapback» επιτρέπει την αυτόματη επαναφορά των κυρώσεων χωρίς δυνατότητα βέτο από τη Ρωσία ή την Κίνα—μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
Σε κοινή επιστολή που δημοσιεύθηκε στις 8 Αυγούστου, οι E3 υπογράμμισαν: «Σε διάστημα άνω των 20 ετών διπλωματικών προσπαθειών, οι E3 παραμένουν ενωμένοι στον στόχο τους: το Ιράν να μην επιδιώξει, αποκτήσει, ή αναπτύξει ποτέ πυρηνικό όπλο, και μια διαπραγματευμένη λύση που προσφέρει αξιόπιστες εγγυήσεις προς αυτήν την κατεύθυνση πρέπει να επιτευχθεί μέσω διπλωματικών μέσων».
Σε περίπτωση επαναφοράς, οι κυρώσεις θα μοιάζουν με εκείνες που επιβλήθηκαν βάσει του Ψηφίσματος 1929 του ΟΗΕ το 2010 και θα περιλαμβάνουν εμπάργκο σε συμβατικά όπλα, πάγωμα περιουσιακών στοιχείων, απαγόρευση τραπεζικών συναλλαγών με το Ιράν και ταξιδιωτικές απαγορεύσεις για κρίσιμα πρόσωπα.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ αποχώρησε από το JCPOA τον Μάιο του 2018 κατά την πρώτη του θητεία και εν συνεχεία επανέφερε τις αμερικανικές κυρώσεις εις βάρος του Ιράν.
Επανέλαβε τη στρατηγική της «μέγιστης πίεσης» κατά του ιρανικού καθεστώτος στις 4 Φεβρουαρίου, λίγο μετά την έναρξη της δεύτερης θητείας του. Μέχρι τότε, το Ιράν είχε ήδη εμπλουτίσει ουράνιο σε καθαρότητα 60%, πλησιάζοντας το 90% που απαιτείται για κατασκευή πυρηνικών όπλων.
Το Ιράν διαψεύδει τις βλέψεις για πυρηνικά όπλα
Το Ιράν, επί δεκαετίες, ισχυρίζεται ότι οι πυρηνικές του δραστηριότητες έχουν ειρηνικό χαρακτήρα και δεν στοχεύουν σε ανάπτυξη όπλων.
Η ιστοσελίδα του Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας της Ισλαμικής Δημοκρατίας μεταφέρει δήλωση του ανώτατου ηγέτη Αλί Χαμενεΐ: «Η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν θεωρεί τη χρήση πυρηνικών και χημικών όπλων μέγιστο και ασυγχώρητο αμάρτημα. Υψώνουμε το σύνθημα “Μέση Ανατολή χωρίς πυρηνικά όπλα” και παραμένουμε αφοσιωμένοι σε αυτό».
Στις 12 Ιουνίου, το 35μελές Διοικητικό Συμβούλιο του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) ψήφισε υπέρ ψηφίσματος που κηρύσσει το Ιράν εκτός συμμόρφωσης και παραβιάζοντα τις υποχρεώσεις του σύμφωνα με τη Συνθήκη Μη Διάδοσης των Πυρηνικών Όπλων.
Στη συνέχεια, οι ισραηλινές δυνάμεις εξαπέλυσαν βομβαρδισμούς εναντίον πυρηνικών εγκαταστάσεων και άλλων στόχων στο εσωτερικό του Ιράν. Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου δήλωσε στις 13 Ιουνίου: «Πριν λίγα λεπτά, το Ισραήλ ξεκίνησε την Επιχείρηση “Rising Lion”, μια στοχευμένη στρατιωτική ενέργεια για την ανάσχεση της ιρανικής απειλής κατά της ίδιας της ύπαρξης του Ισραήλ. Η επιχείρηση αυτή θα διαρκέσει όσες ημέρες χρειαστεί για να αρθεί η απειλή».
Διαπραγματεύσεις για μια νέα συμφωνία σε αντικατάσταση του JCPOA βρίσκονταν σε εξέλιξη, με έκτο γύρο να έχει προγραμματιστεί στη Μουσκάτ του Ομάν στις 15 Ιουνίου, ο οποίος όμως ακυρώθηκε λόγω των ισραηλινών χτυπημάτων.
Ο γενικός διευθυντής του ΔΟΑΕ, Ραφαέλ Γκρόσι, ανέφερε στις 18 Ιουνίου: «Καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να επιβεβαιώσουμε την ύπαρξη συστηματικής προσπάθειας στο Ιράν για κατασκευή πυρηνικού όπλου».
Ως απάντηση, το Ιράν εξαπέλυσε πυραυλικά και μη επανδρωμένα πλήγματα κατά του Ισραήλ. Στις 24 Ιουνίου συνομολογήθηκε κατάπαυση πυρός, αφού το Ιράν επιτέθηκε με πυραύλους σε αμερικανική στρατιωτική βάση στο Κατάρ σε αντίποινα για αμερικανικούς βομβαρδισμούς στο Φερντόου, το Νατάνζ και το Ισφαχάν.
Ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν Αμπάς Αραγτσί επιβεβαίωσε σε συνέντευξή του στις 21 Ιουλίου στο Fox News ότι οι αμερικανικές αεροπορικές επιδρομές κατέστρεψαν τις πυρηνικές εγκαταστάσεις της Τεχεράνης, διευκρινίζοντας ωστόσο πως το Ιράν θα συνεχίσει τον εμπλουτισμό ουρανίου.
Σε ανακοίνωσή τους στις 8 Αυγούστου, οι E3 δήλωσαν: «Δεν συμμετείχαμε ούτε στον σχεδιασμό ούτε στην εκτέλεση οποιασδήποτε στρατιωτικής ενέργειας κατά του Ιράν».
Έθεσαν επίσης ως καταληκτική ημερομηνία τα τέλη Αυγούστου για την ενεργοποίηση του μηχανισμού «snapback» σε περίπτωση μη συμμόρφωσης του Ιράν ως προς συγκεκριμένες απαιτήσεις, όπως η παροχή πλήρους πρόσβασης στους επιθεωρητές του ΟΗΕ σε όλες τις ιρανικές εγκαταστάσεις και η καταγραφή των 400 κιλών ουρανίου υψηλού εμπλουτισμού.
Επιπλέον προϋπόθεση ήταν η επανέναρξη άμεσων διαπραγματεύσεων ΗΠΑ-Ιράν σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα.
Σε ομιλία του στις 24 Αυγούστου, ο Χαμενεΐ απέρριψε κάθε ενδεχόμενο άμεσης διαπραγμάτευσης με τις ΗΠΑ: «Οι ΗΠΑ απαιτούν από το Ιράν να είναι υποταγμένο.
Ο ιρανικός λαός νιώθει βαθιά προσβεβλημένος από τόσο μεγάλη προσβολή και θα σταθεί με όλες του τις δυνάμεις ενάντια σε όσους τρέφουν τέτοιες ψευδείς προσδοκίες».
Βάσει του JCPOA, το Ιράν επιτρεπόταν να εμπλουτίζει ουράνιο μόνο μέχρι 3,67% και να διατηρεί απόθεμα όχι μεγαλύτερο των 300 κιλών.
Ωστόσο, σε νέα ανακοίνωση στις 8 Αυγούστου, οι E3 αναφέρουν ότι το Ιράν έχει εγκαταστήσει και λειτουργεί χιλιάδες νέες, προηγμένες φυγοκεντρητές που απαγορεύονται από τη συμφωνία, ενώ το συνολικό του απόθεμα σε εμπλουτισμένο ουράνιο έχει φθάσει στους 8.400 κιλoύς—περισσότερο από 40 φορές το όριο της συμφωνίας—εκ των οποίων πάνω από 400 κιλά έχουν εμπλουτιστεί σε ποσοστό 60%.
