Η πρόσφατη ομιλία του Αμερικανού υπουργού Εσωτερικών Νταγκ Μπέργκμαν, στο Foundation for Defense of Democracies (FDD), αποκαλύπτει μια μετατόπιση στη δομή της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης. Η Ελλάδα, μετατρέπεται σε κεντρικό κόμβο μιας νέας στρατηγικής ευθυγράμμισης που συνδέει την Ασία με την Ευρώπη μέσω μιας συμφωνίας τεσσάρων κατευθύνσεων – που περιλαμβάνει Ελλάδα, Κύπρο, Ισραήλ και ΗΠΑ – και της ενσωμάτωσης στο Διάδρομο Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης (IMEC).
Ο υπουργός Εσωτερικών και πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Ενεργειακής Κυριαρχίας των Ηνωμένων Πολιτειών, Νταγκ Μπέργκμαν, επαίνεσε τη στενή συνεργασία της Ελλάδας και των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου με τις ΗΠΑ στον ενεργειακό τομέα, τονίζοντας ότι η περιοχή διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης και τη μείωση της εξάρτησής της από τη Ρωσία.
Η μετάβαση από τη ρωσική εξάρτηση: Ο ευρωπαϊκός αγώνας για ενεργειακή αυτονομία
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δηλώσει σαφώς τις προθέσεις της: να διακοπούν πλήρως όλες οι εισαγωγές ενέργειας από τη Ρωσία έως την 1η Ιανουαρίου 2028. Αυτή η απόφαση, που λήφθηκε τον Οκτώβριο από τους ενεργειακούς υπουργούς της ΕΕ, δεν αποτελεί απλώς μια οικονομική απόφαση – είναι ένα γεωπολιτικό σχέδιο για την ενδυνάμωση της Ευρώπης απέναντι στη ρωσική απειλή. Η ΕΕ προαναγγέλλει τη διακοπή νέων συμβάσεων φυσικού αερίου από την 1η Ιανουαρίου 2026, τη λήξη βραχυχρόνιων συμβάσεων έως τον Ιούνιο 2026, και την πλήρη κατάργηση των μακροχρόνιων συμβάσεων έως την 1η Ιανουαρίου 2028. Στο παρόν στάδιο, το 13% των εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ προέρχεται από τη Ρωσία, ποσοστό που αναμένεται να μηδενιστεί εντός τριών ετών.
Αυτή η απόφαση είναι απόρροια της ρωσικής στάσης που χρησιμοποιεί την ενέργεια ως μέσον πίεσης των συμμάχων της Ουκρανίας. Συγκεκριμένα, τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους, ο Πούτιν διέκοψε τη ροή φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, σε μια προσπάθεια να υπονομεύσει τη στήριξη των Ευρωπαίων προς την Ουκρανία. Ωστόσο, αυτή η κίνηση δεν είχε το επιθυμητό αποτέλεσμα, καθώς σε λιγότερο από δύο εβδομάδες, το αμερικάνικο υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) αντικατέστησε το 40% της ρωσικής παραγωγής φυσικού αερίου. Αυτό καταδεικνύει την κρισιμότητα της αμερικάνικης ενεργειακής ισχύος και τον κρίσιμο ρόλο που θα διαδραματίσει η Ελλάδα ως σημείο εισόδου αυτής της ενέργειας στην Ευρώπη.
Η Ελλάδα διαθέτει δύο κρίσιμα τερματικά-σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου: το τερματικό της Ρεβυθούσας κοντά στην Αθήνα, και το σύγχρονο πλωτό τερματικό της Αλεξανδρούπολης στη βόρεια Ελλάδα. Το τερματικό της Ρεβυθούσας, που λειτουργεί από το 1999, διαθέτει χωρητικότητα αποθήκευσης 225.000 κ.μ. και δυνατότητα αεριοποίησης 1.400 κ.μ./ώρα. Το 2018, μία τρίτη δεξαμενή αποθήκευσης προστέθηκε, αυξάνοντας τη συνολική χωρητικότητα κατά 40%.
Το πλωτό τερματικό της Αλεξανδρούπολης, το οποίο μπήκε σε εμπορική λειτουργία τον Οκτώβριο του 2024, αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προόδου. Το σκάφος-αποθήκη μπορεί να αποθηκεύσει 153.500 κ.μ. υγροποιημένου αερίου και διαθέτει δυνατότητα αεριοποίησης 23 εκατ. κ.μ. ανά ημέρα, συνεπάγεται ετήσια χωρητικότητα 5,5 δισ. κ.μ. Αυτόν τον Οκτώβριο, ο σταθμός της Αλεξανδρούπολης αύξησε περαιτέρω τη μέγιστη δυνατότητα αεριοποίησής του σε 136,2 GWh/ημέρα. Συνολικά, οι δύο τερματικοί σταθμοί μπορούν να χειριστούν μεγάλα ποσοστά εισαγωγών υγροποιημένου αερίου.
Σύμφωνα με τα αμερικάνικα στοιχεία, τα πλοία που προσέγγισαν τα ελληνικά λιμάνια προέρχονταν κατά 89% από τις ΗΠΑ – ποσοστό που αποτελεί ένδειξη της νέας αμερικάνικης κυριαρχίας στον τομέα του LNG. Στο πρώτο εξάμηνο του 2025, η Ελλάδα δέχτηκε 27 φορτία LNG, από 12 την αντίστοιχη περίοδο του 2024, δηλαδή 64% αύξηση σε ετήσια βάση. Οι ΗΠΑ ήταν ο κύριος προμηθευτής, τροφοδοτώντας 11,9 TWh από τα 14,7 TWh των συνολικών εισαγωγών. Αυτό το υψηλό ποσοστό διαδοχικών ροών υγροποιημένου αερίου σηματοδοτεί ότι οι ελληνικοί σταθμοί έχουν γίνει σημαντικοί προμηθευτές εισαγωγών για τη δυτική Ευρώπη.
Ίσως το πιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της νέας ενεργειακής αρχιτεκτονικής είναι ο λεγόμενος Κάθετος Διάδρομος Φυσικού Αερίου. Αυτό το σύστημα υποδομής επιτρέπει στο φυσικό αέριο να ρέει από τα ελληνικά τερματικά μέσω της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας, της Ουγγαρίας, της Σλοβακίας, της Μολδαβίας και της Ουκρανίας. Ο Κάθετος Διάδρομος, ο οποίος αναμένεται να ολοκληρωθεί έως τα τέλη του 2026, αποτελεί μια άνευ προηγουμένου προσπάθεια αναβάθμισης της υποδομής στη Νότια και Κεντρική Ευρώπη για την επίτευξη ενεργειακής ανεξαρτησίας. Η υποδομή που κατασκευάζεται στη Βουλγαρία θα αυξήσει τη χωρητικότητα μεταφοράς μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας περισσότερο από 50%, και μεταξύ Βουλγαρίας και Ρουμανίας κατά σχεδόν 100%. Η συνολική δυνατότητα μεταφοράς μέσω της Βουλγαρίας προς τα σύνορα της Ρουμανίας αναμένεται να φτάσει τα 10 δισ. κ.μ. ετησίως.
Αυτή η υποδομή δεν είναι απλώς ένας αγωγός φυσικού αερίου – είναι μια γεωπολιτική συμφωνία που αντιπροσωπεύει μια σημαντική μετατόπιση ισχύος μακριά από τη Ρωσία. Τουλάχιστον 45% του ελληνικού φυσικού αερίου πρέπει να αντικατασταθεί από μη-ρωσικές πηγές έως το 2028, κάτι που αντιστοιχεί περίπου σε 3,5 δισ. κ.μ. ετησίως.
