Ο άνθρωπος από τη στιγμή που ως βρέφος ανοίγει τα μάτια του έλκεται από το άγνωστο. Παρά την αβεβαιότητα και τον φόβο για το τι κρύβεται από πίσω, η ελπίδα ότι κρύβεται κάτι καλό τον ωθεί να το εξερευνήσει. Έτσι, οι άνθρωποι έφτιαξαν άμαξες, καράβια και αρκετά αργότερα αεροπλάνα.
Ένας από τους πρώτους δυτικούς πολιτισμούς που βγήκε πέρα από τα σύνορα του για να εξερευνήσει το άγνωστο ήταν ο ελληνικός. Σπουδαίοι Έλληνες θαλασσοπόροι και εξερευνητές έφτασαν ως τη μακρινή Ινδία και εξερεύνησαν την μαγευτική Ιρλανδία, καθώς επίσης και πολλά ακόμα μέρη, τα οποία μέχρι τότε ανήκαν αποκλειστικά στη σφαίρα της φαντασίας. Αρκετοί από αυτούς κατέγραψαν την πορεία τους, όμως δυστυχώς ελάχιστα από εκείνα τα γραπτά επιβίωσαν, με αποτέλεσμα να γνωρίζουμε για αυτούς μόνο μέσα από άλλους σπουδαίους ιστορικούς.
Οι περισσότεροι από τους ταξιδιώτες έπλευσαν με σκοπό να αποκομίσουν οι ίδιοι, ο τόπος ή οι βασιλείς τους κάποιο όφελος. Έπλευσαν για την εξάπλωση του εμπορίου, για την παρατήρηση και αναφορά των συνηθειών ενός τόπου στο βασίλειο τους ή απλά από περιέργεια. Παρακάτω θα δούμε μερικούς από αυτούς.
Σκύλακας ο Καρυανδεύς (τέλη 6ου αιώνα με αρχές 5ου αιώνα π.Χ.)
Η περσική αυτοκρατορία έφτασε στο απόγειό της κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Δαρείου Α΄. Η στρατηγική που χρησιμοποιούσε για την επέκταση της αυτοκρατορίας του ήταν να στέλνει εξερευνητές στις περιοχές που ήθελε να κατακτήσει για να διεισδύουν στην τοπική κουλτούρα και να συλλέγουν πληροφορίες. Ο Σκύλακας ήταν ένας από αυτούς.
Προερχόταν από την Καρύανδα, μία ελληνική πόλη της Μικράς Ασίας, η οποία την περίοδο εκείνη βρισκόταν υπό την κατοχή της Περσίας.
Ο Σκύλακας, κατά τη διάρκεια της αναγνωριστικής του αποστολής έφτασε έως την πόλη Κασπάτηρος, εξερεύνησε τον ποταμό που περνούσε από την πόλη και φτάνοντας στις εκβολές του έπλευσε δυτικά κατά μήκος του ινδικού ωκεανού, ώσπου βγήκε στην Ερυθρά θάλασσα την οποία και εξερεύνησε μέχρι την περιοχή του Σουέζ.
Σε ένα άλλο ταξίδι του πέρασε από την Κρήτη και κάποια άλλα νησιά της Μεσογείου.
Ο Σκύλακας κατέγραψε την πορεία του, αλλά δυστυχώς κανένα από τα γραπτά του δεν διασώθηκε. Όσες αναφορές βρίσκονται για εκείνον τις οφείλουμε στον Στράβωνα και στον Ηρόδοτο, καθώς επίσης και σε έναν άγνωστο που χρησιμοποίησε ως πηγή τα γραπτά του και υπέγραφε με το όνομα του Σκύλακα για να του πάρει την δόξα.
Πυθέας ο Μασσαλιώτης (περίπου 380 π.Χ.)
Ο Πυθέας ήταν γεωγράφος και αστρονόμος. Έτσι, όταν οι συνθήκες απαίτησαν οι Μασσαλιώτες να εξαπλωθούν ακόμη περισσότερο στο εμπόριο λόγω της έλλειψης δύο πολύτιμων υλικών, του κασσίτερου και του ηλέκτρου (κεχριμπάρι), ο Πυθέας κρίθηκε ως ο πιο κατάλληλος να χαρτογραφήσει μία θαλάσσια διαδρομή.
Ο Πυθέας έφτασε μέχρι τη Θούλη (η οποία είναι ακόμα αβέβαιο εάν θα μπορούσαμε να την τοποθετήσουμε στη σύγχρονη Νορβηγία, τις Νήσους Φερόες ή την Ισλανδία) για να προμηθευτή τα δύο αυτά υλικά.
Μόνο κάποια αποσπάσματα από ένα από τα έργα του διασώζονται, στα οποία όμως φαίνονται οι ικανότητές του.
Νέαρχος (περίπου 360 π.Χ.)
Ο Νέαρχος υπήρξε ναύαρχος του Μεγάλου Αλεξάνδρου κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του. Έγινε γνωστός κυρίως για τη διαδρομή που έκανε μετά την ινδική εκστρατεία. Ταξίδεψε από τον Ινδό ποταμό και τον Περσικό κόλπο μέχρι τις εκβολές του ποταμού Τίγρη, καταγράφοντας την πορεία του.
Επίσης με εντολή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Νέαρχος ταξίδεψε στη Βακτρία (εκεί που βρίσκεται το σημερινό βόρειο Αφγανιστάν) για να ενισχύσει τα στρατεύματα του και πήγε στο σημερινό Πακιστάν για να καταγράψει πώς χρησιμοποιούσαν εκεί τους ελέφαντες στον πόλεμο.
Επίσης ο Νέαρχος υπηρέτησε ως ναύαρχος στον Υδάσπη, ο στόλος του οποίου είχε διαμορφωθεί από τον Μέγα Αλέξανδρο με σκοπό να πλεύσει στον Περσικό κόλπο.
Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του από τον Ινδό ποταμό, στον Περσικό κόλπο και στον ποταμό Τίγρη, ο Νέαρχος γίνεται ο πρώτος Έλληνας που καταγράφει ότι είδε φάλαινα. Επίσης, ανάμεσα στα πολλά λιμάνια από όπου πέρασε για να φτάσει εκεί, σταμάτησε και σε αυτό που αργότερα οι Έλληνες θα ονομάσουν Τήλο. Αυτή είναι η πρώτη επίσημη καταγραφή του νησιού από Έλληνα. Οι καταγραφές του από το ταξίδι του στην Ινδία είναι επίσης ενδιαφέρουσες.
Εύδοξος ο Κυζικηνός (περίπου 130 π.Χ.)
Ο Εύδοξος έμεινε γνωστός ως ο πρώτος άνθρωπος που προσπάθησε να κάνει πλήρη πλοήγηση στην Αφρική με αφετηρία τη δυτική Ευρώπη.
Πριν αποτολμήσει αυτό το μεγάλο εγχείρημα, είχε ήδη κάνει δύο επιτυχημένα ταξίδια από την Ερυθρά θάλασσα στην Ινδία υπό τις διαταγές του Πτολεμαίου Η΄, Ευεργέτη Β΄ Φύσκων, βασιλιά της Αιγύπτου.
Το ταξίδι του ξεκίνησε από την Ισπανία όπου εξοπλίστηκε με τρία πλοία. Επιχείρησε δύο φορές να κάνει τον περίπλου της Αφρικής. Στην πρώτη του προσπάθεια κατέληξε νότια του Μαρόκου, ενώ στη δεύτερη έπλευσε κατά μήκος της δυτικής ακτής της Αφρικής. Δεν είναι γνωστό τι συνέβη στη συνέχεια, καθώς ο Εύδοξος και τα πλοία του εξαφανίστηκαν εντελώς. Η ιστορία του, λόγω της αβεβαιότητας που τη διέπει, βρίσκεται κάπου μεταξύ ιστορίας και μύθου, με τους ιστορικούς να διαφωνούν.
Μεγασθένης (350 π.Χ.)
Ο Μεγασθένης ήταν ιστορικός και διπλωμάτης. Γεννήθηκε στη Χερσόνησο της Ανατολίας και τα περισσότερα που γνωρίζουμε για εκείνον προέρχονται από την περίοδο της βασιλείας του Σέλευκου Α΄ Νικάτορα (ξεκίνησε περίπου το 305 π.Χ.), στρατηγού του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Ο Μεγασθένης υπηρέτησε στην αυλή των Σελεύκων, καθώς επίσης και ως πρέσβης τους στην Ινδία, κατά της Αυτοκρατορίας των Μαυριών.
Έμεινε γνωστός για την πιο ολοκληρωμένη καταγραφή της Ινδίας στον τότε ελληνικό κόσμο. Όμως, παρόλο που οι μετέπειτα ιστορικοί άντλησαν στοιχεία για την Ινδία από εκείνον, οι αναφορές του περιείχαν κάποιες ανακρίβειες. Πρώτον, υπήρχαν αρκετά λάθη στις λεπτομέρειες. Δεύτερον, εξιδανίκευσε την ινδική κουλτούρα με βάση την ελληνική φιλοσοφία.
Ηλεκτρονικές πηγές
- Σκύλακας ο Καρυανδεύς – Ένας Έλληνας ανακαλύπτει τις εκβολές του Ινδού Ποταμού, Cognosco Team, https://cognoscoteam.gr/archives/14175, 2019
- Κείμενο αναγνωστών, Πυθέας ο Μασσαλιώτης, ο θαλασσοπόρος από την αρχαιοελληνική Φώκαια, που έφτασε ως τον αρκτικό κύκλο και είδε τον ήλιο που δεν έδυε ποτέ. Ταξίδεψε στη μυστηριώδη και παγωμένη Θούλη σε αναζήτηση κασσίτερου και εμπορικών δρόμων, Μηχανή του χρόνου, https://www.mixanitouxronou.gr/pitheas-o-massaliotis-o-thalassoporos-apo-tin-archeoelliniki-fokea-pou-eftase-os-ton-arktiko-kiklo-ke-ide-ton-ilio-pou-den-edie-pote-taxidepse-stin-mistiriodi-ke-pagomeni-thouli-se-anazitisi-kassit/#goog_rewarded
- Κωνσταντίνου Λαγού, Νέαρχος, ο Κρητικός ναύαρχος και φίλος του Μ. Αλεξάνδρου. Τα επικά ταξίδια στην Ασία και η σύνδεση με την Αμφίπολη, Μηχανή του χρόνου https://www.mixanitouxronou.gr/nearchos-o-kritikos-nayarchos-kai-filos-toy-m-alexandroy-ta-epika-taxidia-stin-asia-kai-i-syndesi-me-tin-amfipoli/#goog_rewarded
- The Editors of Encyclopaedia Britannica, Parul Jain, Eudoxus Of Cyzicus, Greek explorer, Britannica, https://www.britannica.com/biography/Eudoxus-of-Cyzicus, 2024
- The Editors of Encyclopaedia Britannica, Thinley Kalsang Bhutia, Michael Ray, Gaurav Shukla, Megasthenes, Greek historian, https://www.britannica.com/biography/Megasthenes/additional-info#history, 2024
