«Ο θρόνος του Ποτάμωνος, του ρήτορα που η πόλη της Μυτιλήνης τίμησε ιδιαίτερα για τον μεσολαβητικό του ρόλο ώστε να ρυθμιστούν φιλικά οι σχέσεις με τον Καίσαρα» κοντά 2.000 χρόνια τώρα πρωταγωνιστεί στη δημόσια ζωή της πόλης. Τα περισσότερα από αυτά τα 2.000 χρόνια φαίνεται ότι πρωταγωνίστησε στη γιορτή της λεγόμενης δεύτερης Ανάστασης, ως υπαίθριος θρόνος του Μητροπολίτη Μυτιλήνης.
Πρόσφατα, μια αναζήτηση στο φωτογραφικό αρχείο της Βρετανικής Σχολής Αθηνών (British School of Ahens) έκανε γνωστή μια φωτογραφία του θρόνου αυτού, εκεί όπου βρισκόταν, στην αυλή του Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Αθανασίου της Μυτιλήνης.
Ο μαρμάρινος αυτός θρόνος προέρχεται από το αρχαίο θέατρο της Μυτιλήνης και ήταν τοποθετημένος στην προεδρική θέση του κοίλου του θεάτρου. Ήταν δε αφιερωμένος αρχικά στον εκάστοτε ιερέα του Απόλλωνα και τελικά στον Ποτάμωνα, γιο του φιλοσόφου Λεσβώνακτος. Το γιατί, έχει να κάνει με τα πήγαινε έλα της Μυτιλήνης μια με τον έναν και μια με τον άλλον. Πότε με τους Αθηναίους και πότε με τους Σπαρτιάτες στον Πελοποννησιακό πόλεμο, πότε με τους Ρωμαίους και πότε με το Μιθριδάτη ΣΤ΄ τον Ευπάτορα του Πόντου. Ο Ποτάμωνας κατάφερε με τις προσωπικές του σχέσεις στη Ρώμη και με διαπραγματεύσεις (και μπαξίσια, κατά πάσα πιθανότητα) να διατηρήσει η Μυτιλήνη το προνόμιο της ελευθερίας της και τις προνομιακές και πελατειακές της σχέσεις με την αυτοκρατορική οικογένεια.
Δεδομένων όλων ετούτων, οι Μυτιληνιοί έχοντας γλυτώσει τη ρωμαϊκή επιβολή τίμησαν τον Ποτάμωνα ως ευεργέτη και του αφιέρωσαν δημόσια κτίρια. Σε ένα από αυτά, στο «Ποταμώνιο» εντοίχισαν τις συμφωνίες του με τους Ρωμαίους καθώς και τιμητικές επιγραφές στις οποίες τον αποκαλούσαν «Ευεργέτη» και «Σωτήρα» και «Κτίστη» της πόλης. Πού ήταν το «Ποταμώνιο»; Άλλοι λένε ότι βρισκόταν στην Ακρόπολη της πόλης, στο σημερινό πάνω κάστρο. Κατά τον Δ. Ευαγγελίδη, παλιό Έφορο Αρχαιοτήτων της Λέσβου, πρέπει να βρισκόταν στη θέση του μουσουλμανικού νεκροταφείου, κάτω από το σημερινό 5ο Δημοτικό σχολείο, ως τη σημερινή οδό Λεσβώνακτος.
Εκτός όμως από το χαμένο στις μέρες μας «Ποταμώνιο», αφιέρωσαν στον Ποτάμωνα και τον θρόνο, για να παρακολουθεί καθιστός τα διαδραματιζόμενα στο αρχαίο θέατρο.
Η φωτογραφία, τώρα στο φωτογραφικό αρχείο της Βρετανικής Σχολής Αθηνών (British School of Athens), τραβηγμένη το 1908, αποδεικνύει τη θέση του θρόνου με την αναθηματική επιγραφή «ΠΟΤΑΜΩΝΟΣ ΤΩ ΛΕΣΒΩΝΑΚΤΟΣ ΠΡΟΕΔΡΙΑ» στην αυλή του Μητροπολιτικού ναού του Αγίου Αθανασίου. Υπήρχαν βέβαια διάφορες πηγές που έλεγαν πως ο θρόνος αυτός βρισκόταν στην αυλή της Μητρόπολης. Κάποιοι έλεγαν πως ήταν στην πίσω αυλή και τον χρησιμοποιούσε ο Μητροπολίτης στην υπαίθρια δεύτερη Ανάσταση. Τώρα, η φωτογραφία δείχνει το θρόνο εκεί όπου πραγματικά βρισκόταν. Μπροστά στο ακίνητο που κατεδαφίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1960, στο ανατολικό άκρο της αυλής που βρίσκεται ανάμεσα στον Μητροπολιτικό Ναό και στα γραφεία της Μητρόπολης Μυτιλήνης. Το ακίνητο κατεδαφίστηκε προκειμένου να χτιστεί στη θέση του το Βυζαντινό Μουσείο Μυτιλήνης, αλλά οι ανασκαφές που ακολούθησαν έφεραν στο φως σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα που είναι σήμερα ορατά.
Στη φωτογραφία, σε ένα βάθρο που σχηματίζουν τρεις σειρές δόμων από ιγνιμβρίτη, σίγουρα από παλιότερη χρήση, τοποθετημένων κλιμακωτά, στέκει ο θρόνος του Ποτάμωνα, επιβεβαιώνοντας τις προφορικές μαρτυρίες για τη χρήση του σε υπαίθριες συνάξεις στις οποίες συμμετείχε ο εκάστοτε Μητροπολίτης. Μια από αυτές και η δεύτερη Ανάσταση, που ακόμα και σήμερα γίνεται σε αυτήν την αυλή, το πρωί της Κυριακής του Πάσχα.
Κάποια στιγμή, πιθανά στα χρόνια μετά τον τελευταίο πόλεμο, ο θρόνος του Ποτάμωνος μεταφέρθηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο. Η δεύτερη Ανάσταση γίνεται πια από μια εξέδρα που στήνεται από το Μεγάλο Σαββάτο. Από εκεί ο Μητροπολίτης, μετά το «Χριστός Ανέστη», υψώνει ένα μεταλλικό ποτήρι με κρασί, εύχεται και αφού πιει το κρασί πετά το ποτήρι στους συγκεντρωμένους πιστούς. Όποιος το πιάσει κερδίζει πλην της ευλογίας και ένα καλό «μπαξίσι». Δεν ήταν βλέπετε μονάχα οι Ρωμαίοι εθισμένοι σε αυτό!
Όσον αφορά τον θρόνο, μόνος πια στο υποστατικό του παλιού Αρχαιολογικού Μουσείου. Ζωσμένος από τα φίδια του που ανάγλυφα σκαρφαλώνουν αιώνες τώρα στα πόδια του.
Του Στρατή Μπαλάσκα
