Η Wikipedia, η δημοφιλής διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια που εκατομμύρια άνθρωποι θεωρούν αξιόπιστη πηγή πληροφόρησης, παρουσιάζει συστημική προκατάληψη εις βάρος συντηρητικών, θρησκευτικών και άλλων απόψεων, σύμφωνα με τον Λάρρυ Σάνγκερ, έναν από τους ιδρυτές της, .
Ο Σάνγκερ, 57 ετών, ο οποίος σήμερα ηγείται του Ιδρύματος Προτύπων Γνώσης (Knowledge Standards Foundation), πιστεύει ότι η Wikipedia μπορεί να σωθεί είτε μέσω μιας ανανεωμένης δέσμευσης στην ελευθερία του λόγου εντός του οργανισμού είτε μέσω μιας εκστρατείας βάσης που θα επιτρέψει να ακουστούν διαφορετικές φωνές.
Αν δεν συμβεί αυτό, εκτίμησε ότι ενδέχεται να χρειαστεί κρατική παρέμβαση, ώστε να αρθεί η ανωνυμία που σήμερα προστατεύει τους συντάκτες της Wikipedia από αγωγές δυσφήμησης δημοσίων προσώπων που θεωρούν ότι η εγκυκλοπαίδεια τα παρουσιάζει με άδικο τρόπο.
Σε συνέντευξή του στις 9 Οκτωβρίου με τον Γιαν Γεκιέλεκ, παρουσιαστή της εκπομπής American Thought Leaders της EpochTV, ο Σάνγκερ μίλησε για την εκτροπή της Wikipedia από τις αρχές της και για το πώς θα μπορούσε να επιστρέψει στην αρχική της πορεία.
Συστημική προκατάληψη
Ο Σάνγκερ ανέφερε ότι η Wikipedia, η οποία ιδρύθηκε το 2001, υιοθετήθηκε από μια παγκοσμιοποιητική, ακαδημαϊκή και κοσμική προοδευτική ιδεολογία ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 2000. Προσέθεσε ότι η μονομέρεια αυτή επιταχύνθηκε μετά τις προεδρικές εκλογές των Ηνωμένων Πολιτειών του 2016, όταν πολλά μέσα ενημέρωσης εγκατέλειψαν την ιδέα της αμεροληψίας.
Παρότι η σελίδα εποπτεύεται από το μη κερδοσκοπικό Wikimedia Foundation, η ίδια η Wikipedia δηλώνει ότι είναι ένα αυτοδιοικούμενο εγχείρημα και πως «οι πολιτικές και οι κατευθυντήριες γραμμές της αντικατοπτρίζουν τη συναίνεση της κοινότητας».
Ο Σάνγκερ σημείωσε ότι με τον καιρό οι αρχικοί κανόνες ουδετερότητας, τους οποίους ο ίδιος είχε συγγράψει, τροποποιήθηκαν ώστε να απαγορεύουν την «ψευδή ισορροπία». Σύμφωνα με τον ίδιο, σήμερα απαιτείται, ακόμη και στο όνομα της ουδετερότητας, να δηλώνεται θέση όταν θεωρείται ότι μια πλευρά «έχει σαφώς άδικο». Όπως παρατήρησε: «Δεν τηρούνται πλέον ούτε τα προσχήματα αντικειμενικότητας».
Ένα από τα μέσα με τα οποία επιβάλλεται αυτή η στάση, όπως είπε, είναι ένα σύστημα αξιολόγησης πηγών με χρωματικό κώδικα που είτε προτιμά είτε αποκλείει συγκεκριμένες πηγές. Εξήγησε ότι δεν επιτρέπεται η χρήση πηγών που έχουν χαρακτηριστεί ως «δεξιές» και έφερε ως παράδειγμα την εφημερίδα The Epoch Times, η οποία έχει σημειωθεί με κόκκινο χρώμα στη σχετική λίστα, παρότι, όπως είπε, δεν θεωρεί ότι η συγκεκριμένη εφημερίδα είναι δεξιά.
Αντίθετα, πληροφορίες από πηγές με «πράσινη» σήμανση συχνά υιοθετούνται ως δεδομένες και αναπαράγονται χωρίς αναφορά στην πηγή.
Ο Σάνγκερ, ο οποίος εδώ και χρόνια αγωνίζεται για την αποκατάσταση της ελευθερίας του λόγου και της λογοδοσίας στην πλατφόρμα, τόνισε ότι πολλοί εξακολουθούν να θεωρούν τη Wikipedia ουδέτερη και αξιόπιστη, ενώ στην πραγματικότητα πολλές σελίδες της λειτουργούν με προπαγανδιστικό τρόπο.
Ως απόδειξη, ανέφερε διάφορα δημόσια πρόσωπα —τον συγγραφέα Φίλιπ Ροθ (Philip Roth), τον δημοσιογράφο Τζον Σίγκεντάλερ τον πρεσβύτερο (John Seigenthaler Sr.) και τον σκηνοθέτη Ρόμπυ Στάρμπακ (Robby Starbuck)— οι οποίοι του είχαν παραπονεθεί ότι παρουσιάστηκαν ανακριβώς.
Το 2022, η Wikipedia διέγραψε τη σελίδα της υποψήφιας για τη Γερουσία Κάθυ Μπαρνέτ (Kathy Barnette), Ρεπουμπλικανής, με το σκεπτικό ότι δεν ήταν «διακεκριμένο πρόσωπο». Η σελίδα αποκαταστάθηκε αργότερα. Την ίδια χρονιά, οι συντάκτες διέγραψαν την καταχώρηση για την επενδυτική εταιρεία Rosemont Seneca Partners του Χάντερ Μπάιντεν, κρίνοντας ότι «δεν ήταν αξιοσημείωτη», με έναν συντάκτη να υποστηρίζει ότι η διατήρησή της θα μπορούσε να λειτουργήσει «ως μαγνήτης για θεωρίες συνωμοσίας», χωρίς όμως να προσφέρει τεκμήρια.
Ο Σάνγκερ παρομοίασε τον ιδεολογικό έλεγχο του περιεχομένου της Wikipedia με τη «μακρά πορεία μέσα από τους θεσμούς», μια κομμουνιστική τακτική κατάληψης της εξουσίας μέσω ελέγχου θεμελιωδών θεσμών όπως τα μέσα ενημέρωσης, η εκπαίδευση και η διακυβέρνηση. Κατά τον Σάνγκερ, «η Wikipedia είναι ένας από τους θεσμούς που η αριστερά έχει κατακτήσει».
Η Wikipedia δεν απάντησε στο αίτημα της εφημερίδας The Epoch Times για σχόλιο.
Έλλειψη διαφάνειας και λογοδοσίας
Ο Σάνγκερ περιέγραψε τη δομή της Wikipedia ως μια «παράλογη γραφειοκρατία» που αυτοτροφοδοτείται, επισημαίνοντας ότι η εφαρμογή των κανόνων λειτουργεί ως μηχανισμός επιβολής ιδεολογικής συμμόρφωσης. Υποστήριξε ότι ορισμένοι κανόνες πρέπει να αναβιώσουν και άλλοι να καταργηθούν.
Ένα πρόβλημα, είπε, είναι η πολιτική που δίνει προτεραιότητα στις δευτερογενείς πηγές έναντι των πρωτογενών. Αυτό, κατά τον ίδιο, έρχεται σε αντίθεση με τις πρακτικές της δημοσιογραφίας και της ακαδημαϊκής έρευνας, που προτιμούν τις πρωτογενείς πηγές, όπως άμεσες δηλώσεις, ιστορικά έγγραφα ή πρωτότυπη έρευνα.
Αντιθέτως, η Wikipedia βασίζεται κυρίως σε πηγές που έχουν ήδη ερμηνεύσει το πρωτότυπο υλικό, όπως εφημερίδες και περιοδικά. Ο Σάνγκερ σχολίασε ότι, ως πρώην ακαδημαϊκός, θεωρεί αυτή την πρακτική «παράλογη».
Αναφέρθηκε, επίσης, στο περιστατικό με τον Φίλιπ Ροθ, ο οποίος είχε ζητήσει να διορθωθεί η σελίδα της Wikipedia σχετικά με τον χαρακτήρα στο βιβλίο του The Human Stain («Η ανθρώπινη κηλίδα»). Αν και ο ίδιος ο Ροθ εξήγησε στους συντάκτες πώς εμπνεύστηκε τον χαρακτήρα, η Wikipedia αρνήθηκε να τροποποιήσει το λήμμα, προτιμώντας μια υποθετική εκδοχή της The New York Times. Ο Ροθ τελικά δημοσίευσε άρθρο στο The New Yorker για το ζήτημα, παρέχοντας έτσι στη Wikipedia μια «δευτερογενή πηγή» για όσα είχε ήδη δηλώσει άμεσα.
Ο Σάνγκερ σχολίασε ότι το περιστατικό αυτό καταδεικνύει την παράλογη φύση της διαδικασίας.
Παράλληλα, επεσήμανε ότι η ανωνυμία των περισσότερων από τους 62 πιο επιδραστικούς συντάκτες της Wikipedia επιτείνει το πρόβλημα, καθώς δεν υπάρχει λογοδοσία για την πιθανή ζημιά που μπορεί να προκαλέσει το περιεχόμενο. Όπως είπε, το 85% αυτών είναι ανώνυμοι, κάτι που καθιστά αδύνατη οποιαδήποτε νομική ενέργεια εναντίον τους.
Επιπλέον, το άρθρο 230 του Communications Decency Act (Νόμου περί Ευπρέπειας στις Επικοινωνίες) του 1996 προστατεύει τις εταιρείες από αγωγές για περιεχόμενο που δημιουργούν οι χρήστες τους, οπότε ούτε το Wikimedia Foundation μπορεί να μηνυθεί.
Προτάσεις για μεταρρύθμιση
Στην προσωπική του ιστοσελίδα, ο Σάνγκερ έχει δημοσιεύσει μια σειρά προτάσεων για την επιστροφή της Wikipedia στις αρχές της δικαιοσύνης και της ελευθερίας του λόγου. Κάποιες από αυτές επικεντρώνονται στη διαφάνεια της διαχείρισης: αποκάλυψη των προσώπων που ηγούνται της Wikipedia, δυνατότητα του κοινού να αξιολογεί τα άρθρα, κατάργηση της λήψης αποφάσεων μέσω «συναίνεσης» και υιοθέτηση μιας νομοθετικής διαδικασίας για τον καθορισμό των πολιτικών σύνταξης.
Ο Σάνγκερ θεωρεί ότι οι σημερινές πολιτικές καθιστούν τη Wikipedia απομονωμένη και ιδεολογικά περιορισμένη, και ότι η δημόσια διαμόρφωση πολιτικών θα μπορούσε να ανοίξει την πλατφόρμα σε διαφορετικές απόψεις.
Άλλες προτάσεις του εστιάζουν στην ελευθερία του λόγου: τη δυνατότητα ύπαρξης πολλαπλών άρθρων για το ίδιο θέμα, την κατάργηση της κατάταξης των πηγών σε «μαύρες λίστες», την επιστροφή στην πολιτική ουδετερότητα και τον τερματισμό του απεριόριστου αποκλεισμού ορισμένων συντακτών.
Ο Σάνγκερ ζήτησε επίσης την κατάργηση του κανόνα «αγνοήστε όλους τους κανόνες», τον οποίο είχε θεσπίσει ο ίδιος στα πρώτα χρόνια της Wikipedia για να ενθαρρύνει νέους συντάκτες να συνεισφέρουν χωρίς φόβο. Όπως παρατήρησε, ο κανόνας αυτός έχει πλέον διαστραφεί και χρησιμοποιείται από τους «παλιούς» για να επιβάλλουν τον έλεγχό τους στους νέους.
Πώς μπορεί να έρθει η αλλαγή
Ο Σάνγκερ εκτίμησε ότι η αλλαγή μπορεί να προκύψει με τρεις τρόπους.
Πρώτον, το Wikimedia Foundation θα μπορούσε να τερματίσει οικειοθελώς το ιδεολογικό μονοπώλιο, επιτρέποντας, όπως είπε, τη συμμετοχή «κεντρώων, φιλελευθέρων, Ρεπουμπλικανών, συντηρητικών, θρησκευόμενων, ινδουιστών, χριστιανών, Εβραίων, ασκουμένων του Φάλουν Γκονγκ, κλπ».
Δεύτερον, θα μπορούσε να ασκηθεί πίεση μέσω μιας δημόσιας εκστρατείας υπέρ της δικαιοσύνης. Ο Σάνγκερ ανέφερε ότι σκοπεύει να οργανώσει μια «επιστολή διαμαρτυρίας» και να τη διακινήσει σε προσωπικότητες που θεωρούν ότι έχουν αδικηθεί από τη Wikipedia, προσκαλώντας παράλληλα και άλλους να επικοινωνήσουν απευθείας με το Wikimedia Foundation.
Τέλος, είπε ότι το Κογκρέσο θα μπορούσε να παρέμβει θεσπίζοντας εξαίρεση στο άρθρο 230, η οποία θα επιτρέπει την απόσυρση ιστοσελίδων που δημοσιεύουν δυσφημιστικό υλικό. Υπενθύμισε ότι υπάρχει προηγούμενο, αναφερόμενος σε νόμο του 2018 που προβλέπει παρόμοια εξαίρεση για ιστοσελίδες που χρησιμοποιούνται για την οργάνωση εμπορίας ανθρώπων. Όπως είπε, «ακόμη κι αν οι διαχειριστές του ιστοτόπου δεν εμπλέκονται άμεσα, αν η δραστηριότητα οργανώνεται εκεί, μπορεί να ασκηθεί δίωξη».
Ο Σάνγκερ τόνισε ότι «η Wikipedia χρειάζεται πράγματι κάποια μεταρρύθμιση». Αν και ελπίζει ότι οι προτάσεις του θα υιοθετηθούν, παραδέχθηκε ότι αυτό ίσως να μη συμβεί. Επεσήμανε, ωστόσο, ότι αν η πλατφόρμα βρει «τρόπους πιο αποδεκτούς για την ίδια», εκείνος θα τους στηρίξει.
Των Jan Jekielek και Lawrence Wilson
