Ο Οικονομικός Διάδρομος Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης (India-Middle East-Europe Corridor – IMEC) είναι ένα φιλόδοξο έργο που στοχεύει στη δημιουργία μιας εμπορικής και ενεργειακής γέφυρας μεταξύ Ασίας, Μέσης Ανατολής και Ευρώπης.
Στις 9 Σεπτεμβρίου 2023, στη σύνοδο κορυφής των G-20 στο Νέο Δελχί, υπογράφηκε Μνημόνιο Συνεργασίας (Memorandum of Understanding – MοU) μεταξύ των ΗΠΑ, Ινδίας, Ευρωπαϊκής Ένωσης, Γερμανίας, Γαλλίας, Ιταλίας, Σαουδικής Αραβίας και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων για την ίδρυση του IMEC.
Ο διάδρομος αυτός αναμένεται να ενισχύσει την παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα, προσφέροντας εναλλακτικές διαδρομές εμπορίου και ενέργειας, προάγοντας τις μεταφορές μεταξύ Ευρώπης και Ασίας μέσω ναυτιλιακών και σιδηροδρομικών δικτύων.
«Η συμμετοχή της Ελλάδας στον IMEC είναι πρωτίστως γεωπολιτικό ζήτημα και δευτερευόντως οικονομικό, χωρίς αυτό να σημαίνει πως τα κέρδη δεν θα είναι σαφώς μεγαλύτερα από την υφιστάμενη κατάσταση», δηλώνει στην Ερoch Times ο γεωπολιτικός αναλυτής Αλέξανδρος Ιτιμούδης.
Γεωπολιτικές προκλήσεις και η σύγκρουση ΗΠΑ-Κίνας
Το σχέδιο IMEC θεωρείται η αμερικανική απάντηση στην κινεζική πρωτοβουλία Belt and Road (BRI), γνωστή και ως «Μία ζώνη, ένας δρόμος» ή «Νέος Δρόμος του Μεταξιού», που η Κίνα ξεκίνησε το 2013. Η Ελλάδα βρίσκεται στο επίκεντρο αυτού του ανταγωνισμού, με το λιμάνι του Πειραιά να αποτελεί το «μήλον της έριδος».
«Η αντιπαλότητα ΗΠΑ-Κίνας θα μας απασχολήσει καθ’ όλη τη διάρκεια της διακυβέρνησης Τραμπ, μιας και ο Αμερικανός πρόεδρος έχει θέσει τον ανταγωνισμό απέναντι στην Κίνα ως την προμετωπίδα της πολιτικής του», επισημαίνει ο κος Ιτιμούδης . «Ο ανταγωνισμός αυτός θα διεξαχθεί σε όλα τα μήκη και πλάτη της υφηλίου και έχει κυρίως εμπορικό χαρακτήρα.»
Το δίλημμα του Πειραιά και το κινεζικό εμπόδιο
Το λιμάνι του Πειραιά ως βασική πύλη προς την Ευρώπη, υπό τη διαχείριση της κινεζικής Cosco από το 2016, αποτελεί το ισχυρότερο χαρτί της Ελλάδας στο έργο του IMEC.
Η παρουσία της κινεζικής Cosco στο λιμάνι του Πειραιά, με ποσοστό 67% του ΟΛΠ, δημιουργεί ένα περίπλοκο γεωπολιτικό πάζλ για την Ελλάδα. Η Cosco αποτελεί κομμάτι της κινεζικής στρατηγικής BRI, ενώ ταυτόχρονα ο Πειραιάς ως βασική πύλη προς την Ευρώπη – αποτελεί το μεγαλύτερο λιμάνι της Ανατολικής Ευρώπης – θα μπορούσε να είναι βασικό σημείο εισόδου των εμπορευμάτων από την Ινδία στην Ευρώπη μέσω του IMEC.
«Η Ελλάδα αυτή τη στιγμή, σε ότι αφορά τον IMEC, διαθέτει ένα εμπόδιο, αυτό της Cosco, στο πολύ σημαντικό λιμάνι του Πειραιά» αναφέρει ο αναλυτής. «Θεωρώ δεδομένο πως στο μέλλον θα τεθεί το ζήτημα της παρουσίας ή μη της συγκεκριμένης εταιρείας, εάν η Ελλάδα θελήσει να αποτελέσει εξέχον μέρος του συγκεκριμένου σχεδίου.»
Το δίλημμα για την ελληνική πλευρά είναι ξεκάθαρο: « Η Ελλάδα θα έρθει στο δίλημμα να αφήσει απείραχτη την Cosco ή να ενεργήσει όπως η Ιταλία και το Ισραήλ, που επέλεξαν να έρθουν σε ρήξη με τους Κινέζους και να στηρίξουν εξ ολοκλήρου το εγχείρημα του IMEC», τονίζει ο κος Ιτιμούδης. «Θεωρώ πως η χώρα μας δεν θα έχει περιθώρια για ελιγμούς. Η Ελλάδα θα κληθεί να πάρει μία σταθερή απόφαση και να έρθει σε ρήξη με μια πλευρά αναγκαστικά.»
Ο ανταγωνισμός με Ιταλία και Τουρκία
Η Ελλάδα δεν έχει να αντιμετωπίσει μόνο το γεωπολιτικό δίλημμα, αλλά και τον άμεσο ανταγωνισμό με γειτονικές χώρες που επιδιώκουν παρόμοιο ρόλο.
«Η Ελλάδα βρίσκεται σε εμπορικό ανταγωνισμό με την Ιταλία, η οποία ανέκαθεν αποτελούσε αντίπαλο της χώρας», επισημαίνει ο αναλυτής. « Η Ιταλία δήλωσε πως κάνει στροφή από τον BRI προς τον ΙΜΕC και μάλιστα έχει ήδη υπογράψει συμφωνίες με την Ινδία στον τομέα της ναυπηγοεπισκευαστικής.»
Η γειτονική χώρα προωθεί το λιμάνι της Τεργέστης ως βασική είσοδο εμπορευμάτων στην Ευρώπη, ενώ παράλληλα και η Τουρκία ενισχύει τη θέση της με το λιμάνι της Σμύρνης και τη σιδηροδρομική σύνδεση με την κεντρική Ασία.
Οι αδυναμίες στις υποδομές
Μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις για την Ελλάδα είναι η κατάσταση των υποδομών της. Το σιδηροδρομικό δίκτυο παραμένει ο αδύναμος κρίκος, καθώς μόνο το 40% του δικτύου των 2.500 χιλιομέτρων είναι ηλεκτροδοτημένο, με τις μέσες ταχύτητες εμπορευμάτων να υστερούν στα 50 χλμ/ώρα σε σύγκριση με 80-100 χλμ/ώρα στη Δυτική Ευρώπη.
«Σε επίπεδο υποδομών σαφώς και χρειάζεται άμεση βελτίωση και επέκταση το σιδηροδρομικό δίκτυο, το οποίο όντως αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα», παραδέχεται ο κος Ιτιμούδης.
Ο διττός ρόλος της Ελλάδας
Παρά τις προκλήσεις, ο ρόλος της Ελλάδας στο νέο σχήμα μπορεί να είναι καθοριστικός.
«Ο βασικός ρόλος της Ελλάδας σε ένα τέτοιο έργο θα είναι αυτός του κόμβου αφ’ ενός και αφ’ ετέρου του παρόχου ασφαλείας μέσω στρατιωτικής διασύνδεσης μέσω των F35, τα οποία διαθέτουν το Ισραήλ και η Ιταλία, και αναμένεται να αποκτήσει και η Ινδία. Επομένως ο ρόλος της Ελλάδας είναι διττός», εξηγεί ο αναλυτής.
«Αυτό που χρειάζεται η Ελλάδα τη δεδομένη στιγμή είναι να επιβεβαιώσει τη θέση της, διότι γεωγραφικά αποτελεί ήδη μέρος του IMEC. Το παιχνίδι πλέον έχει ανοίξει και η Ελλάδα πρέπει να αποκτήσει ικανότητες προβολής ισχύος σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο με τις όποιες προκλήσεις (βλ. Τουρκία) αυτό επιφυλάσσει.»
Οι κινήσεις που πρέπει να γίνουν
Για να ενισχύσει τη θέση της στο σχέδιο IMEC, η Ελλάδα πρέπει να προχωρήσει σε συγκεκριμένες κινήσεις, σύμφωνα με τον κύριο Ιτιμούδη:
«Να συνεχιστούν οι στρατιωτικές ασκήσεις με την Ινδία και γενικά να παγιωθεί η παρουσία της Ινδίας στην Ανατολική Μεσόγειο μέσω της αεροπορίας και του ναυτικού της. Αυτό θα αποτελέσει και ένα ακόμη εμπόδιο στην Τουρκία, μιας και η Ινδία εχθρεύεται το Πακιστάν, κατεξοχήν σύμμαχο των Τούρκων. Επίσης, να προβεί [η Ελλάδα] σε αγορά οπλικών συστημάτων από το Ισραήλ, να παρέχει εκπαίδευση και αμυντική τεχνογνωσία στη Σαουδική Αραβία, να συνεχίσει τις σχέσεις μας με την Αίγυπτο σε επίπεδο άμυνας και ασφάλειας.»
Ευκαιρίες για τα ελληνικά λιμάνια
Ο γεωπολιτικός αναλυτής τονίζει ότι πέρα από τον Πειραιά η Ελλάδα πρέπει να αναπτύξει και άλλα στρατηγικά λιμάνια:
«Η Ελλάδα αυτή τη στιγμή έχει μόλις ένα πρωτοκλασάτο λιμάνι – του Πειραιά – και η Αλεξανδρούπολη προέκυψε λόγω των γεωπολιτικών συγκυριών. Λιμάνια όπως της Θεσσαλονίκης και της Πάτρας είναι εξόχως στρατηγικής σημασίας και πρέπει να αξιοποιηθούν άμεσα στο μέγιστο της απόδοσής τους, ώστε η Ελλάδα να καλύψει όλους τους άξονες σε Βορρά και Δύση, και να καταστεί και με τη βούλα εμπορικός κόμβος.»
Η ώρα των αποφάσεων
Συνοψίζοντας, ο κος Ιτιμούδης επισημαίνει την ανάγκη για ξεκάθαρες αποφάσεις: «Η Ελλάδα πρέπει να πάρει άμεσες και σοβαρές αποφάσεις, εάν θέλει να διεκδικήσει με αξιώσεις το ρόλο της στο όλο σχέδιο. Νομίζω είναι δύσκολοι καιροί για επαμφοτερίζουσες στάσεις.»
«Γενικά, η Ελλάδα πρέπει πλέον να επενδύσει στις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου και να αναγκάσει με τον τρόπο της την Ευρώπη να τη στηρίξει. Όσο η Ευρώπη είναι αποσβολωμένη, η Ελλάδα πρέπει να αδράξει την ευκαιρία και να γίνει ο μπροστάρης στην Ανατολική Μεσόγειο, προτού το κάνουν οι Ιταλοί και οι Τούρκοι.»
Παρά τις προκλήσεις που θέτουν η συνεργασία ΗΠΑ-Ιταλίας και η κινεζική επιρροή, η γεωγραφική θέση της Ελλάδας και η ενεργή διπλωματία με την Ινδία παρέχουν ισχυρά θεμέλια. Η επόμενη κίνηση της Ελλάδας στη σκακιέρα του IMEC θα καθορίσει αν η χώρα θα αναδειχθεί σε κομβικό παίκτη στο νέο εμπορικό και γεωπολιτικό τοπίο της Ευρασίας ή αν θα παραμείνει στο περιθώριο των εξελίξεων.
