του Στέφανου Μίλεση
Συγγραφέα, προέδρου Φιλολογικής Στέγης Πειραιώς
Ιδρυτής του προσκοπισμού ήταν ο αποκαλούμενος και ως “αρχιπρόσκοπος” Άγγλος Συνταγματάρχης Μπάντεν Πάουελ (Baden Powell). Στο προσκοπικό κίνημα είναι γνωστός και ως B.P. από τα αρχικά του ονοματεπώνυμού του. Ο B.P. παρατήρησε πως η βιομηχανική ανάπτυξη, η αστυφυλία και η εύκολη ζωή, λόγω της δύναμης και του πλούτου που είχε συσσωρευτεί στη Βρεττανία, από την εποχή της αποικιοκρατίας, είχαν επιφέρει στις νέες γενιές μαλθακότητα, φυσική και σωματική κατάπτωση. Το έβλεπε από την εποχή που ως Ίλαρχος στις Ινδίες εκπαίδευε τις νέες σειρές που παρουσιάζονταν. Γνώριζε από τη στρατιωτική ζωή πως το μυστικό διατήρησης καλής ζωής, αντοχής και υγείας προερχόταν μόνο από τη ζωή της υπαίθρου. Ενώ τα σχολεία και τα άλλα παιδαγωγικά συστήματα πρότειναν θεωρητικά μέσα, σε τάξεις και ιδρύματα, εκείνος στράφηκε στο μεγαλύτερο σχολείο της ζωής που ήταν η επαφή με τη φύση. Εξέδωσε μάλιστα το 1889 ένα βιβλίο που δεν περιείχε απλά θεωρίες αλλά έναν οδηγό ζωής! Μια μέθοδος σωματικής και πνευματικής βελίτωσης, το “Βοήθημα για τους ανιχνευτές του Στρατού”. Ένα χρόνο αργότερα ξέσπασε ο πόλεμος μεταξύ Άγγλων και Μπόερς στη Νότια Αφρική. Ευρισκόμενος διοικητής στην υπό πολιορκία, από τους Μπόερς, πόλη Μάιφκινγκ έδειξε εμπιστοσύνη στα παιδιά που τα χρησιμοποίησε για την εκτέλεση βοηθητικών υπηρεσιών. Έτσι κατάφερε να εξασφαλίσει άνδρες που ήταν ολιγάριθμοι. Τα παιδιά ανταποκρίθηκαν και με γενναιότητα εκτέλεσαν τις αποστολές που τους ανατέθηκαν γιατί από μικρά ζούσαν στη φύση και είχαν σκληραγωγηθεί από τη γέννησή τους. Όταν επέστρεψε πίσω στο βιομηχανικό Λονδίνο μοιραία σύγκρινε τα παιδιά των αποίκων με εκείνα των Άγγλων της Βρετανίας. Τα δεύτερα ζούσαν σε δρόμους εργοστασίων, στερουμένων του παιχνιδιού, της επαφής με τη φύση και τον καθαρό αέρα. Η φθίση αποτελούσε πραγματική μάστιγα όπως και η μόλυνση του αέρα. Είδε πόσο υστερούσαν αυτά τα παιδιά συγκρινόμενα με τα παιδιά των Άγγλων ή και των Μπόερς της Νοτίου Αφρικής που είχαν αναπτύξει σωστή σωματική διάπλαση και αντοχή. Έτσι αποφάσισε να πραγματοποιήσει τις σκέψεις και τα συμπεράσματα που είχε εξάγει από την εμπειρία του. Το 1907 έφτιαξε στο νησί Μπράουνσι της Αγγλίας μια κατασκήνωση για παιδιά η λειτουργία της οποίας είχε ξεκινήσει στις 1 Αυγούστου εκείνου του έτους. Έτσι γεννήθηκε ο Προσκοπισμός! Για αυτό και η 1η Αυγούστου κάθε χρόνο γιορτάζεται από τους προσκόπους ως τη γενέθλια ημέρα του. Ένα χρόνο αργότερα στην Αγγλία ο αριθμός των προσκόπων έφτασε τις 124 χιλιάδες! Το σύστημα αμέσως αναγνωρίστηκε ως “σωτήριο” φάρμακο για τη νεολαία και φυσικά εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο.
Ο προσκοπισμός περιείχε αρχές που αφορούσαν στην καλλιέργεια της ψυχής και του πνεύματος, στη σωματική άσκηση, στην αγάπη στην πατρίδα και στον Θεό, στο σεβασμό στις ηθικές αξίες και στην αγάπη για τη φύση, τα ζώα και φυσικά στον ίδιο τον άνθρωπο. Όλα τα ιδεολογικά, ρεύματα και τάσεις που εμφανίστηκαν πολλά χρόνια αργότερα, όπως κινήματα φυσιολατρείας, ισότητας, ζωοφιλίας, οδοιπορίας, κατάβασης ποταμών με καγιάκ, ποδηλασίας, “κάμπινγκ”, αναρρίχησης κ.ο.κ. είχαν εφαρμοστεί πρώτα στον προσκοπισμό. Πρώτοι οι πρόσκοποι προστάτευαν τη φύση, έκαναν αναδασώσεις, εράνους για τους φτωχούς, προστάτευαν τα ζώα, έστηναν σκηνές στα δάση, οδοιπορούσαν σε μονοπάτια φυσικού ενδιαφέροντος που οι ίδιοι δημιουργούσαν έχοντας μάλιστα και τον δικό τους κώδικα αναγνώρισης (Διακριτικά Δάσους). Αλλά και πρώτοι είχαν ιδρύσει ομάδες ποδηλασίας, κωπηλασίας, ιστιοπλοΐας, κολύμβησης κ.ο.κ
Οι πρόσκοποι ως γνωστό δίνουν μέχρι και σήμερα, κατά την ένταξή τους, τη λεγομένη “υπόσχεση” την οποία τηρούν σε όλη τους τη ζωή. Αν την διαβάσει κάποιος προσεκτικά θα διαπιστώσει ότι ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα τα παιδιά υπόσχονταν να εφαρμόσουν ιδέες που σήμερα θεωρούνται περισσότερο σύγχρονες από ποτέ! “Υπόσχομαι στην τιμή μου να εκτελώ το καθήκον μου προς τον Θεό και την Πατρίδα, να βοηθώ κάθε άνθρωπο και σε κάθε περίσταση και να υπακούω στο νόμο των προσκόπων”. Προσέξτε το “να βοηθώ ΚΑΘΕ άνθρωπο” ανεξαρτήτου χρώματος, φυλής, θρησκείας, αλλά και “σε κάθε περίσταση” κάτω δηλαδή από οποιεσδήποτε συνθήκες!
Ο προσκοπισμός ως ιδέα, εκπαίδευση και τρόπος ζωής, εισήχθη στην Ελλάδα από τον Αθανάσιο Λευκαδίτη, ο οποίος επισκεπτόμενος την Αγγλία είδε από κοντά το παιδαγωγικό αυτό κίνημα. Αφού το μελέτησε και παρακολούθησε για καιρό τη λειτουργία του και μόλις επέστρεψε στην Ελλάδα σκέφτηκε να προχωρήσει στην ίδρυση της πρώτης στην Ελλάδα ομάδας προσκόπων. Συγκρότησε στο Εκπαιδευτήριο Μακρή, τον ίδιο κιόλας χρόνο, την πρώτη προσκοπική ομάδα. Συνεργάτες του ήταν ο Κωνσταντίνος Μελάς, ο Μίνδλερ και ο Ν. Πασπάτης και άλλα πολλά σπουδαία ονόματα της εποχής. Οι πρώτοι Αθηναίοι πρόσκοποι, εμφανίστηκαν ύστερα από την πρωτοβουλία του Αθανασίου Λευκαδίτη, έφτασαν τους 130, αφού πρώτα πέρασαν την απαραίτητη προπαίδευση. Οι πρόσκοποι για πρώτη φορά έκαναν επίσημα την εμφάνισή τους στην παρέλαση κατά την επέτειο της εθνικής μας εορτής της 25ης Μαρτίου του 1912. Στους βαλκανικούς πολέμους που ακολούθησαν, η Πολιτεία εμπιστεύτηκε στους προσκόπους βοηθητικές στρατιωτικές υπηρεσίες, προς εξοικονόμιση ανδρών. Οι πρόσκοποι επάνδρωσαν τις διάφορες επιτροπές περίθαλψης τραυματιών και ενίσχυσης των οικογενειών τους, έγιναν αγγελιοφόροι σε εμπόλεμες ζώνες αλλά και στα μετόπισθεν, τραυματιοφορείς, παρατηρητές, στελέχωσαν εσωτερικά διάφορες υπηρεσίες όπως ταχυδρομεία, νοσοκομεία, αποθήκες εφοδίων κ.α. Η απονομή στρατιωτικών μεταλείων πολεμικής αξίας αποδεικνύει την πολύτιμη προσφορά τους. Ακολούθησε η μεγάλη πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης, οι σεισμοί της Κορίνθου κι άλλες συμφορές που έπληξαν τη χώρα. Σε όλες οι πρόσκοποι έδιναν το δυναμικό παρών. Διένεμαν φάρμακα, έστηναν σκηνές, μοίραζαν τρόφιμα, βοηθούσαν, ανακούφιζαν. Το 1914 οργανωμένοι ακόμα καλύτερα σε ομάδες και πολλοί περισσότεροι στον αριθμό ανέλαβαν επιπρόσθετα την ακτοφυλακή του Σαρωνικού με την εγκατάσταση φυλακίων και ναυτικών παρατηρητίων κατά μήκος των ακτών της. Δικαίως απονεμήθηκε στο Σώμα Ελλήνων Προσκόπων το μετάλλιο της Στρατιωτικής Αξίας Α’ Τάξεως. Στο Μικρασιατικό μέτωπο τίμησαν για μια φορά ακόμα την υπόσχεσή τους. Οι πρόσκοποι των Σωκίων και του Αϊδινίου σφαγιάστηκαν μέχρι ενός στην προσπάθειά τους να μείνουν (όταν όλοι έφευγαν) προκειμένου να σώσουν τους κατοίκους των περιοχών τους. Αλλά και στον Πειραιά ο προσκοπισμός βρήκε γρήγορα πρόσφορο έδαφος. Το 1913 ο καθηγητής σωματικής αγωγής Ιωάννης Κ. Θεοχάρης ίδρυσε τον πρώτο πυρήνα προσκόπων.
Η ιστορία του ελληνικού προσκοπισμού είναι φυσικά τεράστια, πληρούμενη από προσωπικότητες, γεγονότα και ηρωικές πράξεις. Και συνεχίζεται…
