Σημαντική στροφή προς μια πιο αυτοδύναμη ευρωπαϊκή άμυνα σηματοδοτεί, σύμφωνα με ειδικούς, η δημιουργία ενός «τοίχου από drone».
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε στις 16 Οκτωβρίου έναν οδικό χάρτη για την ενίσχυση της άμυνας της ηπείρου έναντι εξωτερικών απειλών έως το 2030, στον οποίο περιλαμβάνεται και η δημιουργία του ευρωπαϊκού συστήματος με την ονομασία European Drone Defence Initiative.
Η πρωτοβουλία αυτή αποτελεί έναν από τους τέσσερις πυλώνες ασφαλείας της Ε.Ε., μαζί με τα Eastern Flank Watch, European Air Shield και European Space Shield, και συνιστά μέρος της συνολικής αμυντικής προσπάθειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το δίκτυο προβλέπεται να λειτουργήσει σε στενό συντονισμό με το ΝΑΤΟ.
Ειδικοί εκτιμούν ότι η ταχύτατη αντίδραση της Ε.Ε. απέναντι σε νέες απειλές μπορεί να επαναπροσδιορίσει τον τρόπο με τον οποίο η Ευρώπη προστατεύει τον εναέριο χώρο της και ταυτόχρονα να ενδυναμώσει τη θέση της εντός του πλαισίου του ΝΑΤΟ.
Η αλλαγή αυτή έρχεται μετά από μια σειρά ύποπτων παραβιάσεων του ευρωπαϊκού εναέριου χώρου από ρωσικά drone και αεροσκάφη, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία μπαίνει στον τρίτο του χρόνο.
Η Ρωσία αρνείται τις κατηγορίες του ΝΑΤΟ περί επανειλημμένων παραβιάσεων. Η αύξηση των περιστατικών άρχισε στις 9 Σεπτεμβρίου, όταν η Πολωνία ανακοίνωσε ότι κατέρριψε drone που παραβίασαν τον εναέριο χώρο της, γεγονός που οδήγησε το ΝΑΤΟ στην ενίσχυση της ανατολικής του άμυνας και την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να ζητά τη δημιουργία ενός τείχους drone.
Παρόμοια συμβάντα ακολούθησαν, με ρωσικά αεροσκάφη να φέρονται να εισέρχονται στον εναέριο χώρο της Εσθονίας ενώ σημειώθηκαν θεάσεις drone και στη Δανία.
Ως απάντηση, η Κομισιόν έθεσε την ευρωπαϊκή European Drone Defence Initiative και το Eastern Flank Watch ως άμεσες προτεραιότητες.
Η τελική μορφή του «τοίχου» παραμένει ακόμη αβέβαιη καθώς τα προγράμματα αυτά βρίσκονται σε φάση σχεδιασμού, με τα κράτη-μέλη να έχουν περιθώριο μέχρι το τέλος του έτους για να αποφασίσουν εάν θα συμμετάσχουν.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φαντάζεται το μελλοντικό σύστημα άμυνας drone ως ένα δίκτυο ευέλικτο, γρήγορο και τεχνολογικά προηγμένο, ικανό να αντιμετωπίσει μη επανδρωμένα εναέρια οχήματα. Όπως επισημαίνει το εκτελεστικό όργανο της Ε.Ε., το σύστημα θα πρέπει να συνδυάζει ανίχνευση, εντοπισμό και εξουδετέρωση, λειτουργώντας πολυεπίπεδα και κατορθώνοντας να ανταποκριθεί αποτελεσματικά σε απειλές από κάθε κατεύθυνση.
Ο Τόμας Νάγκι, επικεφαλής ερευνητής πυρηνικής, διαστημικής και αντιαεροπορικής άμυνας στο think-tank Globsec, χαρακτήρισε αυτά τα τρία σκέλη – ανίχνευση, παρακολούθηση και εξουδετέρωση – ως την κλασική προσέγγιση στην αντιαεροπορική άμυνα.
«Συμφωνώ με την εκτίμηση του Ευρωπαίου Επιτρόπου Άμυνας Ανδρέα Κουμπίλια τον προηγούμενο μήνα, ότι το σκέλος της ανίχνευσης θα μπορούσε να τεθεί σε λειτουργία εντός έτους», δήλωσε ο Νάγκι στην Epoch Times, προσθέτοντας: «Τεχνολογικά, είναι μακράν το πιο εύκολο στάδιο».
Ο Νάγκι επεξήγησε πως απαιτούνται αποφάσεις για το είδος της τεχνολογίας και τη δομή της αρχιτεκτονικής του συστήματος, λέγοντας: «Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ραντάρ ή ακουστικά συστήματα. Η εμπειρία της Ουκρανίας έχει ήδη δείξει πώς αυτοσχέδια δίκτυα από κινητά τηλέφωνα μπορούν να ανιχνεύσουν τα ακουστικά ίχνη των drone».
Τόνισε ωστόσο ότι «η Ε.Ε. μάλλον θα επιδιώξει πιο προηγμένες λύσεις, σχεδιασμένες ειδικά για στρατιωτική χρήση». Η Επιτροπή έχει δηλώσει ότι η European Drone Defence Initiative θα πρέπει να έχει αρχική επιχειρησιακή ικανότητα μέχρι το τέλος του 2026 και να λειτουργεί πλήρως έως τα τέλη του 2027.
Η τελική μορφή του συστήματος θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τα κράτη που θα συμμετάσχουν. Η Κομισιόν υπογράμμισε ότι η αντιαεροπορική άμυνα έναντι drone πρέπει να είναι πλήρως διαλειτουργική και διασυνδεδεμένη μεταξύ των κρατών-μελών, ενώ θα πρέπει να μπορεί να προστατεύει κρίσιμες υποδομές σε συνεργασία με το ΝΑΤΟ.
Ωστόσο, η κάθε χώρα θα ορίζει τους δικούς της στόχους. Όπως σημείωσε ο Νάγκι: «Κάθε κράτος θα χρειαστεί να διαμορφώσει τη δική του αρχιτεκτονική, προσαρμοσμένη στα γεωγραφικά και τοπογραφικά του χαρακτηριστικά, όμως πιστεύω ότι αυτό μπορεί να γίνει αρκετά γρήγορα. Δεν πρόκειται για νέα τεχνολογία — ουσιαστικά πρόκειται για προσαρμογή των υπαρχόντων τεχνολογιών ώστε να μπορούν να εντοπίζουν στόχους που πετούν σε χαμηλό ύψος».
Σε ό,τι αφορά την εξουδετέρωση, ο Νάγκι ανέφερε ότι αυτή μπορεί να βασίζεται είτε σε κινητικά είτε σε μη κινητικά μέσα. «Οι κινητικές επιλογές περιλαμβάνουν την κατάρριψη του στόχου. Οι μη κινητικές μεθόδους περιλαμβάνουν μικροκύματα, λέιζερ ή παρεμβολή ηλεκτρονικών συστημάτων. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να γίνει η αναχαίτιση ή το τελικό στάδιο της αντιαεροπορικής άμυνας, όμως δεν υπάρχει εναλλακτική στη δημιουργία μιας στιβαρής υποδομής ανίχνευσης», εξήγησε, σημειώνοντας την ανάγκη ύπαρξης ενός συστήματος διοίκησης και ελέγχου που να συνδέει τα αρχικά και τελικά στάδια της αεράμυνας.
Οι ειδικοί Μπαρτόζ Γκροντέτσκι και Ματσιέι Ρομανόβ του πολωνικού think tank Sobieski τόνισαν ότι ο «τοίχος drone» δεν είναι φυσικό φράγμα αλλά ένα συντονισμένο δίκτυο αισθητήρων, κέντρων διοίκησης και τεχνολογιών, σχεδιασμένο να ανιχνεύει, να αναγνωρίζει και να εξουδετερώνει εχθρικά drone προτού φθάσουν σε κρίσιμους στόχους.
Παραδέχτηκαν ότι, αν και τεχνικά εφικτό, οι εξελίξεις στην απειλή ενδέχεται να προηγηθούν της ίδιας της ανάπτυξης του συστήματος: «Εχθρικές δυνάμεις είναι πιθανό να εγκαταλείψουν τα φθηνά drone και να χρησιμοποιήσουν πιο εξελιγμένες τεχνολογίες, όπως σμήνη αυτόνομων drone, οπλισμένα με τεχνητή νοημοσύνη ή στοχευμένες κυβερνοεπιθέσεις στην αμυντική υποδομή», επισημαίνουν.
Το Eastern Flank Watch συνιστά τη δεύτερη κατά προτεραιότητα στρατηγική του οδικού χάρτη και συνδέει αεράμυνα, επίγεια και θαλάσσια άμυνα από τη Βαλτική έως τη Μαύρη Θάλασσα, πλήρως ενταγμένη στη διοικητική δομή του ΝΑΤΟ.
Το αρχικό σκέλος προβλέπεται να λειτουργήσει στα τέλη του 2026 ενώ συνολικά το δίκτυο αναμένεται έτοιμο το 2028. Τα υπόλοιπα, το European Air Shield και το European Space Shield, θα εφαρμόζονται συμπληρωματικά ώστε να εξασφαλίζεται η πληρέστερη κάλυψη των ευρωπαϊκών αναγκών άμυνας, με όλα τα συστήματα να έχουν ορίζοντα πλήρους λειτουργίας την πενταετία.
Οι ειδικοί του Sobieski Institute τονίζουν ότι πρωτοβουλίες όπως ο «τοίχος από drone» καταδεικνύουν τη διευρυνόμενη ικανότητα της Ευρώπης να υπερασπίζεται τον εαυτό της, ανταποκρινόμενη σε χρόνια αιτήματα των Ηνωμένων Πολιτειών.
Επισημαίνουν ότι η ανάληψη πρωτοβουλίας από την Ε.Ε. ως προς την προετοιμασία έναντι νέων απειλών ασφαλείας δείχνει πως η Ε.Ε. δεν παραμένει παθητικά εξαρτημένη από τις ΗΠΑ, αλλά επενδύει ενεργά στην άμυνά της. «Αυτό ενισχύει την αξιοπιστία της Ευρώπης στην Ουάσιγκτον και αναδεικνύει πραγματική δέσμευση στη μοιρασιά του κόστους ασφαλείας», προσθέτουν.
Η μεταβολή αυτή μετατρέπει την Ευρώπη από αποδέκτη ασφάλειας σε πάροχο ασφάλειας. Για τις ΗΠΑ, αυτό σημαίνει μια πιο ισορροπημένη εταιρική σχέση όπου οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι αναλαμβάνουν μέρος του οικονομικού και τεχνολογικού βάρους.
Ο κεντρικός ρόλος της Πολωνίας στην ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ, τη φέρνει στη θέση του θεμέλιου λίθου της νέας ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής άμυνας.
Όπως σημειώνουν οι Γκροντέτσκι και Ρομανόβ, «η έννοια του “τοίχου από drone” εξελίχθηκε από ένα μελλοντολογικό σενάριο σε άμεση στρατηγική αναγκαιότητα.
Η ταχύτατη διάδοση drone και πυραύλων αναδεικνύει την επείγουσα ανάγκη για ανθεκτικά, πολυεπίπεδα συστήματα αντιαεροπορικής άμυνας.
Η συνεχιζόμενη σύγκρουση στην Ουκρανία κατέδειξε ξεκάθαρα ότι κανένα κράτος δεν μπορεί να θεωρείται ασφαλές χωρίς μια τέτοια ολοκληρωμένη προστασία».
