Μια φυλή που ξεκινάει από τα βάθη των αιώνων, το σκυριανό άλογο, απειλείται εδώ και χρόνια με εξαφάνιση από την οποία κάτοικοι του νησιού, με αγάπη, επιμονή και αυταπάρνηση, προσπαθούν να το γλιτώσουν. Σύμφωνα με την τοπική παράδοση που περνάει από στόμα σε στόμα, θεωρείται απόγονος των αλόγων με τα οποία εκστράτευσε ο Αχιλλέας στο ταξίδι του στην Τροία, συγγενής των αλόγων του Μεγάλου Αλεξάνδρου και συνδέεται με εκείνα που απεικονίζονται στην πομπή των Παναθηναίων στη Ζωοφόρο του Παρθενώνα, αφού το σκυριανό άλογο στην αρχαιότητα ζούσε σε ολόκληρη την Ελλάδα και εκτιμάται ότι έφτασε στη Σκύρο από Αθηναίους έποικους τον 5ο αιώνα π.Χ..
«Όταν ήμουν περίπου 10-12 χρόνων, ο πατέρας μας πήρε ένα αλογάκι στην οικογένεια. Έχω πολλά βιώματα από τους παππούδες μου, και γενικά ως παιδί. Βιώματα με τα άλογα που έβλεπα να χρησιμοποιούνται στις εργασίες, να περπατάνε συνέχεια στο δρόμο, να υπάρχουν ελεύθερα -γιατί ήταν και πάρα πολλά τότε- και μετά με αυτό το δώρο που δέχτηκα από τον πατέρα μου ως παιδί» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Μανώλης Τραχανάς, υπεύθυνος της Φάρμας Μουριές, ενός εκ των τριών σημείων που στο νησί πραγματοποιείται ελεγχόμενη αναπαραγωγή για τη διάσωση του σκυριανού αλόγου.
Το κτήμα Μουριές δημιουργήθηκε πριν από περίπου 15 χρόνια με στόχο την αναβίωση του είδους. Στο μεταξύ, η οικογένεια του Μανώλη είχε μεγαλώσει καθώς η πρώτη φοράδα είχε γεννήσει και η αγάπη του τον έστρεψε στην προσπάθεια να ασχοληθεί σοβαρά με την αναπαραγωγή τους. «Μέχρι τότε είχαμε άλογα αλλά πριν από περίπου 15 χρόνια ξεκινήσαμε να μελετάμε σοβαρά τα χαρακτηριστικά τους και όλα όσα προσέχουμε πλέον. Δηλαδή, η φυλή, επειδή είναι μικρός ο πληθυσμός και είναι υπό εξαφάνιση, θέλει μεγάλη φροντίδα, τεράστια προσοχή στην αναπαραγωγή, ώστε τα άλογα που θα γεννιούνται να έχουν χαρακτηριστικά Α κατηγορίας, όπως τα λέμε» εξηγεί ο Μανώλης.
Τα σκυριανά αλογάκια φτάνουν συνήθως μέχρι 1.10 μ. και ξεχωρίζουν για την μακριά και πλούσια χαίτη τους, τον ιδιαίτερο σωματότυπό τους, αλλά και τον ήρεμο χαρακτήρα τους που τα κάνει πολύ φιλικά στον άνθρωπο. Η σημαντική διαφορά τους με τα πόνυ είναι ότι διατηρούν όλα τα χαρακτηριστικά του αλόγου αλλά σε μικρογραφία. Επιπλέον, πρόκειται για είδος συντροφικό, ήρεμο και κατάλληλο για δραστηριότητες με παιδιά και ιπποθεραπεία. Εκτός από αυτά τα χαρακτηριστικά, στην ελεγχόμενη αναπαραγωγή έχει σημασία «η μη συγγένεια μεταξύ των αλόγων που θα ζευγαρώσουν ώστε να μην δημιουργηθούν γενετικές ανωμαλίες και προκύψουν άλογα με προβλήματα». Στις Μουριές, ωστόσο, αυτό δεν έχει συμβεί ποτέ. Για κάθε νέο άλογο, έξι μήνες μετά τη γέννησή του, γίνεται ανάλυση DNA από τις τρίχες της ουράς και η σήμανσή του με τσιπ, ώστε ανά πάσα στιγμή κάθε άλογο να συνδέεται με τον νόμιμο ιδιοκτήτη και υπεύθυνο για την ευζωία του.
«Αυτή τη στιγμή στις Μουριές έχουμε 60 σκυριανά άλογα και τρία γαϊδουράκια. Ο συνολικός αριθμός τους εκτιμάται ότι είναι 180 άτομα. Δηλαδή, ο πληθυσμός που έχουμε είναι πολύ σημαντικός για τη συνέχιση του είδους» αναφέρει ο Μανώλης. Τα άλογα στις Μουριές δεν κάνουν εργασίες, δεν κουράζονται. Ενώ το κτήμα επιδιώκει τις επισκέψεις ανθρώπων που θέλουν να γνωρίσουν τη μοναδική φυλή, τα άλογα είναι διαθέσιμα μόνο για ιππασία από παιδιά κάτω των 40 κιλών με στόχο τη διαφύλαξη της υγείας τους.
«Είμαστε τρεις φάρμες που κρατάμε το είδος στη ζωή. Έχουμε συνολικά περίπου 110 άλογα από τα 180 του νησιού, με προσπάθεια για την αναπαραγωγή του, επειδή ενδιαφερόμαστε σοβαρά για την διάσωσή του και το παλεύουμε» υπογραμμίζει ο υπεύθυνος της φάρμας Μουριές. Το σκυριανό άλογο δεν είναι «οικονομικά χρήσιμο» σημειώνει ο Μανώλης και γι αυτό δεν το προτιμούν πλέον οι ντόπιοι. Επίσης, το κόστος της συντήρησης του είναι σημαντικό και γι αυτό οι Μουριές προσκαλούν εθελοντές στη φάρμα, αλλά και πολίτες να υιοθετήσουν εξ αποστάσεως άλογα. Παλαιότερα, στο νότιο τμήμα του νησιού, στο οροπέδιο Άρι, ζούσαν σε ημιάγρια κατάσταση ελεύθερα κοπάδια σκυριανού αλόγου, ωστόσο μια πυρκαγιά που κατέστρεψε το δάσος, τους στέρησε το φυσικό τους περιβάλλον και τα εξόρισε στην ανάγκη της φροντίδας του ανθρώπου.
«Υπάρχει ένας κανονισμός εδώ στο νησί που επιτρέπει στους ιδιοκτήτες αλόγων, όλων των αλόγων, να τα αφήσουν ελεύθερα όταν το επιθυμούν, στο νότιο κομμάτι της Σκύρου, που είναι το πιο ελεύθερο. Είναι αχανές. Όμως, εκεί δεν μπόρεσε να μεγαλώσει πάλι το δάσος διότι έχουμε κτηνοτροφία στο νησί που, επίσης, αναπτύσσεται σε αυτό το τμήμα. Παλιά ζούσαν εκεί εκατοντάδες άλογα, μπορεί χιλιάδες. Τότε αυτά τα άλογα, ήταν τα μηχανήματα της εποχής εκείνης. Τώρα δεν μπορούν να επιβιώσουν μόνα τους» τονίζει ο κ. Τραχανάς, προσθέτοντας ότι το βάρος της μέριμνας για τη διάσωση του είδους έχει πέσει, προς το παρόν, στον ίδιο και τις άλλες δύο ιδιωτικές φάρμες του νησιού.
«Είναι μια φυλή μοναδική παγκοσμίως. Δεν υπάρχει άλλο σαν αυτό. Το συναντάς μεμονωμένα στη Θεσσαλονίκη, την Κέρκυρα και τη Σκωτία διότι κάποιοι έφυγαν από τη Σκύρο. Αλλά, ζει στη Σκύρο μόνο και είναι ξεχωριστό. Δεν είναι πόνυ, ο σκελετός του, η κατασκευή του, τα χαρακτηριστικά του, το κάνουν εξαιρετικά σπάνιο και είναι μια φυλή που μας έρχεται από την αρχαιότητα» λέει ο Μανώλης, υπενθυμίζοντας την τοπική παράδοση για την καταγωγή της φυλής.
Τα άλογα της Σκύρου δεν πωλούνται, ενώ είναι ένα κίνητρο για να επισκεφτεί κανείς το νησί, μεταξύ πολλών άλλων σπάνιων ειδών ζώων και πτηνών μοναδικών σε ομορφιά. «Δεν έχει εμπορική αξία. Το άλογο αυτό το έχουμε μόνο γιατί πρέπει να διατηρηθεί. Είναι ιστορία του νησιού, είναι πολιτιστική κληρονομιά και, δυστυχώς, έχουμε δει ότι χάνονται κάποια πράγματα μέσα με το πέρασμα των χρόνων» σημειώνει ο υπεύθυνος της φάρμας Μουριές, προσθέτοντας «Και, βέβαια, όλα αυτά τα χρόνια, ποιος βοηθούσε τον άνθρωπο της Σκύρου; Αυτό το άλογο». Μάλιστα, το όραμά του για την μικροσκοπική φυλή του νησιού το έχει μεταλαμπαδεύσει σε περισσότερους από 1.500 εθελοντές που έχουν περάσει από τις Μουριές την τελευταία δεκαετία, ενώ το άλογο συνιστά πόλο έλξης επισκεπτών και έμπνευσης για καλλιτέχνες που παρουσιάζουν τη δουλειά τους στη Χώρα του νησιού.
Όνειρο του Μανώλη είναι στο μέλλον να γίνει ένα προστατευόμενο πάρκο όπου τα σκυριανά άλογα θα καλπάζουν ελεύθερα αλλά με φροντίδα. «Να αναπαράγονται, να υπάρχουν σημεία που να μπορούν να προφυλαχθούν από τις καιρικές συνθήκες, να υπάρχει κάποιος να τα φροντίζει, να έχουν φαγητό, να μην είναι στο έλεος του Θεού αλλά να είναι ελεύθερα» καταλήγει ο Μανώλης.
Σοφία Μανδηλαρά
