Τα τελευταία 20 χρόνια, η vegan διατροφή έχει δεχθεί επίθεση για το ακραίο και μερικές φορές επιθετικό στυλ της, που διαδόθηκε κυρίως από την ομάδα για τα δικαιώματα των ζώων People for the Ethical Treatment of Animals (PETA).
Οι ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά δεν είναι πάντα το κύριο σημείο αντιπαράθεσης.
Ενώ πολλά έγκριτα ιατρικά ιδρύματα συμφωνούν ότι μία χορτοφαγική δίαιτα μπορεί να βελτιώσει την καρδιαγγειακή, σωματική και γενική υγεία, μία vegan δίαιτα δεν είναι κατ’ ανάγκη υγιεινή. Τα Oreo, τα πατατάκια, τα Sour Patch Kids και τα Pringles είναι όλα vegan, αλλά δεν είναι και υγιεινά. Αν επιλέγετε αυτά ή άλλα τυποποιημένα και επεξεργασμένα προϊόντα, αντί για φρέσκα, η διατροφή σας δεν είναι υγιεινή, παρόλο που απέχετε από τα ζωικά είδη.
Ακολουθούν μερικές κοινές παγίδες της vegan διατροφής.
Πάρα πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα
Ενώ μια δημοσκόπηση του 2023 έδειξε ότι ο αριθμός των αυστηρά χορτοφάγων στις ΗΠΑ δεν έχει αλλάξει πολύ από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, η ζήτηση για vegan προϊόντα έχει αλλάξει. Μια ανάλυση τάσεων από την ομάδα έρευνας αγοράς Technavio, δείχνει ότι η αγορά των vegan τροφίμων, αναμένεται να αυξηθεί κατά δισεκατομμύρια δολάρια μέσα στα επόμενα χρόνια.
Η τάση που παρατηρείται είναι η σταδιακή αύξηση των χορτοφαγικών τυποποιημένων προϊόντων που μιμούνται τα μη χορτοφαγικά, από κατεψυγμένα προϊόντα, αρτοσκευάσματα μέχρι μπιφτέκια λαχανικών κ.ά. Ωστόσο, η καταφυγή σε τέτοιου είδους προϊόντα δεν συνιστά υγιεινή διατροφή, επισημαίνουν οι διατροφολόγοι.
Με τη vegan διατροφή, «[μία] πολύ κοινή παγίδα είναι η κατανάλωση πολλών επεξεργασμένων τροφίμων», δήλωσε η Μισέλ Τόμσον, γιατρός οστεοπαθητικής ιατρικής που ειδικεύεται στην ιατρική του τρόπου ζωής, στο UPMC. «Για πρωινό μπορούν να φάνε ένα κουλούρι, για μεσημεριανό ένα σάντουιτς με φυστικοβούτυρο και ζελέ, και για βραδινό ένα κατεψυγμένο μπιφτέκι λαχανικών. Ενθαρρύνω τους ανθρώπους να τρώνε τροφές που προέρχονται από τα φυτά, όχι από εργοστάσια», τονίζει.
Πολλά από αυτά τα vegan εναλλακτικά είδη περιέχουν πρόσθετα τροφίμων, που τα κατατάσσουν στην κατηγορία των «υπερεπεξεργασμένων», τα οποία τείνουν να προκαλούν μεταβολικά προβλήματα και ορμονικές ανισορροπίες – συμπεριλαμβανομένων ελαίων, τροποποιημένων αμύλων και πρόσθετων σακχάρων.
«Ακριβώς επειδή είναι vegan, δεν σημαίνει ότι είναι υγιεινό», λέει ο Γουίλ Κόουλ, γιατρός λειτουργικής ιατρικής και συγγραφέας.
Έλλειψη βιταμινών ή θρεπτικών συστατικών
Οι άνθρωποι που ακολουθούν μια vegan διατροφή διατρέχουν τον κίνδυνο να μη λαμβάνουν όσες βιταμίνες χρειάζονται, επειδή ορισμένα θρεπτικά συστατικά προέρχονται κυρίως από ζωικές πηγές.
«Ανεξάρτητα από τη διατροφή σας, δεν λαμβάνουν όλοι τις βιταμίνες και τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζονται σε μια μέρα», δήλωσε η Αλιάννα Ανσέλμι, επικεφαλής διαιτολόγος στο Allegheny Health Network.
Οι ελλείψεις σε βιταμίνη Β12 και σίδηρο είναι πιο συχνές όταν ακολουθείτε μια αυστηρά χορτοφαγική διατροφή. Η Β12 βοηθά στη δημιουργία ερυθρών αιμοσφαιρίων και στη σωστή λειτουργία των νεύρων. Τα συμπτώματα μιας ανεπάρκειας μπορεί να περιλαμβάνουν μυρμήγκιασμα στα άκρα των δακτύλων ή στα χέρια. Και ο σίδηρος είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη του αίματος και τη μεταφορά οξυγόνου στο σώμα, και επηρεάζει την ενέργεια εάν τα επίπεδα πέσουν πολύ χαμηλά.
Όσοι ακολουθούν φυτική διατροφή μπορούν να λάβουν βιταμίνη Β12 από εμπλουτισμένα τρόφιμα, όπως διατροφική μαγιά, φυτικά γάλατα, δημητριακά ολικής αλέσεως και εναλλακτικά κρέατα φυτικής προέλευσης, δήλωσε μέσω email η Κάρολαϊν Πασσερρέλλο, διαιτολόγος και διατροφολόγος στο Pitt School of Health and Rehabilitation Sciences. Οι χορτοφάγοι μπορούν επίσης να πάρουν Β12 από τα γαλακτοκομικά και τα αυγά.
«Για τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, οι λιναρόσποροι, οι σπόροι τσία και τα καρύδια είναι καλές επιλογές», λέε. «Για το σίδηρο, η κατανάλωση τροφίμων όπως φακές, τόφου και σπανάκι, μαζί με μια πηγή βιταμίνης C (όπως κόκκινες πιπεριές ή εσπεριδοειδή) βοηθά τον οργανισμού να απορροφήσει τον σίδηρο από τα φυτά πιο αποτελεσματικά.»
Μερικοί διαιτολόγοι ενθαρρύνουν επίσης τη λήψη συμπληρωμάτων βιταμινών σε όσους ακολουθούν vegan διατροφή.
«Δεν πιστεύω ότι η vegan δίαιτα παρέχει αρκετά θρεπτικά συστατικά για τους περισσότερους ανθρώπους, αλλά ζούμε σε μία τέτοια εποχή όπου, μέσω των συμπληρωμάτων και της πρόσβασης σε τρόφιμα, μπορούμε πραγματικά να καταλήξουμε στην καλύτερη vegan δίαιτα για αυτούς, αν αυτή είναι η προτίμησή τους», λέει ο Κόουλ. «Μπορείτε να δημιουργήσετε μια χορτοφαγική δίαιτα πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, βιοδιαθέσιμη.»
Πάρα πολλοί επεξεργασμένοι υδατάνθρακες
Τα περισσότερα αρτοσκευάσματα είναι vegan και νόστιμα – κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική εξάρτηση από υδατάνθρακες και επακόλουθη πτώση της ενέργειας.
Μερικοί vegan «εξαρτώνται πάρα πολύ από τους υδατάνθρακες για καύσιμα, επειδή πρώτον, είναι πιο εύκολο και δεύτερον, το ανθρώπινο σώμα το απολαμβάνει, καθώς είναι κάτι εύγευστο και χτυπά κατά κάποιο τρόπο τα κέντρα ντοπαμίνης στον εγκέφαλο», εξηγεί ο Κόουλ. «Αλλά δεν μπορεί να σας προσφέρει ενέργεια, καλή υγεία και ζωτικότητα μακροπρόθεσμα.
Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να εγκαταλείψουμε εντελώς τους υδατάνθρακες και τη ζάχαρη και τα συσκευασμένα τρόφιμα, επισημαίνει, αλλά να σκεπτόμαστε από πού προέρχεται το φαγητό μας και να έχουμε μία ισορροπία.
Είναι μέρος αυτού που διδάσκει η Τόμσον στην ιατρική του τρόπου ζωής, που εστιάζει στην τροφή ως φάρμακο.
Μερικές φορές ενθαρρύνει τους ασθενείς της, να συγκρίνουν το σώμα τους με ένα αυτοκίνητο και να σκεφτούν τι χρειάζεται για να λειτουργεί καλά.
«Αν βάλετε ζάχαρη στο ρεζερβουάρ υγραερίου και λάδι στη θέση του υγρού του υαλοκαθαριστήρα, το αυτοκίνητο δεν θα λειτουργεί καλά», είπε. «Δεν θέλουμε οι άνθρωποι να ζουν με πακέτα. Θέλουμε να ξοδεύουν τα χρήματα τους στο μπακάλικο, όχι στο φαρμακείο.»
Η υγεία του εντέρου παραβλέπεται
Οι γιατροί της λειτουργικής ιατρικής όπως η Τόμσον και ο Κόουλ αφιερώνουν πολύ χρόνο στη βελτίωση της υγείας του εντέρου των ασθενών τους.
Ένα ‘δυστυχισμένο’ έντερο συνδέεται με το άγχος και την κατάθλιψη, το σύνδρομο ευερέθιστου έντερου, τη φλεγμονή και τις ορμονικές ανισορροπίες. Και όπως συμβαίνει με κάθε δίαιτα, το να είσαι vegan, μπορεί να μην έχει θετικό αντίκτυπο στην υγεία, αν το πεπτικό σύστημα είναι απορρυθμισμένο.
Ο Κόουλ πιστεύει ότι «πρέπει να ακούς το ένστικτό σου, ό,τι κι αν κάνεις».
«Είμαστε αυτό που απορροφούμε», είπε. «Και αν το έντερο σας δεν είναι σε πολύ καλή κατάσταση… πρέπει να εξετάσετε αν αντιμετωπίζετε τα γεύματά σας ως φάρμακο, αν μπορεί να τα αξιοποιήσει το σώμα σας.»
Πολλά τρόφιμα που είναι vegan έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε FODMAP – ζυμώσιμους ολιγοσακχαρίτες, δισακχαρίτες, μονοσακχαρίτες και πολυόλες. Τα βακτήρια στο έντερο προκαλούν ζυμώσεις στις τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε FODMAP και, ως εκ τούτου, αυτές οι τροφές απορροφώνται ελάχιστα από τον οργανισμό. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει ένα μη ισορροπημένο μικροβίωμα του εντέρου και να προκαλέσει δυσκοιλιότητα, κράμπες, διάρροια, αέρια και φούσκωμα.
Η γλουτένη, τα φασόλια, το σκόρδο, τα κρεμμύδια, τα κάσιους, οι μπανάνες, τα μήλα, το μπρόκολο και οι επεξεργασμένες πρωτεΐνες σόγιας είναι μερικές μόνο τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε FODMAP – και μάλιστα τροφές απαραίτητες για τους αυστηρά χορτοφάγους.
Αυτό μπορεί να φέρει τους ανθρώπους που είναι vegan για ηθικούς λόγους σε δύσκολη θέση. Ο Κόουλ ενθαρρύνει μερικές φορές τους ασθενείς του που προσπαθούν να θεραπεύσουν το έντερό τους να αυξήσουν προσωρινά το κρέας στη διατρφή τους, αλλά οι vegan με εντερικά προβλήματα πρέπει να τα αντιμετωπίσουν διαφορετικά.
Ένα σύμπτωμα μιας μεγαλύτερης τάσης
«Η χορτοφαγία δεν είναι το πρόβλημα», λέει ο Κόουλ, αλλά ένα σύμπτωμα μίας μεγαλύτερης στροφής προς τα επεξεργασμένα τρόφιμα για ευκολία και χαμηλότερη τιμή.
«Αντιμετωπίζουμε, ως κοινωνία, εντερικές παθήσεις και ζητήματα μικροβιώματος σε βαθμό επιδημίας, όπως επίσης προβλήματα με φλεγμονές», είπε. «Οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας, οι προπαππούδες μας και όλες οι γενιές πριν από αυτούς, δεν κατανάλωναν τα πράγματα που καταναλώνουμε εμείς.»
Τα ζιζανιοκτόνα, τα φυτοφάρμακα, τα χημικά, τα μικροπλαστικά και τα εξαιρετικά επεξεργασμένα συστατικά είναι πιθανώς και αυτά ένοχα για χρόνιες ασθένειες όπως η παχυσαρκία, ο διαβήτης και τα ορμονικά προβλήματα.
«Δεν φταίει απαραίτητα η φυτική διατροφή όσο η μαζική επίθεση στο μικροβίωμα του ανθρώπου και του εδάφους, που εμποδίζει το ανθρώπινο σώμα να αφομοιώσει και να απορροφήσει σωστά τα τρόφιμα», πρόσθεσε ο Κόουλ. «Δεν το βλέπω ως πρόβλημα χορτοφαγίας. Το βλέπω ως πρόβλημα της ανθρώπινης υγείας.»
Να είστε ανοιχτοί στην αλλαγή
Ούτε ο Κόουλ ούτε η Tόμσον ούτε η Ανσέλμι συνταγογραφούν συγκεκριμένη δίαιτα για όλους τους ασθενείς τους.
Ο καθένας είναι διαφορετικός, τονίζει η Τόμσον, και επομένως έχει διαφορετικές ανάγκες – όπως μια συνταγή για γυαλιά.
Η Ανσέλμι ελπίζει να μη διστάσουν οι vegan να απευθυνθούν σε έναν διαιτολόγο, εάν νιώσουν ότι χρειάζονται καθοδήγηση. «Υπάρχουν πολλοί σπουδαίοι διαιτολόγοι για χορτοφαγικές δίαιτες και πολλοί τρόποι να γίνει η δίαιτα θρεπτική και ενδιαφέρουσα», αναφέρει.
«Κανείς δεν πρόκειται να σου πει ότι πρέπει να το κάνεις με συγκεκριμένο τρόπο», δηλώνει η Tόμσον. «Ακριβώς επειδή έτρωγες με έναν τρόπο για όλη σου τη ζωή δεν σημαίνει ότι πρέπει να το κάνεις έτσι για πάντα».
Της Hanna Webster
Πηγή: Pittsburgh Post-Gazette
