Υπάρχει ένα ιδιαίτερο είδος τρέλας κρατημένο για τις 3:17 π.μ. Είναι η ώρα κατά την οποία ο εγκέφαλος, όντας χωρίς επιτήρηση για αρκετή ώρα, αποφασίζει να φέρει στην επιφάνεια κάθε τρομερό πράγμα που έχετε πει ποτέ, κάθε λογαριασμό που ξεχάσατε να πληρώσετε, και την πιθανότητα ο Κανόνας του Οκτάωρου Ύπνου να είναι ένα καλοσσιαίο ψέμα.
Η τελευταία σκέψη, τουλάχιστον, έχει κάποια αξία.
Η ιδέα ότι οι άνθρωποι πρέπει να κοιμούνται σε ένα συνεχές, αδιάσπαστο διάστημα οκτώ ωρών είναι μία ανοησία. Είναι το είδος του ιστορικού ψέματος που έχει επαναληφθεί τόσες φορές, που έχει καθιερωθεί ως επιστημονική αλήθεια.
Και όμως, κατευθύνει τα πάντα, από την πολλών δισεκατομμυρίων βιομηχανία ύπνου έως την ενοχή που νιώθουμε όταν ξυπνάμε την νύχτα.
Αλλά ας αποσαφηνίσουμε ένα πράγμα: οι άνθρωποι δεν σχεδιάστηκαν για αυτήν την άκαμπτη, βιομηχανική προσέγγιση του ύπνου.
Στην πραγματικότητα, κοιμόμαστε εκ φύσεως διφασικά. Συνηθίζαμε να κοιμόμαστε σε δύο τμήματα. Συνηθίζαμε να ξυπνάμε στη μέση της νύχτας, χωρίς να πέφτουμε σε απόγνωση – αντιθέτως, ήμαστε μια χαρά όταν το κάναμε αυτό.
Ο μύθος των οκτώ ωρών
Για να κατανοήσουμε πως φτάσαμε εδώ, γυρίζοντας και ξαναγυρίζοντας πλευρό στα σκοτεινά, πιάνοντας το κινητό μας καθώς γράφουμε στο Google: «ΓΙΑΤΙ ΕΙΜΑΙ ΞΥΠΝΙΟΣ ΣΤΙΣ 2ΠΜ» με κεφαλαία, θα πρέπει πρώτα να πάμε πίσω σε μια απλούστερη εποχή. Μια εποχή πριν από τα ξυπνητήρια. Πριν από τον ηλεκτρισμό. Πριν από εργασιακά email που μάς ακολουθούν στο κρεβάτι σαν κακόβουλα πνεύματα.
Στη μεσαιωνική Ευρώπη, οι άνθρωποι δεν κοιμούνταν για ένα συνεχόμενο μεγάλο διάστημα.
Αντιθέτως, είχαν έναν «πρώτο ύπνο» (συνήθως από τη δύση του ηλίου έως τα μεσάνυχτα) ακολουθούμενο από τη «σκοπιά», μια μυστηριώδη, μεταβατική περίοδο όπου συνομιλούσαν, έτρωγαν λίγο, προσεύχονταν ή απλά σκέπτονταν.
Μετά, περίπου στις 2 ή 3 π.μ., θα επέστρεφαν για τον «δεύτερο ύπνο», που διαρκούσε έως το πρωί.
Αυτό δεν ήταν κάποια εκκεντρική, ειδική συνήθεια λίγων μοναχών σε κρύα πέτρινα κτίρια. Ήταν ο κανόνας.
Και μετά, η Βιομηχανική Επανάσταση ήρθε και κατέστρεψε τα πάντα.
Φταίνε τα εργοστάσια
Το 1817, ένας Ουαλός ιδιοκτήτης εργοστασίου ονόματι Ρόμπερτ Όουεν σκέφτηκε το εξής: «Οκτώ ώρες εργασίας, οκτώ ώρες αναψυχής, οκτώ ώρες ανάπαυσης» – όχι επειδή βάσει κάποιας επιστημονικής ανακάλυψης, αλλά επειδή ήταν βολικό.
Μια τακτοποιημένη, εργοστασιακά εγκεκριμένη διαίρεση του 24ώρου, για να κρατά τους εργαζομένους αρκετά ξύπνιους ώστε να μην τους ρουφήξουν τα μηχανήματα.
Πάμε γρήγορα μπροστά 200 χρόνια, και είμαστε ακόμα αιχμάλωτοι αυτής της βικτωριανής εργασιακής λογικής, παρά το γεγονός ότι το μόνο πράγμα που λειτουργούμε οι περισσότεροι από εμάς στις 6 το πρωί είναι μια καφετιέρα.
Η σημερινή κρίση ύπνου
Τώρα, μπορεί να αναρωτιέστε: Αν ο τμηματικός ύπνος ήταν τόσο υπέροχος, γιατί τον εγκαταλείψαμε;
Η απάντηση, αναμενόμενα, είναι ο τεχνητός φωτισμός.
Πριν από τον ηλεκτρισμό, η νύχτα ήταν επαρκώς σκοτεινή. Οι άνθρωποι πήγαιναν για ύπνο όταν έδυε ο ήλιος, γιατί απλά δεν υπήρχε τίποτα άλλο να κάνουν, εκτός κι αν είχε κάποιος την τάση να ψηλαφεί τριγύρω με ένα κερί, βάζοντας φωτιά στις κουρτίνες του.
Αλλά με την άφιξη των λαμπτήρων αερίου, των ηλεκτρικών λαμπτήρων και των smartphone που ακτινοβολούν στον αμφιβληστροειδή μας στις 11:47 μ.μ., παρατείναμε τις ώρες αφύπνισης.
Μόλις σταματήσαμε να πηγαίνουμε για ύπνο νωρίς, ο πρώτος ύπνος εξαφανίστηκε, η «σκοπιά» χάθηκε, και το μόνο που έμεινε ήταν μια κομμένη περίοδος ύπνου, την οποία τώρα μετά βίας πετυχαίνουμε.
Η επιστήμη του διακεκομμένου ύπνου
Εδώ είναι που τα πράγματα γίνονται ενδιαφέροντα.
Όταν οι άνθρωποι τοποθετούνται σε περιβάλλοντα χωρίς τεχνητό φωτισμό, όπως γίνεται σε έρευνες ελεγχόμενου ύπνου, επανέρχονται αυτόματα στον διφασικό ύπνο. Ξυπνούν στη μέση της νύχτας, περιπλανώνται για μια ή δύο ώρες και μετά ξανακοιμούνται.
Τι σημαίνει αυτό;
Αν ξυπνάτε τη νύχτα, δεν έχετε κάποιο πρόβλημα.
Στην πραγματικότητα, κάνετε ακριβώς αυτό που έκαναν οι πρόγονοί σας για αιώνες.
Η πραγματική διαταραχή ύπνου δεν είναι το ξύπνημα, είναι η συλλογική μας επιμονή ότι ο ύπνος πρέπει να γίνεται εντός μίας αδιάσπαστης περιόδου.
Λοιπόν, τι πρέπει να κάνουμε;
Κατ’ αρχάς, πρέπει να σταματήσουμε να ανησυχούμε.
Εάν ξυπνάτε στις 2 π.μ., συγχαρητήρια, λειτουργείτε ακριβώς όπως λειτουργούσε ο άνθρωπος στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας του.
Αντί να ανησυχείτε για την επερχόμενη νοητική φθορά, κάνετε κάτι άλλο. Διαβάστε ένα βιβλίο. Πιείτε ένα τσάι. Κάνετε διαλογισμό.
Δεύτερον, αποδεχτείτε τον χρονότυπό σας. Είτε είστε πρωινό σπουργίτι, νυχτερινή κουκουβάγια ή κάποιο είδος μονίμως εξαντλημένου περιστεριού, το σώμα σας είναι φτιαγμένο με έναν τρόπο για κάποιον λόγο.
Έρευνες δείχνουν ότι οι διαφορές ύπνου είναι 40-72% γενετικές, δηλαδή αν οι πρόγονοί σας ήταν πιο χαρούμενοι αν άρχιζαν τη μέρα τους το μεσημέρι, το ίδιο είστε κι εσείς.
Και τελικά, ας εγκαταλείψουμε το αυστηρό πρόγραμμα ύπνου. Οι άνθρωποι δεν είναι ρομπότ. Δεν χρειαζόμαστε όλοι την ίδια ποσότητα ύπνου, τον ίδιο χρόνο, με τον ίδιο τρόπο.
Οι κυνηγοί και συλλέκτες Χάτζα της Τανζανίας έχουν κατά μέσο όρο 6,25 ώρες ύπνου την νύχτα χωρίς έννοια ώρας ύπνου, παρόλα αυτά δεν δείχνουν σημάδια έλλειψης ύπνου ούτε υπαρξιακής κατάρρευσης.
Εν τω μεταξύ, εμείς, με τις αδιαπέραστες κουρτίνες, τις τσίχλες μελατονίνης, και την ακλόνητη αφοσίωσή μας σε ωράρια ύπνου, είμαστε σαν ζόμπι.
Ίσως, απλώς ίσως, να κάνουμε κάτι λάθος.
Μία νέα προσέγγιση
Το ιδανικό πρόγραμμα ύπνου; Είναι αυτό που λειτουργεί για εσάς. Όχι αυτό που πρότεινε ένας Ουαλός ιδιοκτήτης εργοστασίου το 1817. Όχι αυτό που επιβάλλεται από άκαμπτες κοινωνικές προσδοκίες.
Έτσι, την επόμενη φορά που θα ξυπνήσετε μεσάνυχτα, θυμηθείτε, δεν είναι κρίση. Είναι η ιστορία που σας χυπάει την πόρτα.
Και αντί να την πολεμήσετε, ίσως, απλώς ίσως, θα έπρεπε να φτιάξετε ένα φλυτζάνι τσάι και να την καλωσορίσετε.
Της Nicole James
