Σήμερα, στο Λονδίνο, τα κράτη-μέλη του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (IMO) συνεδριάζουν για να ψηφίσουν το Net-Zero Framework (NZF) — ένα φιλόδοξο παγκόσμιο σχέδιο που στοχεύει να οδηγήσει τη ναυτιλία σε καθαρές μηδενικές εκπομπές έως το 2050. Πρόκειται για την πιο ριζική μεταρρύθμιση των τελευταίων δεκαετιών στον κλάδο, καθώς για πρώτη φορά επιχειρείται να θεσπιστεί παγκόσμιο σύστημα “φόρου άνθρακα” και δεσμευτικοί στόχοι εκπομπών για τα πλοία.
Τι είναι το Net-Zero Framework
Το Net-Zero Framework προβλέπει την επιβολή υποχρεωτικών ορίων εκπομπών για πλοία άνω των 5.000 τόνων, τα οποία αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο ποσοστό της διεθνούς ναυτιλιακής δραστηριότητας. Εταιρείες που υπερβαίνουν τα επιτρεπόμενα όρια θα υποχρεώνονται να πληρώνουν «μονάδες αποζημίωσης», έναν μηχανισμό που ουσιαστικά λειτουργεί ως φόρος άνθρακα. Παράλληλα, δημιουργείται το IMO Net-Zero Fund, ένα διεθνές ταμείο στο οποίο θα καταλήγουν οι εισπράξεις αυτών των τελών και θα χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση της πράσινης μετάβασης, την ανάπτυξη καθαρών καυσίμων και την υποστήριξη κρατών με περιορισμένους πόρους. Η πλήρης εφαρμογή του σχεδίου προβλέπεται να ξεκινήσει το 2027, με μεταβατική περίοδο και προοδευτικά αυστηρότερους στόχους ανά πενταετία.
Οι αντιδράσεις και το πολιτικό παρασκήνιο
Η συζήτηση είναι εκρηκτική. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, υπό την προεδρία Ντόναλντ Τραμπ, έχουν στραφεί ανοιχτά εναντίον του σχεδίου, χαρακτηρίζοντάς το “αντιπαραγωγικό” και “φορολογική απάτη εις βάρος του ελεύθερου εμπορίου”.
Η κυβέρνηση Τραμπ απείλησε ακόμη και με περιορισμούς θεωρήσεων (visa bans) και οικονομικές κυρώσεις σε χώρες που θα ψηφίσουν υπέρ του σχεδίου, σύμφωνα με αποκαλύψεις του Reuters. Ο Λευκός Οίκος υποστηρίζει πως o IMO ξεπερνά τα όρια του, “φορολογώντας” τις αμερικανικές εταιρείες χωρίς δημοκρατική νομιμοποίηση.
Παράλληλα, χώρες παραγωγοί πετρελαίου, όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, πιέζουν να απορριφθεί ή να καθυστερήσει το μέτρο, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστηρίζει θερμά την έγκρισή του.
Η ένταση είναι τέτοια, που δεν αποκλείεται ακόμη και αναβολή της ψηφοφορίας, αν δεν υπάρξει επαρκής συναίνεση.
Οι επιπτώσεις για τη ναυτιλία – και ειδικά για τις ελληνικές εταιρείες
Αν τελικά εγκριθεί, το Net-Zero Framework θα επιφέρει βαθιές αλλαγές στη ναυτιλιακή βιομηχανία. Το λειτουργικό κόστος των εταιρειών αναμένεται να αυξηθεί, καθώς θα πρέπει είτε να πληρώνουν για τις υπερβάσεις εκπομπών είτε να επενδύσουν σε νέα, καθαρότερα καύσιμα όπως η μεθανόλη, η αμμωνία και τα βιοκαύσιμα. Οι μεγάλες εταιρείες που έχουν ήδη στραφεί σε πιο «πράσινες» τεχνολογίες θα αποκτήσουν σαφές ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, ενώ μικρότερες ναυτιλιακές ενδέχεται να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στη χρηματοδότηση της μετάβασης.
Για την Ελλάδα, που ελέγχει περίπου το 20% του παγκόσμιου στόλου, η απόφαση του IMO αποτελεί καθοριστική καμπή: είτε θα επιταχύνει την πράσινη μετάβαση, είτε θα αυξήσει τα κόστη σε ένα περιβάλλον αβεβαιότητας και πολιτικής σύγκρουσης.
Τι θα κρίνει το αποτέλεσμα
Η σημερινή ψηφοφορία στο Λονδίνο θα δείξει αν ο IMO μπορεί να επιβάλει ένα ενιαίο, παγκόσμιο κανονιστικό πλαίσιο για τις εκπομπές, ή αν η ναυτιλία θα συνεχίσει να λειτουργεί με αποσπασματικούς, περιφερειακούς κανόνες.
Όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα, το Net-Zero Framework σηματοδοτεί μια νέα εποχή: η εποχή όπου η ναυτιλία δεν θα μετράει μόνο τόνους φορτίου και μίλια, αλλά και τόνους CO₂.
