Η πρώτη σημαντική μελέτη για τους ιαπωνικούς κήπους χρονολογείται από τον 11ο αιώνα. Είναι αξιοσημείωτο ότι ορισμένες από τις βασικές αρχές σχεδιασμού τους, όπως η αποτύπωση του πνεύματος της φύσης, εξακολουθούν να είναι σε ισχύ ακόμη και σήμερα. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά που κάνουν αυτούς τους κήπους τόσο ιδιαίτερους;
Έρευνες δείχνουν ότι η επαφή με τη φύση προκαλεί θετικά συναισθήματα – ωστόσο δεν είναι όλοι οι χώροι πρασίνου εξίσου θεραπευτικοί, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη. Οι συγγραφείς ανακάλυψαν ότι ένας καλά σχεδιασμένος ιαπωνικός κήπος ενθαρρύνει το βλέμμα να περιπλανιέται πιο μακριά και πιο γρήγορα, και αυτό μειώνει τον καρδιακό ρυθμό και βελτιώνει τη διάθεση.
Η κίνηση των ματιών μειώνει το στρες
Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο Frontiers in Neuroscience, συμβάλλει στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο ένας κήπος μπορεί να συντείνει στη μείωση των οργανικών και ψυχολογικών συμπτωμάτων του στρες.
Ένας παραδοσιακός τύπος ιαπωνικού κήπου είναι ο κήπος παρατήρησης. Αυτός ο τύπος προορίζεται για θέαση από ένα στρατηγικό σημείο, σε αντίθεση με την εμπειρία που προσφέρει η περιήγηση μέσα σε έναν κήπο. Προηγούμενη μελέτη της ερευνητικής ομάδας έδειξε ότι το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα (το μέρος του νευρικού συστήματος που προάγει τη χαλάρωση) υπερισχύει έναντι του συμπαθητικού νευρικού συστήματος (του συστήματος μάχης ή φυγής) όταν τα μάτια κινούνται εμπρός-πίσω. Ένας ιαπωνικός κήπος προάγει αυτού του είδους την κίνηση πολύ περισσότερο από έναν ευρωπαϊκό.
Για να διερευνήσουν περαιτέρω πώς η κίνηση των ματιών συμβάλλει στη χαλάρωση, οι ερευνητές διεξήγαγαν μια νέα μελέτη, η οποία συνέκρινε τα αποτελέσματα της θέασης του διάσημου κήπου Μούριν-αν του Κυότο με αυτά του κήπου του Πανεπιστημίου του Κυότο.
Ο κήπος Μούριν-αν είναι προσεκτικά σχεδιασμένος και συντηρείται σχολαστικά, ενώ ο κήπος του πανεπιστημίου έχει διαφορετικό σχεδιασμό και δέχεται λιγότερη περιποίηση. Οι οργανικές αντιδράσεις των συμμετεχόντων μετρήθηκαν με τη χρήση καρδιομετρητών, καταγραφών των κινήσεων των ματιών και επιπέδων αγωγιμότητας του δέρματος, τα οποία αντανακλούν την παρασυμπαθητική και τη συμπαθητική δραστηριότητα. Οι ψυχολογικές αντιδράσεις αξιολογήθηκαν μέσω ενός ερωτηματολογίου διάθεσης.
Τα ευρήματα αποκάλυψαν συσχετισμό μεταξύ των κινήσεων των ματιών και της μείωσης του στρες. Στον κήπο Μούριν-αν, οι κινήσεις των ματιών των συμμετεχόντων ήταν ταχύτερες και οι οπτικές μετατοπίσεις τους εκτεταμένες, με τα μάτια να σαρώνουν οριζόντια όλη τη σκηνή πιο συχνά. Αν και οι δύο κήποι βελτίωσαν τη διάθεση των συμμετεχόντων, μόνο ο κήπος Μούριν-αν οδήγησε σε μέτρια μείωση του καρδιακού ρυθμού.
Διαφορές μεταξύ των δύο κήπων
Η σύγκριση των δύο κήπων αποκαλύπτει σχεδιαστικούς παράγοντες που μπορεί να εξηγούν τα αποτελέσματα της μελέτης. Ο κήπος Μούριν-αν διαθέτει συγκεκριμένα σχεδιαστικά στοιχεία και υψηλό επίπεδο φροντίδας που ενθαρρύνουν τις κινήσεις των ματιών που συνδέονται με τη χαλάρωση, δήλωσε ο συγγραφέας Καρλ Χέρουπ, νευροβιολόγος και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ, σε δελτίο Τύπου.
Και οι δύο κήποι έχουν νερό, δέντρα, πέτρες και μια γέφυρα. Ωστόσο, στον κήπο του πανεπιστημίου, τα πιο ελκυστικά στοιχεία ήταν συγκεντρωμένα στο κέντρο, ενώ στον κήπο Μούριν-αν, τα στοιχεία αυτά ήταν κατανεμημένα πιο ομοιόμορφα και οριζόντια.
Επιπλέον, τα φυτά στον κήπο Μούριν-αν ήταν προσεκτικά κλαδεμένα για να υπάρχει οπτική ισορροπία στο σύνολο. Τα δέντρα στο προσκήνιο είχαν αραιωθεί επιλεκτικά, επιτρέποντας την ανεμπόδιστη θέα του μέσου και του μακρινού τμήματος του κήπου μέσα από τα κλαδιά.
Αντίθετα, ο κήπος του πανεπιστημίου δεν είχε ισορροπία. Ένας κέδρος που δεν είχε κλαδευτεί εμπόδιζε τη θέα με το πυκνό φύλλωμά του. Τα ζιζάνια ήταν ορατά και σκουπίδια ήταν σκορπισμένα σε όλον τον χώρο.
«Οι δύο κήποι διαθέτουν παρόμοια στοιχεία και μέγεθος, αλλά η διευθέτηση και το επίπεδο συντήρησης είναι πολύ διαφορετικά», δηλώνει η συγγραφέας Σέικο Γκότο, ερευνήτρια και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Ναγκασάκι. «Το κλειδί δεν είναι τα στοιχεία, αλλά η ποιότητα της χωροταξικής σύνθεσης και της συντήρησης», εξήγησε στην The Epoch Times μέσω email.
Από τις διαφορές μεταξύ του κήπου Murin-an και του κήπου του πανεπιστημίου, μπορούμε να συμπεράνουμε τα ακόλουθα:
* Η ισορροπημένη τοποθέτηση των στοιχείων σε έναν κήπο ενθαρρύνει την κίνηση των ματιών περισσότερο από ό,τι η συγκέντρωση του ενδιαφέροντος σε ένα κεντρικό σημείο.
* Τα στοιχεία του κήπου που εμποδίζουν το βλέμμα έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση της κίνησης των ματιών.
* Η κακή συντήρηση του κήπου αποθαρρύνει την κίνηση των ματιών και δεν επιδρά θετικά στο στρες.
Ιαπωνικοί κήποι έναντι δυτικών κήπων
Μια άλλη μελέτη της ερευνητικής ομάδας, που δημοσιεύθηκε στο Journal of Eye Movement Research, υποδηλώνει ότι οι ιαπωνικοί κήποι προάγουν τη γαλήνη πιο αποτελεσματικά από άλλα φυσικά περιβάλλοντα, όπως οι γαλλικοί κήποι ή οι δασικοί χώροι. Για να διερευνήσουν τα αίτια, οι ερευνητές συνέκριναν τη συμπεριφορά του βλέμματος και την επίδραση της θέασης ενός ιαπωνικού κήπου με αυτές της θέασης μιας αυλής. Η συμπεριφορά του βλέμματος στον ιαπωνικό κήπο συσχετίστηκε με μεγαλύτερη συγκέντρωση και εμπλοκή, και συνεπακόλουθα χαλάρωση, τόσο στους Ιάπωνες όσο και στους Καυκάσιους θεατές.
Για να εξηγήσουν γιατί οι ιαπωνικοί κήποι προκαλούν αυτή τη συμπεριφορά του βλέμματος, οι συγγραφείς εξέτασαν τις διαφορές στο σχεδιασμό μεταξύ των ιαπωνικών και των δυτικών κήπων. Οι ιαπωνικοί κήποι είναι φυσιοκρατικοί, σχεδιασμένοι να αντικατοπτρίζουν τη φύση και να βοηθούν τον θεατή να φανταστεί ένα μεγαλύτερο τοπίο με αφετηρία το περιορισμένο περιβάλλον του κήπου. Τέτοιοι κήποι χρησιμοποιούν πολλούς τρόπους για να δημιουργήσουν αυτή την ψευδαίσθηση, όπως το κλάδεμα των δέντρων και η στρατηγική τοποθέτηση των βράχων, που ενθαρρύνουν την επιβράδυνση του βλέμματος, την παρατήρηση των επιμέρους στοιχείων, τον διαλογισμό και τον στοχασμό.
Στη μελέτη, ο ιαπωνικός κήπος είχε πολλά υποστοιχεία τοποθετημένα μπροστά ή δίπλα στο κύριο στοιχείο, ενισχύοντας το ενδιαφέρον. Αυτή η κατασκευή είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία πολλαπλών σημείων εστίασης που οδηγούσαν απαλά το βλέμμα του θεατή αργά και έμμεσα προς το κέντρο.
Αντίθετα, οι δυτικοί κήποι είναι συχνά γεωμετρικοί, οδηγώντας το βλέμμα του θεατή απευθείας σε ένα κύριο σημείο εστίασης, αντί σε πολλαπλά. Η αυλή που χρησιμοποιήθηκε στη μελέτη είχε λιγότερα υποστηρικτικά στοιχεία στο κέντρο, κάνοντας τα μάτια των θεατών να μετακινούνται γρήγορα μεταξύ του κέντρου και της περιφέρειας. Αυτές οι γρήγορες εναλλαγές και μετατοπίσεις δρουν ανασταλτικά για την επίτευξη γαλήνης και στοχαστικής διάθεσης.
Ιαπωνικοί κήποι και άνοια
Μια ξεχωριστή μελέτη της ερευνητικής ομάδας, που δημοσιεύθηκε στο Journal of Alzheimer’s Disease, εξέτασε τα οφέλη της παρατήρησης ιαπωνικών κήπων για άτομα με προχωρημένη άνοια. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η θέαση τέτοιων κήπων μπορεί να ανακουφίσει από το στρες και να βελτιώσει τη μνήμη και τη λεκτική έκφραση. Οι συγγραφείς σημείωσαν ότι η εμπειρία ήταν ολιστική και όχι καθαρά οπτική και πρότειναν την έκθεση σε ιαπωνικούς κήπους ως συμπληρωματική θεραπεία στις υπάρχουσες θεραπείες για την άνοια.
Δημιουργήστε μία όαση στην αυλή σας
«Ο καθένας μπορεί να δημιουργήσει μια γαλήνια όαση στην αυλή του, χρησιμοποιώντας τις αρχές των ιαπωνικών κήπων», δήλωσε η Γκότο, η οποία είπε στην Epoch Times ότι «τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για τη χαλάρωση περιλαμβάνουν ηρεμία, καθαριότητα και αφαίρεση, και μεταδίδουν μία φυσική αίσθηση». Όρισε την αφαίρεση ως την τοποθέτηση των στοιχείων με τέτοιο τρόπο ώστε ο θεατής να μπορεί να φανταστεί ένα ευρύτερο φυσικό τοπίο, όπως νησιά σε έναν ωκεανό ή μια βουνοκορφή που αναδύεται μέσα από τα σύννεφα.
Η Γκότο σημείωσε ότι τα φυτά και οι βράχοι παίζουν κεντρικό ρόλο σε έναν ιαπωνικό κήπο, οπότε η διατήρηση της ισορροπίας μεταξύ των φυτών είναι ζωτικής σημασίας για τον σχεδιασμό. Το πολυεπίπεδο αποτέλεσμα που δημιουργείται από τα αραιωμένα δέντρα προσκαλεί τους θεατές να παραμείνουν, ενθαρρύνοντας τον στοχασμό για το βάθος και το νόημα της σκηνής. «Αυτό χαλαρώνει τους ανθρώπους», είπε.
Για περισσότερες συμβουλές σχετικά με τη δημιουργία ενός ήσυχου κήπου, η Epoch Times συμβουλεύτηκε τον κηπουρό Άντριου Γκρίφιθ, ιδρυτή της Garden Furniture.
«Έχω δει από πρώτο χέρι πώς ο σχεδιασμός ενός κήπου επηρεάζει όχι μόνο τον φυσικό χώρο, αλλά και το πνεύμα του θεατή», είπε ο Γκρίφιθ μέσω email. «Σε αντίθεση με την τολμηρή, πολύχρωμη πληθωρικότητα πολλών αμερικανικών κήπων, οι κήποι ιαπωνικού στιλ αποπνέουν τη λεπτή δύναμη της ηρεμίας, δίνοντας προτεραιότητα στον μινιμαλισμό, τα φυσικά υλικά και την ασύμμετρη ισορροπία.»
Ο Γκρίφιθ πρόσθεσε ότι ενώ ο τυπικός αμερικανικός κήπος μπορεί να διαθέτει εποχιακά λουλούδια και σαφώς καθορισμένο τοπίο, ένας ιαπωνικός κήπος προκαλεί ηρεμία μέσω προσεκτικά επιλεγμένων στοιχείων — χαλίκι, βρύα, λεκάνες νερού και πέτρινα φανάρια — όλα επιλεγμένα για τον συμβολισμό και την ηρεμία τους και όχι για την οπτική εντύπωση.
Για να δημιουργήσετε έναν μικρό ιαπωνικό κήπο στο σπίτι, ο Γκρίφιθ συνιστά να ξεκινήσετε με πρόθεση. Οι βασικές αρχές περιλαμβάνουν:
* Απλοποιήστε την παλέτα σας: Χρησιμοποιήστε αποχρώσεις του πράσινου, του κρεμώδους λευκού και του φυσικού καφέ. Αποφύγετε τα λουλούδια με έντονα χρώματα.
* Δώστε δομή: Συμπεριλάβετε ένα διακοσμητικό στοιχείο από μπαμπού, μια μικρή «λίμνη» από χαλίκι σκαμμένο σε κυματιστές γραμμές ή ασύμμετρα τοποθετημένες πέτρες.
* Προσθέστε επίπεδα με νόημα: Δημιουργήστε ένα ελικοειδές μονοπάτι από πέτρες που υποδηλώνει ένα ταξίδι. Τοποθετήστε ένα μοναδικό φανάρι για να προσφέρετε ένα ήσυχο σημείο για βραδινή περισυλλογή.
* Λάβετε υπόψη τον αρνητικό χώρο: Αυτό που δεν φυτεύετε έχει την ίδια σημασία με αυτό που φυτεύετε. Χρησιμοποιήστε τους κενούς χώρους για να δημιουργήσετε οπτική ισορροπία.
«Οι ιαπωνικοί κήποι δεν έχουν να κάνουν με την τελειότητα, αλλά με την προοπτική», λέει ο Γκρίφιθ. «Μας καλούν να επιβραδύνουμε, να παρατηρήσουμε και να νιώσουμε. Γι’ αυτό και βελτιώνουν τη διάθεσή μας.»
Της Mary West
