Νέο νομοσχέδιο για την ενίσχυση της συνεργασίας των ΗΠΑ με την Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ στον τομέα της αντιτρομοκρατίας και της θαλάσσιας ασφάλειας κατατέθηκε στη Βουλή των Αντιπροσώπων από τη Ρεπουμπλικανή βουλευτή της Νέας Υόρκης Νικόλ Μαλλιωτάκη.
Με τίτλο «Νόμος για τη συνεργασία στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και για τη θαλάσσια ασφάλεια στην Ανατολική Μεσόγειο μεταξύ ΗΠΑ-Ελλάδας-Ισραήλ του 2025», το νομοσχέδιο αποτελεί μια διακομματική πρωτοβουλία που αποσκοπεί να θεσμοθετήσει τη συνεργασία του σχήματος 3+1 στους βασικούς τομείς της αντιτρομοκρατίας και της θαλάσσιας ασφάλειας.
Έτεροι εισηγητές του νομοσχεδίου είναι οι βουλευτές Τόμας Κιν Τζούνιορ, Νταν Γκόλντμαν και Τζος Γκότχαϊμερ. Μεταξύ των βασικών προβλέψεων του νέου νομοσχεδίου είναι:
-
Η δημιουργία του προγράμματος εκπαίδευσης TRIREME στη Σούδα και η ενίσχυση της συνεργασίας στη θαλάσσια ασφάλεια.
-
Η δημιουργία του προγράμματος εκπαίδευσης CERBERUS στο κέντρο CYCLOPS στην Κύπρο για την αντιτρομοκρατία.
-
Η κατάργηση της ανανέωσης του εμπάργκο πώλησης όπλων στην Κυπριακή Δημοκρατία.
-
Η θεσμοθέτηση επιμέρους σκέλους ασφάλειας σε διακοινοβουλευτικό επίπεδο εντός του σχήματος 3+1.
-
Η ενίσχυση της χρηματοδότησης του προγράμματος Διεθνούς Στρατιωτικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (IMET) για το Ισραήλ, την Ελλάδα και την Κύπρο.
Η εισαγωγή του νομοσχεδίου έρχεται σε μια χρονική συγκυρία όπου παρατηρείται έντονη κινητικότητα στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς μετά από μια περίοδο στασιμότητας το σχήμα 3+1 ετοιμάζεται να αναβιώσει σε ανώτερο πολιτικό επίπεδο, ενώ η Αναπτυξιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (DFC) επεξεργάζεται τη συμμετοχή της στο έργο για την ηλεκτρική διασύνδεση της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ.
Μέσα σε αυτή την κινητικότητα έρχεται να προστεθεί το νέο εγχείρημα στο Κογκρέσο για την Ανατολική Μεσόγειο, που είναι το τρίτο μεγάλο νομοσχέδιο ελληνικού ενδιαφέροντος που κατατίθεται μέσα στα τελευταία επτά χρόνια. Πρόκειται για μια νέα διακομματική πρωτοβουλία που φιλοδοξεί να οικοδομήσει πάνω στη δυναμική που δημιούργησαν τα δύο προηγούμενα νομοσχέδια του 2019 (Νομοσχέδιο για την ασφάλεια και την ενεργειακή συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο) και του 2021 (Νόμος για την αμυντική και διακοινοβουλευτική εταιρική σχέση ΗΠΑ-Ελλάδας 2021).
Το νομοσχέδιο είναι γραμμένο κατά τρόπο που να εναρμονίζεται με την εξοικονόμηση πόρων που επιβάλλει το νέο Υπουργείο Κυβερνητικής Αποτελεσματικότητας (DOGE), αλλά και με τις νέες πολιτικές προτεραιότητες που έχει θέσει η κυβέρνηση Τραμπ. Το επόμενο κρίσιμο βήμα στη νομοθετική πορεία του θα γίνει με την κατάθεση μιας αντίστοιχης εκδοχής στη Γερουσία το προσεχές διάστημα.
Από εκεί και πέρα, το νομοσχέδιο εκτιμάται ότι δεν θα ψηφιστεί ως αυτοτελές, αλλά ότι θα συμπεριληφθεί ως τροπολογία στο Νομοσχέδιο για τον Αμυντικό Προϋπολογισμό των ΗΠΑ (NDAA). Σύμφωνα με τη διαδικασία, το NDAA είναι αυτό που εγκρίνει τις χρηματοδοτήσεις για δαπάνες αμυντικού χαρακτήρα.
Το τελικό βήμα θα γίνει στον γενικό προϋπολογισμό της αμερικανικής κυβέρνησης, όπου θα προβλέπεται η κατανομή των χρημάτων για τους σκοπούς που περιγράφονται στον «Νόμο για τη συνεργασία στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας και για τη θαλάσσια ασφάλεια στην Ανατολική Μεσόγειο μεταξύ ΗΠΑ-Ελλάδας-Ισραήλ του 2025».
Δημιουργία προγράμματος εκπαίδευσης TRIREME στη Σούδα και ενίσχυση της συνεργασίας στη θαλάσσια ασφάλεια
Με στόχο την παροχή εξειδικευμένης εκπαίδευσης για την ενίσχυση της θαλάσσιας ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο, το νομοσχέδιο προβλέπει τη δημιουργία εκπαιδευτικού προγράμματος με τον τίτλο TRIREME στη ναυτική βάση της Σούδας. Οι πόροι θα προέρχονται από το αμερικανικό Πεντάγωνο και στα εκπαιδευτικά προγράμματα θα συμμετέχουν οι ΗΠΑ μαζί με την Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ.
Το πρόγραμμα TRIREME θα λαμβάνει 1,5 εκατομμύριο δολάρια σε ετήσια βάση για τη δημοσιονομική περίοδο 2026-2029, με το συνολικό ποσό να αγγίζει τα 6 εκατομμύρια δολάρια. Σύμφωνα με την πρόβλεψη του νομοσχεδίου, το Πεντάγωνο και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ θα παρέχουν ετήσιες ενημερώσεις στο Κογκρέσο σχετικά με τα αποτελέσματα αυτής της εκπαίδευσης.
Επιπλέον, προβλέπεται ετήσια χρηματοδότηση για την αναβάθμιση του εκπαιδευτικού προγράμματος θαλάσσιας ασφάλειας στο κέντρο εκπαίδευσης στη Σούδα, ύψους 2 εκατομμυρίων δολαρίων σε ετήσια βάση για τη δημοσιονομική περίοδο 2026-2029.
Για το δημοσιονομικό έτος 2026, προβλέπεται ειδική χρηματοδότηση 5 εκατομμυρίων δολαρίων που θα διατεθεί για τη δημιουργία νέων εγκαταστάσεων ναυτικής εκπαίδευσης και την απόκτηση νέου εκπαιδευτικού εξοπλισμού ναυτικής ασφάλειας στη βάση της Σούδας.
Το νομοσχέδιο φιλοδοξεί να επεκταθεί πέρα από τον τομέα της εκπαίδευσης, θεσμοθετώντας τη συνεργασία στον τομέα της θαλάσσιας ασφάλειας. Υπό αυτό το πρίσμα, ζητά από τον Υπουργό Άμυνας των ΗΠΑ να συνεργαστεί με τον Αμερικανό Υπουργό Εξωτερικών για τη δημιουργία στρατηγικής συνεργασίας στο πλαίσιο του σχήματος 3+1.
Δημιουργία προγράμματος εκπαίδευσης CERBERUS στην Κύπρο και ενίσχυση της αντιτρομοκρατικής συνεργασίας
Το νομοσχέδιο επιδιώκει να δημιουργήσει προγράμματα εξειδικευμένης εκπαίδευσης και στον τομέα της αντιτρομοκρατίας. Για τον λόγο αυτό προβλέπεται η δημιουργία του προγράμματος CERBERUS, που θα πραγματοποιείται στο κέντρο εκπαίδευσης CYCLOPS στην Κύπρο, με τη συμμετοχή των ΗΠΑ, της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ. Το πρόγραμμα θα χρηματοδοτείται με 1,5 εκατομμύριο δολάρια για τη δημοσιονομική περίοδο 2026-2029.
Προβλέπεται επίσης γενική υποστήριξη και αναβάθμιση της λειτουργίας του κέντρου CYCLOPS, μέσω ετήσιας χρηματοδότησης ύψους 2 εκατομμυρίων δολαρίων για την ίδια περίοδο. Παράλληλα, επιδιώκεται η δημιουργία νέων εγκαταστάσεων αντιτρομοκρατικής εκπαίδευσης και η απόκτηση εξοπλισμού, με χρηματοδότηση 5 εκατομμυρίων δολαρίων για το έτος 2026.
Όπως και με τη θαλάσσια ασφάλεια, το νομοσχέδιο φιλοδοξεί να θεσμοθετήσει στρατηγική συνεργασία στην αντιτρομοκρατία. Προβλέπει ότι ο Υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ θα συνεργαστεί με τον Υπουργό Εξωτερικών για τον σχεδιασμό αυτής της στρατηγικής στο πλαίσιο του 3+1.
Κατάργηση της ανανέωσης του εμπάργκο όπλων στην Κυπριακή Δημοκρατία
Ένα σημαντικό τμήμα του νομοσχεδίου αφιερώνεται στην κατάργηση της ανανέωσης του εμπάργκο πώλησης αμερικανικών όπλων στην Κυπριακή Δημοκρατία. Ως εκ τούτου, προβλέπεται η κατάργηση όλων των εναπομεινάντων νομικών περιορισμών στην αποστολή αμυντικού εξοπλισμού και παροχής στρατιωτικής βοήθειας από τις ΗΠΑ. Για την υλοποίηση αυτού του στόχου, το νομοσχέδιο τροποποιεί τον Νόμο περί Εξωτερικής Βοήθειας του 1961 και τον Νόμο περί Εξουσιοδότησης Εθνικής ‘Αμυνας του 2020, διαγράφοντας όλα τα σχετικά άρθρα που επέβαλαν περιορισμούς.
Υπενθυμίζεται ότι το 2023 ο γερουσιαστής Ρόμπερτ Μενέντεζ είχε εισάγει την επέκταση του απαιτούμενου χρόνο για την ανανέωση του εμπάργκο της πώλησης όπλων στην Κύπρο ως τροπολογία στο NDAA. Επίσης, το 2024 με πρωτοβουλία των βουλευτών Γκας Μπιλιράκη, Κρις Πάπας, Ντίνα Τίτους και Νικόλ Μαλλιωτάκη είχε κατατεθεί ο «Νόμος για τον Τερματισμό του Κυπριακού Εμπάργκο» που προέβλεπε την πλήρη κατάργηση της ανάγκης για την ετήσια ανανέωση του.
Θεσμοθέτηση σκέλους ασφάλειας στο διακοινοβουλευτικό σχήμα 3+1
Το νομοσχέδιο καταργεί την ημερομηνία λήξης της υφιστάμενης Διακοινοβουλευτικής Ομάδας που είχε δημιουργηθεί με βάση τον Νόμο για την Αμυντική και Διακοινοβουλευτική Εταιρική Σχέση ΗΠΑ-Ελλάδας του 2021. Επιδιώκοντας να ενισχύσει και να θωρακίσει θεσμικά αυτή τη συνεργασία, το νέο νομοσχέδιο προβλέπει τη δημιουργία ενός επιμέρους σκέλους ασφάλειας εντός του υφιστάμενου σχήματος 3+1 που θα απαρτίζεται από έξι έμπειρους Αμερικανούς βουλευτές και γερουσιαστές. Η νέα διακυβερνητική ομάδα εργασίας που θα συγκροτηθεί θα πρέπει να συνεδριάζει τουλάχιστον δύο φορές τον χρόνο.
Πρόγραμμα IMET
Το νομοσχέδιο προβλέπει επίσης σημαντικές αυξήσεις στο πρόγραμμα Διεθνούς Στρατιωτικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (IMET) και για τις τρεις χώρες που συνεργάζονται με τις ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο. Σε αυτό το πλαίσιο, το Ισραήλ θα λάβει επιπλέον τέσσερα εκατομμύρια δολάρια μέσα στην επόμενη τετραετία, ενώ τα προγράμματα για την Ελλάδα και την Κύπρο θα ενισχυθούν αντιστοίχως με 1 εκατομμύριο δολάρια για το ίδιο διάστημα.
Στήριξη από Αμερικανικό Ελληνικό Ινστιτούτο (AHI)
Το συγκεκριμένο νομοθετικό εγχείρημα στηρίζεται ενεργά από το Αμερικανικό Ελληνικό Ινστιτούτο (AHI), το οποίο κάνει λόγο για ένα κρίσιμο επόμενο βήμα.
Όπως σημειώνεται στην ανακοίνωση, «το AHI υπήρξε επί μακρόν υποστηρικτής της σημασίας της εταιρικής σχέσης 3+1. Είναι μια ισχυρή δομή περιφερειακής συνεργασίας που θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί στο μέγιστο βαθμό για την προστασία των συμφερόντων της Αμερικής, τη διασφάλιση του διεθνούς εμπορίου και την παροχή ειρήνης, σταθερότητας και ασφάλειας σε μια περιοχή μεγάλης γεωπολιτικής σημασίας. Με την έναρξη αυτού του νέου νομοσχεδίου, το AHI και οι ηγέτες του Κογκρέσου σε αυτό το θέμα στοχεύουν να δουν τη συνεργασία 3+1 να εξελίσσεται στο επόμενο επίπεδο, ειδικά όσον αφορά τη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας».
