Σαν φοίνικας που αναγεννάται από τις στάχτες του, το ανθρώπινο συκώτι διαθέτει μια αξιοσημείωτη ικανότητα ανάπλασης, που το καθιστά πρακτικά αγέραστο.
Εξαιρετικές ικανότητες αυτοθεραπείας
Ως το μεγαλύτερο εσωτερικό όργανο του σώματός μας, το ήπαρ διαθέτει μια αξιοσημείωτη ικανότητα αυτοεπιδιόρθωσης. Ακόμα και μετά από αφαίρεση έως και 90% του συνόλου του, μπορεί να αναγεννηθεί σε πλήρες μέγεθος και να συνεχίσει τη φυσιολογική λειτουργία του. Επιπλέον, τα μεταμοσχευμένα μη ολόκληρα συκώτια αναπτύσσονται πλήρως μέσα σε λίγες εβδομάδες.
Σύμφωνα με πρόσφατη γερμανική μελέτη, το συκώτι είναι πάντα λιγότερο από τριών ετών κατά μέσο όρο, ανεξάρτητα από την ηλικία του ατόμου. Η ανανέωση των ηπατικών κυττάρων δεν επηρεάζεται από τη γήρανση, καθιστώντας το όργανο αιώνια νεανικό. Όταν η υγεία τους το επιτρέπει, ακόμη και οι ηλικιωμένοι μπορούν να έχουν νεαρό συκώτι.
Αυτές οι αναγεννητικές ικανότητες είναι ζωτικής σημασίας για πολλούς κρίσιμους ρόλους του ήπατος, όπως η παραγωγή χολής, η σύνθεση πρωτεϊνών πλάσματος και χοληστερόλης, η ρύθμιση της γλυκόζης στο αίμα, η επεξεργασία της αιμοσφαιρίνης, η αποτοξίνωση του αίματος, η ρύθμιση της πήξης και η απομάκρυνση των βακτηρίων από την κυκλοφορία του αίματος.
Πού οφείλεται η αναγεννητική του ικανότητα;
Οι αναγεννητικές ικανότητες του ήπατος οφείλονται στη μοναδική κυτταρική δομή του και στην εσωτερική του διαίρεση σε λοβούς, δήλωσε στην Epoch Times ο Δρ Μπράιαν Κέσλερ, ειδικευμένος στην αθλητική ιατρική, τη διαχείριση του πόνου και την ιατρική αποκατάστασης.
Τα τμήματα του ήπατος μπορούν να αναγεννηθούν ανεξάρτητα
Το συκώτι περιέχει τέσσερεις λοβούς – αριστερό, δεξιό, ουραίο και τετράγωνο – καθένας από τους οποίους μπορεί να αναγεννηθεί ανεξάρτητα από τους άλλους.
Εάν αφαιρεθεί ένας ή περισσότεροι λοβοί, δεν αναγεννώνται. Καθώς οι εναπομείναντες λοβοί υφίστανται αντισταθμιστική υπερπλασία, πολλαπλασιάζονται και διευρύνονται σε μέγεθος έως ότου το ήπαρ ανακτήσει την αρχική του μάζα, αναλαμβάνοντας εν τέλει τις λειτουργίες των αφαιρεθέντων λοβών. Το συνολικό σχήμα του ήπατος αλλάζει μόνιμα μετά την αναγέννηση, αλλά η λειτουργία του αποκαθίσταται πλήρως.
Τα κύτταρα του ήπατος διαιρούνται για να αναπληρώσουν τους κατεστραμμένους ιστούς
Τα λοβίδια του ήπατος, τα δομικά στοιχεία του ηπατικού ιστού, αποκαλύπτουν ένα άλλο μυστικό πίσω από τις ανανεωτικές δυνάμεις του οργάνου. Τα λοβίδια αποτελούνται από εξαγωνικές διατάξεις ηπατοκυττάρων (ηπατικών κυττάρων) συγκεντρωμένων γύρω από μια κεντρική φλέβα. Κάθε λοβίδιο έχει τρεις ζώνες με διακριτούς ρόλους.
Τα ηπατοκύτταρα των ζωνών 1 και 3 παράγουν μεταβολικά ένζυμα υπεύθυνα για την επιβίωση και την ομοιόσταση, σύμφωνα με μελέτη του 2021.
Οι ερευνητές εντόπισαν επίσης μια οδό σηματοδότησης που ενεργοποιεί τα κύτταρα της ζώνης 2 για την ανανέωση του τραυματισμένου ιστού στις άλλες ζώνες. Αυτή η διαμερισματοποίηση των ζωνών επιτρέπει την αποτελεσματική στοχευμένη ανανέωση των κατεστραμμένων περιοχών, ενεργοποιώντας τις αναγεννητικές δυνάμεις του ήπατος. Αν και πανομοιότυπα ως προς τον τύπο, η ζωνοποίηση επιτρέπει στα ηπατοκύτταρα να μεταβάλλουν τη λειτουργία τους με βάση τη θέση τους.
Οι αυξητικοί παράγοντες διεγείρουν την κυτταρική ανάπτυξη
Η ικανότητα ανάπλασης του ήπατος βασίζεται επίσης σε εξειδικευμένους αυξητικούς παράγοντες που απελευθερώνονται όταν το όργανο τραυματίζεται, σύμφωνα με τον Δρα Κέσλερ.
Ο αυξητικός παράγοντας των ηπατοκυττάρων (HGF) και ο υποδοχέας του Met είναι βασικοί παράγοντες. Ο HGF ενεργοποιεί τον Met για να προκαλέσει τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό, τη μετανάστευση και τον σχηματισμό νέων αιμοφόρων αγγείων στα όργανα, περιλαμβανομένου του ήπατος. Αυτή η οδός διευκολύνει την ανάπτυξη, την αναγέννηση και τη μείωση των ουλών στους ιστούς.
Άλλα υποστηρικτικά συστήματα
Το ήπαρ βασίζεται και σε διάφορα άλλα υποστηρικτικά συστήματα για την αναγέννησή του.
Για παράδειγμα, το εκτεταμένο δίκτυο αιμοφόρων αγγείων του ήπατος επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ικανότητά του να αναπλάθεται, η οποία βασίζεται στη δημιουργία νέων αιμοφόρων αγγείων. Τα αιμοπετάλια που συσσωρεύονται στο ήπαρ μετά τον τραυματισμό περιέχουν αυξητικούς παράγοντες. Η πρωτεΐνη πήξης του αίματος ινωδογόνο σηματοδοτεί τη συσσώρευση αιμοπεταλίων και τα επίπεδά της μπορούν να προβλέψουν την επιτυχία της ανάπλασης.
Τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος στο ήπαρ, περιλαμβανομένων των κυττάρων Τ-φυσικών δολοφόνων, των κυττάρων-φυσικών δολοφόνων και των ρυθμιστικών κυττάρων Τ, μειώνουν τη φλεγμονή (pdf) για να επισπεύσουν την επούλωση των ιστών.
Επιπλέον, η εξωκυτταρική μήτρα (ECM), μια δυναμική δομή γύρω από τα ηπατικά κύτταρα, υφίσταται συνεχή αναδιαμόρφωση, ιδίως κατά την αποκατάσταση τραυματισμών. Η ECM υποστηρίζει δομικά τα ηπατικά κύτταρα και αποτελείται από νερό, πρωτεΐνες και πρωτεογλυκάνες.
Πώς αναγεννάται το ήπαρ;
Η αναγέννηση του ήπατος γίνεται με δύο τρόπους.
Μερική εκτομή του ήπατος
Η μερική ηπατεκτομή αφαιρεί μέρος του ήπατος για τη θεραπεία όγκων, καρκίνου ή για μεταμόσχευση. Ο στόχος είναι η αναγέννηση του συνολικού αριθμού και της μάζας των ηπατοκυττάρων μέσω του κυτταρικού πολλαπλασιασμού και της διεύρυνσης.
Στη μεταμόσχευση από ζώντα δότη, το άρρωστο ήπαρ του λήπτη αντικαθίσταται με μέρος του υγιούς ήπατος του δότη.
Μετά τη χειρουργική επέμβαση, τόσο το ήπαρ του δότη όσο και το ήπαρ του λήπτη αναπλάθονται σε πλήρες μέγεθος εντός λίγων εβδομάδων.
Ενεργοποίηση των ηπατικών κυττάρων για την αποκατάσταση ιστών
Οι τραυματισμοί του ήπατος από τοξίνες, ιούς ή επιθέσεις του ανοσοποιητικού συστήματος προκαλούν φλεγμονή και ενεργοποιούν τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος ώστε να απελευθερώσουν κυτταροκίνες και αυξητικούς παράγοντες, ξεκινώντας την ανάπλαση. Κοντά στον τραυματισμό, τα ηπατοκύτταρα διαιρούνται γρήγορα για να αντικαταστήσουν τα χαμένα κύτταρα.
Το ήπαρ παράγει επίσης μικρά επιθηλιακά κύτταρα που μπορούν να διαφοροποιηθούν για να αναγεννήσουν τον κατεστραμμένο ιστό.
Σε σοβαρές περιπτώσεις, εάν τα ηπατοκύτταρα δεν επαρκούν, τα ηπατικά προγονικά κύτταρα ενεργοποιούνται και διαφοροποιούνται για την αποκατάσταση του ήπατος.
Το ήπαρ ξέρει ακριβώς πότε να μεγαλώνει και πότε να συρρικνώνεται
Το ήπαρ μπορεί να ελέγχει με ακρίβεια την ανάπτυξη και το μέγεθός του, ενώ μπορεί ακόμη και να συρρικνώνεται όταν χρειάζεται.
Για παράδειγμα, μια βρετανική μελέτη διαπίστωσε ότι το συκώτι ποντικιών μειώθηκε σε βάρος κατά τη διάρκεια της νηστείας εναλλασσόμενων ημερών για μία εβδομάδα, επηρεάζοντας τον μεταβολισμό. Αλλά όταν η διατροφή επανήλθε στο συνηθισμένο, ο πολλαπλασιασμός αυξήθηκε και τα συκώτια ανέκτησαν το αρχικό τους μέγεθος.
Ομοίως, οι δίαιτες χαμηλής περιεκτικότητας σε ζάχαρη εξαντλούν το γλυκογόνο, προκαλώντας προσωρινή συρρίκνωση του ήπατος.
Πότε η βλάβη είναι μη αναστρέψιμη;
Ορισμένες ασθένειες και τοξίνες μπορούν να εξουδετερώσουν τους μηχανισμούς επιδιόρθωσης και να προκαλέσουν μόνιμη βλάβη παρά την αναγεννητική ικανότητα του ήπατος.
Παρότι το ήπαρ μεταβολίζει τα φάρμακα και τις τοξίνες, ορισμένα φάρμακα που λαμβάνονται υπερβολικά ή μαζί με αλκοόλ μπορούν να βλάψουν το ήπαρ πέρα από τη δυνατότητα αυτοΐασης. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (ΜΣΑΦ) όπως η ιβουπροφαίνη, η αμιωδαρόνη (για προβλήματα καρδιακού ρυθμού), τα αντισυλληπτικά χάπια, οι στατίνες, τα φάρμακα κατά των σπασμών και η νιασίνη (βιταμίνη Β3) σε υψηλές δόσεις.
Ο επαναλαμβανόμενος σοβαρός τραυματισμός προκαλεί συσσώρευση ουλώδους ιστού, που ονομάζεται ίνωση, η οποία μπορεί να εξελιχθεί σε κίρρωση, μία μόνιμη βλάβη που μειώνει τη λειτουργία του ήπατος.
Η διατήρηση της υγείας του ήπατος μέσω του μέτρου και της ευαισθητοποίησης είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση του δια βίου αναγεννητικού δυναμικού του οργάνου.
Πώς να υποβοηθήσετε την ηπατική ανάπλαση
«Για να επιταχύνετε την ανάπλαση του ήπατος, όποια και αν είναι η αιτία της βλάβης, πρέπει πρώτα να σταματήσετε να το βλάπτετε», δήλωσε ο Δρ Κέσλερ. Η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής συμβάλλει σημαντικά, ιδίως αν προσέξετε τα παρακάτω σημεία:
- Αποφύγετε το αλκοόλ: «Ο περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ είναι ζωτικής σημασίας, καθώς η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει σε ηπατική βλάβη και να μειώσει την αναγεννητική ικανότητα του ήπατος», δήλωσε στην Epoch Times ο Δρ Σαουράμπ Σέθι, ηπατολόγος με σπουδές στο Χάρβαρντ και στο Στάνφορντ.
- Αποφύγετε το κάπνισμα: Το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο λιπώδους ηπατικής νόσου, της πιο συχνής χρόνιας πάθησης του ήπατος.
- Αποφύγετε τις ψυχοτρόπες ουσίες: Η χρήση ουσιών όπως οι αμφεταμίνες, η κοκαΐνη και το khat (ένα φυτικό διεγερτικό) προκαλεί ηπατικές διαταραχές που κυμαίνονται από ήπια δυσλειτουργία έως αιφνίδια ανεπάρκεια.
- Διαχειριστείτε το βάρος σας: Το υπερβολικό βάρος αυξάνει τον κίνδυνο λιπώδους ηπατικής νόσου, επηρεάζοντας έως και το 90% των ατόμων με σοβαρή παχυσαρκία.
- Τρώτε υγιεινά: Η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής είναι απαραίτητη για τη διατήρηση ενός νεανικού ήπατος, δήλωσε ο Δρ Σέθι. «Αυτό περιλαμβάνει μια ισορροπημένη διατροφή, πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής αλέσεως». Το σκόρδο περιέχει επίσης ενώσεις που ενισχύουν την υγεία του ήπατος.
Θεραπείες
Οι νέες θεραπείες για την ενίσχυση της αναγέννησης του ήπατος περιλαμβάνουν:
- Μηχανική ηπατικών ιστών: Αυτή η προσέγγιση της αναγεννητικής ιατρικής αποσκοπεί στην επισκευή, ανάπλαση ή αντικατάσταση των κατεστραμμένων ιστών, για την αποκατάσταση της ηπατικής λειτουργίας και τη θεραπεία οξέων ή χρόνιων ηπατικών παθήσεων.
- Μικρά μοριακά φάρμακα: Αυτά βοηθούν την αύξηση του πληθυσμού των μεταμοσχευμένων ηπατοκυττάρων προωθώντας τον πολλαπλασιασμό, ξεπερνώντας την περιορισμένη εμφύτευσή τους. Πρόκειται για μια πιθανή θεραπευτική επιλογή για ηπατική νόσο τελικού σταδίου.
- Παράγοντες Γιαμανάκα: Αυτοί βοηθούν τα ηπατικά κύτταρα να γίνουν νεότερα, επιταχύνοντας την επούλωση. Αυτοί οι παράγοντες εμβρυϊκών βλαστοκυττάρων μπορούν να κάνουν τα ηπατικά κύτταρα νεότερα μέσω του κυτταρικού επαναπρογραμματισμού in vivo.
- Εξωκυτταρικά κυστίδια βλαστικών κυττάρων: Τα βλαστικά κύτταρα απελευθερώνουν βιολογικά νανοσωματίδια γνωστά ως εξωκυτταρικά κυστίδια, τα οποία μειώνουν τις βλάβες και ενισχύουν την επιδιόρθωση.
Της Mercura Wang
Επιμέλεια: Αλία Ζάε
