Γράφει ο Jonathan Miltimore
Πριν από δύο χρόνια περίπου, κάποιοι φίλοι μου έκαναν δώρο το μπεστ-σέλερ βιβλίο του Τζόρνταν Πίτερσον «12 Kανόνες για τη ζωή».
Με το που το πήρα στα χέρια μου ξεκίνησα να το διαβάζω, αλλά δεν κατάφερα να το τελειώσω. (Δε συνηθίζω να αφήνω βιβλία στη μέση, αλλά η ανατροφή τριών παιδιών έχει αλλάξει τις συνήθειές μου).
Με αφορμή την πρόσφατη επιστροφή του Πίτερσον στο προσκήνιο, αποφάσισα να το τελειώσω. Αυτήν τη στιγμή που γράφω, διαβάζω τον Κανόνα Νο. 12 «Χάιδεψε μια γάτα που συναντάς στο δρόμο».
Πριν όμως ασχοληθούμε με ολόκληρο το βιβλίο, είναι σκόπιμο να μοιραστώ τον πιο σημαντικό κανόνα στο επιδραστικό έργο του Πίτερσον, το οποίο έχει πουλήσει περισσότερα από 3 εκατ. αντίτυπα παγκοσμίως.
«Πάρε την ευθύνη της ζωής σου»
Αυτό είναι. Ακούγεται απλό και τετριμμένο. Είναι κάτι που θα περίμενε κανείς να ακούσει από τον πατέρα του ή τη γιαγιά του μετά την απόλυσή του ή όταν τα έκανε θάλασσα σε κάποιο ζήτημα.
Παρ ‘όλα αυτά, είναι ένα μήνυμα που χρειαζόμουν πολύ να ακούσω. Ο Νόρμαν Ντόιντζ (Norman Doidge), ο οποίος έγραψε τον πρόλογο του βιβλίου, επισημαίνει πως ένα από το σημαντικότερα μάθηματα που μπορεί κανείς να αποκομίσει από το βιβλίο του Πίτερσον είναι αυτό ακριβώς.
«Ο πρωταρχικός κανόνας είναι ότι πρέπει να αναλάβεις την ευθύνη για την ίδια σου τη ζωή», γράφει ο Ντόιντζ, ψυχίατρος, συγγραφέας και φίλος του Πίτερσον.
Για να είμαστε σαφείς, η «ευθύνη» δεν είναι στην πραγματικότητα ένας από τους 12 κανόνες του Πίτερσον. Ωστόσο, η εκτίμηση του Ντόιντζ είναι εύστοχη.
Η προσωπική ευθύνη για τη ζωή ενός ατόμου είναι μια ιδέα ενσωματωμένη στους κανόνες του Πίτερσον ως αντίδοτο στο χάος, που πολλοί από εμάς νιώθουμε τη σημερινή εποχή. Είναι επίσης ένα θέμα που αναπτύσσει συχνά στις διαλέξεις του και στις συνεντεύξεις του. Όταν ο Πίτερσον λέει: σταθείτε ευθυτενώς, κάντε καλούς φίλους, βάλτε σε τάξη πρώτα το σπίτι σας, πείτε την αλήθεια, φτιάξτε το κρεβάτι σας, να είστε ακριβείς στην ομιλία κ.λπ., δεν ανησυχεί για το πόσο καθαρό είναι το δωμάτιό σας. Διδάσκει τους αναγνώστες του πώς να πάρουν στα χέρια τους τον έλεγχο της ζωής τους. Τους υπενθυμίζει τη δύναμή τους. Τις δυνατότητές τους.
Το ερώτημα είναι, γιατί αυτό το μάθημα ξαφνικά είναι τόσο σημαντικό; Εξάλλου, το μήνυμα που θέλει να περάσει ο Πίτερσον δεν είναι κάτι που ακούμε για πρώτη φορά. Σε πολλά σημεία, η διδασκαλία του ενσωματώνει τη φιλοσοφία των Στωικών, οι οποίοι, χιλιετίες πριν, δίδαξαν πως το μονοπάτι για μια ειρηνική και ευτυχισμένη ζωή είναι η κυριαρχία του μόνου πράγματος που οι άνθρωποι μπορούν να ελέγξουν: τον ίδιο τους τον εαυτό.
«Πού βρίσκεται το καλό; Στις επιλογές μας», «Πού βρίσκεται το κακό; Στις επιλογές μας», είχε πει κάποτε ο Στωικός φιλόσοφος Επίκτητος.
Το ηθικό δίδαγμα των Στωικών, ήταν να μην εξαρτάται η ευτυχία μας και τα συναισθήματά μας από εξωτερικούς παράγοντες. Εξάλλου, πολλές φορές δεν έχουμε τον έλεγχο των γεγονότων και καταστάσεων. Ο δρόμος προς την αρμονία και την ευτυχία βρίσκεται όταν μαθαίνουμε να έχουμε τον έλεγχο στο πως ανταποκρινόμαστε σε αυτές τις καταστάσεις.
Φυσικά, ιδέες περί αυτο-ενδυνάμωσης, αυτοέλεγχου και ατομικής πρωτοβουλίας δεν εκφράστηκαν μόνο από τους Στωικούς. Άλλες αρχαίες φιλοσοφίες επίσης διερεύνησαν αυτές τις έννοιες.
Το πρόβλημα, όπως το βλέπει ο Πίτερσον, είναι ότι οι άνθρωποι δε λαμβάνουν πλέον αυτά τα διδάγματα. Σε μια συνέντευξή του το 2018 με τη βρετανική GQ, ο Πίτερσον ρωτήθηκε γιατί οι άνθρωποι έχουν μια τόσο μεγάλη δίψα για το μήνυμά του.
«Είναι διψασμένοι για μια συζήτηση της σχέσης ευθύνης και νοήματος», απάντησε ο Πίτερσον. «Δεν έχουμε κάνει τέτοιου είδους συζήτηση εδώ και 50 χρόνια».
Πρόκειται για μία απίστευτη δήλωση. Πολλοί στοχαστές κατά τη διάρκεια της ιστορίας έχουν επικεντρωθεί σε αυτό το ζήτημα, για το πόσο υψίστης σημασίας είναι οι ατομικές μας επιλογές ώστε να ζήσουμε μια ζωή γεμάτη νόημα. Αυτό ήταν το επίκεντρο των φιλοσοφιών πολλών στοχαστών, από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη έως τον Ιμμάνουελ Καντ.
Αλλά ο Πίτερσον λέει ότι δεν «παλεύουμε» πλέον με αυτές τις ερωτήσεις. Η μεταμοντέρνα φιλοσοφία μας έχει οδηγήσει σε νέες κατευθύνσεις.
«Έχουμε επικεντρωθεί στα δικαιώματα, στα προνόμια, την ελευθερία και την παρορμητική ευχαρίστηση», λέει ο Πίτερσον. «Όλα αυτά είναι χρήσιμα σε ένα βαθμό, αλλά είναι ρηχά, και αυτό δεν είναι καλό. Διότι εάν οι άνθρωποι αγκυροβολούν ρηχά, τότε οι φουρτούνες τους καταπνίγουν. Και οι φουρτούνες της ζωής είναι αναπόφευκτες».
Στρεφόμενοι προς την ευθύνη, είναι ο τρόπος που οι άνθρωποι μαθαίνουν να αντέχουν τις «καταιγίδες», οι οποίες είναι κάτι αναπόφευκτο. Όπως γνωρίζουν πολλοί, ο Πίτερσον ήρθε αντιμέτωπος με τη δική του φουρτούνα, όταν η σύζυγός του Τάμι διαγνώστηκε με καρκίνο σε τερματικό στάδιο τον Απρίλιο του 2019.
Ο Πίτερσον επέζησε από την τρικυμία του επειδή η ζωή του ήταν αγκυροβολημένη στην ευθύνη, η οποία του προσέφερε νόημα και δύναμη.
Δυστυχώς, πολλοί άνθρωποι σήμερα δεν είναι καλά προετοιμασμένοι για τρικυμίες.
Όταν ο Πέτερσον λέει ότι η ανθρωπότητα δεν είχε κάτσει να συζητήσει για την ευθύνη και το νόημα «εδώ και 50 χρόνια», αναφέρεται σε μια πολιτιστική αλλαγή που έχει συμβεί.
Δεν είναι μόνο ότι δεν διδάσκουμε στους ανθρώπους πώς να αναλαμβάνουν την ευθύνη για τη ζωή τους, είναι ότι με πολλούς τρόπους τους αποθαρρύνουμε ενεργά να το κάνουν. Κουλτούρα αφύπνισης, ασφαλείς χώροι και θυματοποίηση – το καθένα είναι μια εκδήλωση μιας κουλτούρας που έχει αντικαταστήσει την ατομική ευθύνη με τις συλλογικές έννοιες της αδικίας. Οι άνθρωποι είναι ανοιχτά εχθρικοί στο μήνυμα του Πίτερσον, για κυριαρχία στη ζωή.
Αυτό δε σημαίνει ότι η αδικία δεν υπάρχει. Υπάρχει, και πάντα θα υπάρχει. Το πρόβλημα είναι ότι στην προσπάθειά μας να απαλλαγούμε από τον κόσμο της αδικίας, έχουμε ξεχάσει ότι πρέπει πρώτα να είμαστε κύριοι του εαυτού μας και να τον βελτιώνουμε.
Επιπλέον, το μήνυμα του Πίτερσον δεν μας προτρέπει να αγνοήσουμε την αδικία. Το μήνυμά του αναφέρεται στην ανάληψη της ευθύνης για τη ζωή μας, παρά την παρουσία της αδικίας, η οποία θα υπάρχει πάντα. (Ο Πίτερσον επεσήμανε για παράδειγμα κάποιες μελέτες, οι οποίες φαίνεται να δείχνουν ότι η μοίρα κάποιου στο να αφεθεί ελεύθερος με αναστολή εξαρτάται σε ανησυχητικό βαθμό από το εάν ο δικαστής πάρει την απόφαση πριν ή μετά το γεύμα του. Προφανώς, οι πεινασμένοι δικαστές έχουν λιγότερες πιθανότητες να είναι συγχωρητικοί).
Με αυτόν τον τρόπο κάποιος γίνεται ένα «πλοίο» που μπορεί να αντέχει τις φουρτούνες – αναλαμβάνοντας την ευθύνη για πράγματα που μπορεί να ελέγξει και όχι για αυτά που δεν μπορεί.
Το ίδιο το γεγονός ότι οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν το μήνυμα του Πίτερσον ως ξενικό, παράξενο και άξιο της εχθρότητάς τους είναι η απόδειξη του πόσο αναγκαίο είναι.
Θα πρέπει να είμαστε ευγνώμονες που ο Τζόρνταν Πίτερσον επέστρεψε για να το μιλήσει.
Ο Jonathan Miltimore είναι ο υπεύθυνος σύνταξης του FEE.org. Έχει γράψει άρθρα για τα περιοδικά TIME, The Wall Street Journal, CNN, Forbes, Fox News και το Star Tribune. Αυτό το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο Ίδρυμα Οικονομικής Εκπαίδευσης.
Ακολουθήστε μας στο Facebook @epochtimesgreece
