Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα αντιμετωπίζουν αυξανόμενο ανταγωνισμό στην Αφρική από τις λεγόμενες «μεσαίες δυνάμεις», κυρίως από τη Σαουδική Αραβία, η οποία επεκτείνει γρήγορα την οικονομική και στρατιωτική παρουσία της στην ήπειρο, σύμφωνα με αναλυτές.
Συχνά αναφερόμενη ως βασικός σύμμαχος της Ουάσιγκτον στον αραβικό κόσμο και ως μέτριο αντίβαρο στο εξτρεμιστικό Ιράν, το Ριάντ συμμετέχει στη μάχη για τους πόρους της Αφρικής ανοίγοντας πρεσβείες σε όλη την ήπειρο, επενδύοντας δισεκατομμύρια δολάρια σε υποδομές και δημιουργώντας στρατηγικές συνεργασίες με αφρικανικές χώρες, αναφέρουν ειδικοί σε θέματα εξωτερικής πολιτικής.
Αναλυτές διεθνών σχέσεων τονίζουν ότι η Σαουδική Αραβία επιθυμεί να στηρίξει τις επενδύσεις και τις προσπάθειες «μαλακής ισχύος» στην Αφρική με στρατιωτική βάση στη μικρή χώρα Τζιμπουτί (στο Κέρας της Αφρικής) και με λιμάνι στην Ερυθραία, και τα δύο σε κοντινή απόσταση δια θαλάσσης από τη Σαουδική Αραβία.
Ο πρίγκιπας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, de facto ηγέτης της Σαουδικής Αραβίας, έχει επανειλημμένα αναφέρει τον κεντρικό ρόλο της Αφρικής στην προσπάθειά του να μειώσει την εξάρτηση της χώρας από τα έσοδα του πετρελαίου και να υλοποιήσει το αναπτυξιακό σχέδιο «Vision 2030».
Στο πλαίσιο αυτό, η Σαουδική Αραβία σχεδιάζει να επενδύσει τουλάχιστον 41 δισεκατομμύρια δολάρια στην Αφρική τα επόμενα πέντε χρόνια.
Έρευνα που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο από το Africa Center for Strategic Studies (ACSS) στην Ουάσιγκτον επισημαίνει ότι η πρωτοφανής εστίαση του αραβικού κόσμου στην Αφρική καθοδηγείται από οικονομικά συμφέροντα, ανταγωνισμούς και τις φιλοδοξίες των ΗΑΕ, της Σαουδικής Αραβίας και της Τουρκίας να γίνουν κυρίαρχες περιφερειακές δυνάμεις.
Το ACSS αναφέρει ότι τα κράτη του Κόλπου και η Άγκυρα αποτελούν πλέον κύριες πηγές κεφαλαίων, συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα και ροών όπλων προς την Αφρική.
Μόνο οι πρόσφατες επενδύσεις στην Ανατολική Αφρική από αυτούς τους παίκτες φτάνουν, σύμφωνα με το κέντρο, τουλάχιστον τα 75 δισεκατομμύρια δολάρια.
«Αυτά τα κράτη του Κόλπου [και η Τουρκία] έχουν πλέον βαθιά εμπλακεί με τις οικονομίες, τις λειτουργίες των λιμανιών, την πολιτική και τις δυνάμεις ασφαλείας της Ανατολικής Αφρικής – με εκτεταμένες επιπτώσεις για περίπου 415 εκατομμύρια πολίτες της περιοχής», αναφέρει το ACSS.
Η γεωπολιτική επιρροή αποτελεί επίσης παράγοντα που ενισχύει το ενδιαφέρον της Σαουδικής Αραβίας για την Αφρική, σύμφωνα με αναλυτές.
«Η παγκόσμια ζήτηση για κρίσιμα ορυκτά στέλνει τρισεκατομμύρια δολάρια στην Αφρική και μαζί έρχεται μεγαλύτερη βιομηχανοποίηση», δήλωσε η Ελιζάβετ Σιδηροπούλου, διευθύντρια του South African Institute of International Affairs στην εφημερίδα The Epoch Times. «Με περισσότερη οικονομική ισχύ έρχεται και μεγαλύτερη πολιτική ισχύς, και αναμένεται η Αφρική να έχει σύντομα πολύ μεγαλύτερη φωνή στα παγκόσμια θέματα, με ισχυρή εκπροσώπηση στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, για παράδειγμα. Στο πολύ κοντινό μέλλον, θα είναι πολύ ωφέλιμο να είσαι φίλος με την Αφρική».
Σημείωσε ότι η αύξηση των επενδύσεων από «μεσαίες δυνάμεις» στην Αφρική, όπως η Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ και η Τουρκία, «σημαίνει ότι η Αφρική γίνεται λιγότερο εξαρτημένη από μεγάλες δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ευρώπη, σε μια περίοδο που οι μεγάλες δυνάμεις αποσύρονται από την Αφρική, διατηρώντας παρουσία μόνο στον τομέα των κρίσιμων ορυκτών».
«Με τον [πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ] Τραμπ να έχει αναστείλει τη χρηματοδότηση για την Αφρική, οι Σαουδάραβες και άλλοι αναλαμβάνουν να καλύψουν το κενό, υποσχόμενοι παράλληλα σημαντικές επενδύσεις στη μεταλλευτική βιομηχανία, την τεχνολογία και τη γεωργία».
Κλειδί για την αυξανόμενη επιρροή της Σαουδικής Αραβίας στην Αφρική είναι η προτίμησή της στη «διπλωματία βασισμένη στις σχέσεις», δήλωσε στην Epoch Times ο Ρόνακ Γκοπάλντας, ανώτερος αναλυτής στη Signal Risk στη Κέηπ Τάουν.
«Οι Αφρικανοί ηγέτες εκτιμούν τον σεβασμό με τον οποίο οι Σαουδάραβες κάνουν επιχειρήσεις», είπε. «Κερδίζουν οπαδούς στην Αφρική επίσης επειδή προσφέρουν χρηματοδότηση με λιγότερους όρους. Βοηθά επίσης το ότι χτίζουν δρόμους, νοσοκομεία και γέφυρες σε όλη την περιοχή».
Η Φατίμα Σίνταντ, συν-διευθύντρια του Center for Contemporary Islam στο Πανεπιστήμιο του Κέηπ Τάουν, επεσήμανε ότι «σημαντικό σημείο σύνδεσης» μεταξύ Αράβων και Αφρικανών είναι ότι «δεν τους ενοχλεί να αφιερώνουν χρόνο» για την ολοκλήρωση μίας συμφωνίας.
«Οι δυτικοί συχνά θεωρούν ότι οι Αφρικανοί είναι πολύ αργοί και θέλουν να υπογράφουν τις συμφωνίες αμέσως. Δεν συνειδητοποιούν ότι η έλλειψη ταχύτητας μερικές φορές οικοδομεί εμπιστοσύνη», είπε στην Epoch Times.
Ο Χουσάμ Αλγκεράιμιλ, εμπορικός ακόλουθος της Σαουδικής Αραβίας στο Γιοχάνεσμπουργκ, δήλωσε στην Epoch Times ότι το Ριάντ «εμπλέκεται σε δραματική ενίσχυση» της παρουσίας της χώρας στην Αφρική.
«Σύντομα σχεδιάζουμε να έχουμε 40 πρεσβείες στην Αφρική· τώρα έχουμε μόνο 27», ανέφερε. «Αυτά τα γραφεία και οι διπλωμάτες θα είναι η οδός μας για μεγαλύτερη εμπλοκή. Η Αφρική είναι πολύ υψηλά στις προτεραιότητες της εξωτερικής πολιτικής της Σαουδικής Αραβίας και στα σχέδιά μας για διαφοροποιημένο εμπόριο».
Η Σίνταντ σημείωσε ότι «το αβέβαιο κλίμα που δημιουργείται από αλλαγές σε θέματα όπως η αμερικανική πολιτική» οδηγεί χώρες όπως η Σαουδική Αραβία σε περισσότερες εμπορικές και επενδυτικές δραστηριότητες στην Αφρική.
Το Ριάντ ενδιαφέρεται για μικρές επενδύσεις σε «μικροεπιχειρήσεις» στην Αφρική, αλλά και για χρηματοδότηση «μεγάλων» υποδομών, δήλωσε ο Αλγκεράιμιλ.
«Στηρίζουμε μικρές επιχειρήσεις σε όλη την Ανατολική Αφρική, αλλά ταυτόχρονα χτίζουμε λιμάνια, και είμαστε ήδη ο μεγαλύτερος ιδιωτικός επενδυτής σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην Αφρική, με περισσότερα από 7 δισεκατομμύρια δολάρια επενδεδυμένα τα τελευταία χρόνια», επεσήμανε.
Ο Νοτιοφρικανός αναλυτής ενέργειας, Τεντ Μπλομ, δήλωσε στην Epoch Times ότι η Σαουδική Αραβία χρηματοδοτεί «πράσινη ενέργεια» στην Αφρική «για στρατηγικούς λόγους».
«Είναι μια από τις χώρες που θέλει να πρωτοστατήσει στη διεθνή ενεργειακή διπλωματία. Χρησιμοποιεί την Αφρική για να αποκτήσει εμπειρία στον τομέα ως διεθνής χειριστής σε όλη την ενεργειακή αλυσίδα», είπε. «Η Σαουδική Αραβία τα καταφέρνει πολύ καλά χρησιμοποιώντας την Αφρική για να αναπτύξει νέες δεξιότητες και γνώση στην προσπάθειά της να μειώσει την εξάρτηση από το πετρέλαιο».
Σύμφωνα με τον Μπλομ, οι άφθονες ηλιακές, αιολικές και υδροηλεκτρικές πηγές της Αφρικής είναι «ιδανικές» για τα σχέδια της Σαουδικής Αραβίας να δοκιμάσει τεχνολογίες ανανεώσιμης ενέργειας μέχρι να είναι έτοιμες για εξαγωγή και εσωτερική χρήση.
Η κα Σιδηροπούλου τόνισε ότι η πρόσβαση σε κρίσιμα ορυκτά αποτελεί σαφή προτεραιότητα για το Ριάντ.
«Όπως όλοι, έτσι και οι Σαουδάραβες τα χρειάζονται για τεχνολογική και οικονομική ανάπτυξη. Τα κρίσιμα ορυκτά είναι κεντρικά στο σχέδιο της Σαουδικής Αραβίας να δημιουργήσει μια ‘υπερπεριφέρεια’ που περιλαμβάνει την πετρελαιοπαραγωγό Μέση Ανατολή και την Αφρική, όπου αναμένεται να βρίσκεται περίπου το ένα τρίτο των κρίσιμων ορυκτών παγκοσμίως», εξήγησε. «Οι Σαουδάραβες θέλουν να τοποθετηθούν ως σημαντικοί επενδυτές σε αυτό, με στόχο την προνομιακή πρόσβαση».
Η κα Σιδηροπούλου χαρακτήρισε τα κρίσιμα ορυκτά ως «το θεμέλιο» για τις μακροπρόθεσμες συνεργασίες Σαουδικής Αραβίας–Αφρικής.
«Οι Σαουδάραβες εμπλέκονται όλο και περισσότερο στη μεταλλευτική βιομηχανία», είπε. «Τα ορυκτά είναι ζωτικής σημασίας για τη στρατηγική τους να ηγηθούν στην τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης».
Σε αντίθεση με την Κίνα, που ελέγχει μεγάλο μέρος της μεταλλευτικής βιομηχανίας στην Αφρική, οι Σαουδάραβες είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν τις αφρικανικές χώρες να γίνουν πιο αυτάρκεις στην επεξεργασία και εκμετάλλευση των δικών τους ορυκτών, δήλωσε η κα Σιδηροπούλου.
Ο Γκοπάλντας τόνισε ότι η «υπομονετική προσέγγιση» της Σαουδικής Αραβίας, επικεντρωμένη σε επενδύσεις και όχι σε βραχυπρόθεσμες νίκες, εκτιμάται στην Αφρική. Υπογράμμισε την επένδυση του Ριάντ ύψους σχεδόν 5,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την ανάπτυξη ενός εργοστασίου διύλισης πλατίνας και μεταλλουργείου στην επαρχία Λιμπόπο της Νότιας Αφρικής.
Ο Γκοπάλντας ανέφερε επίσης ότι οι Σαουδάραβες επενδύουν δισεκατομμύρια στην κατασκευή λιμανιών στην ανατολική ακτή της Αφρικής, «ώστε οι εμπορικές οδοί μέσω της Ερυθράς Θάλασσας να είναι ασφαλείς».
Ο Αλγκεράιμιλ, εμπορικός ακόλουθος της Σαουδικής Αραβίας στο Γιοχάνεσμπουργκ, αναφέρθηκε στην ανακατασκευή του λιμανιού Ασάμπ στην Ερυθραία: «Θεωρούμε ότι το λιμάνι αυτό είναι στρατηγικά τοποθετημένο, κοντά στο Στενό Μπαμπ ελ Μάντεμπ, που το καθιστά σημαντικό για το εμπόριο και την ασφάλεια». Το Στενό Μπαμπ ελ Μάντεμπ αποτελεί κρίσιμο σημείο σύνδεσης μεταξύ Υεμένης και Ερυθραίας, ενώνoντας την Ερυθρά Θάλασσα με τον Κόλπο του Άντεν.
Το Africa Center for Strategic Studies εντόπισε το μικρό Τζιμπουτί, με πληθυσμό 1 εκατομμύριο, ως «κέντρο» των σαουδαραβικών δραστηριοτήτων στην Αφρική. Οι επενδύσεις της Σαουδικής Αραβίας, αξίας 13 δισεκατομμυρίων δολαρίων, αντιπροσωπεύουν «το 90% όλων των χρηματοροών των κρατών του Κόλπου στη χώρα, υπογραμμίζοντας το όραμα του Ριάντ να δει το Τζιμπουτί ως πύλη διευρυμένων σχέσεων στην Ανατολική Αφρική».
Ο Μπλομ δήλωσε ότι το ενδιαφέρον του Ριάντ για το Τζιμπουτί δείχνει ότι η χώρα εξακολουθεί να «διψά για πετρέλαιο», παρά τις φιλοδοξίες της στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. «Οι περισσότερες επενδύσεις στο Τζιμπουτί αφορούν ένα από τα μεγαλύτερα διυλιστήρια πετρελαίου της Αφρικής, που πιθανόν θα παράγει τουλάχιστον 300.000 βαρέλια την ημέρα», είπε.
Το Ριάντ κατασκευάζει επίσης την «Saudi Logistics City» στο Τζιμπουτί, η οποία, σύμφωνα με ανακοίνωση του σαουδαραβικού κράτους τον Ιούνιο του 2024, «θα επιτρέψει στα σαουδαραβικά προϊόντα και εξαγωγές να φτάσουν σε όλες τις αφρικανικές χώρες μέσω του λιμανιού του Τζιμπουτί, που αποτελεί πύλη προς την Αφρική και σημαντικό κόμβο οικονομικών και εμπορικών ανταλλαγών σε αφρικανικό και παγκόσμιο επίπεδο».
Ο Αλγκεράιμιλ ανέφερε ότι η κυβέρνηση του Ριάντ διαπραγματεύεται με το Τζιμπουτί για την εγκατάσταση στρατιωτικής βάσης από το 2017, προσθέτοντας ότι «η πρόοδος μπορεί να φαίνεται αργή, αλλά οι συνομιλίες εξελίσσονται θετικά».
Ο Γουάντιλε Σίχλομπο, αγρονοοικονομολόγος με έδρα τη Νότια Αφρική, δήλωσε στην Epoch Times ότι οι Σαουδάραβες επενδύουν σημαντικά στην καλλιέργεια και την κτηνοτροφία στην Αφρική, με στόχο να χρησιμοποιήσουν την ήπειρο ως «καλάθι τροφίμων». Όπως εξήγησε, μόνο το 1,6% της Σαουδικής Αραβίας είναι κατάλληλο για γεωργία, ενώ στην Αφρική η βιομηχανική γεωργία μεγάλης κλίμακας υπάρχει μόνο σε λίγες χώρες, όπως η Νότια Αφρική και η Κένυα.
Ο Γκοπάλντας επεσήμανε ότι η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ έχουν επενδύσει περισσότερα από 400 εκατομμύρια δολάρια στον αγροτικό τομέα του Σουδάν τα τελευταία τρία χρόνια, ενώ το Ριάντ έχει χρηματοδοτήσει έργα γεωργίας σε Κένυα, Ουγκάντα και Τανζανία.
Η έλλειψη εργατικού δυναμικού στη Σαουδική Αραβία αποτελεί επίσης παράγοντα στρατηγικής στην Αφρική. «Εκατομμύρια νέοι, άνεργοι Αφρικανοί βρίσκονται απέναντι, με τεράστιες ανεκμετάλλευτες δυνατότητες», δήλωσε ο Γκοπάλντας. «Οι Σαουδάραβες υπόσχονται εκπαίδευση στην τεχνητή νοημοσύνη και οι Αφρικανοί έχουν εκδηλώσει μεγάλο ενδιαφέρον».
Η κα Σιδηροπούλου σημείωσε ότι το Ριάντ χτίζει δρόμους, νοσοκομεία, σχολεία και υποδομές επικοινωνιών σε έντεκα χώρες της Ανατολικής Αφρικής, τονίζοντας ότι η Σαουδική Αραβία ωφελείται από το γεγονός ότι δεν «κουβαλά το βάρος που έχουν άλλες δυνάμεις στην Αφρική».
Ο Αλγκεράιμιλ πρόσθεσε ότι η κυβέρνηση του Ριάντ «δεν βρίσκεται στην Αφρική για να ανταγωνιστεί άλλες δυνάμεις». «Κάνουμε πράγματα στην Αφρική με τον σαουδαραβικό τρόπο», κατέληξε.
Του Darren Taylor
