Μια … ιδιότυπη σταθερότητα στον τύπο κοσμημάτων, που χρησιμοποιούσαν οι προϊστορικοί κάτοικοι του Σπηλαίου Φράγχθι στην Αργολίδα, ανοίγει νέες προοπτικές στην έρευνα. Όπως αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Κατρίν Περλέ, ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Παρί-Ναντέρ στη Γαλλία, σε αντίθεση με τους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες άλλων περιοχών του ελλαδικού χώρου που προτιμούσαν μεγαλύτερη ποικιλία στολιδιών, οι παλαιολιθικοί και μεσολιθικοί κάτοικοι στο Φράγχθι χρησιμοποιούσαν το ίδιο περιορισμένο εύρος τύπων κοχυλιών «για σχεδόν 20 χιλιετίες».
«Δεδομένων των επαναλαμβανόμενων μεταβολών σε όλα τα υπόλοιπα – κλίμα, περιβάλλον, οικονομική βάση, κατάσταση σπηλαίου και λίθινα εργαλεία – αυτή η σταθερότητα είναι ακόμη πιο εντυπωσιακή. Το γεγονός αυτό ανοίγει νέες προοπτικές για την πιθανή διάρκεια των πολιτιστικών παραδόσεων στο απώτερο παρελθόν και με οδηγεί να αμφισβητήσω την κλασική χρήση λίθινων εργαλείων και όπλων για τον ορισμό πολιτιστικών ενοτήτων της Παλαιολιθικής ή της Μεσολιθικής Εποχής», επισημαίνει η ίδια στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, με αφορμή την ομιλία που θα πραγματοποιήσει την Πέμπτη 13 Μαρτίου, στο πλαίσιο του Παλαιολιθικού Σεμιναρίου 2025, το οποίο διεξάγεται στο Ινστιτούτο της Δανίας στην Αθήνα (Χαιρεφώντος 16, Πλάκα). Η διάλεξή της έχει τίτλο «Τα στολίδια μας και αυτά των άλλων: στολίδια και πολιτισμικές παραδόσεις στο Φράγχθι».
Και τι μπορεί να σημαίνει αυτή η … ιδιότυπη σταθερότητα στο Φράγχθι; «Δεν βλέπω κανένα άλλο πιθανό νόημα πέρα από τη ‘δήλωση’ μιας συγκεκριμένης παράδοσης και ταυτότητας: ‘Εμείς είμαστε αυτοί, οι άλλοι είναι εκείνοι – και θέλουμε να δείξουμε τη διαφορά’. Όμως ακόμη και με περιορισμένο αριθμό τύπων κόσμησης, ανάλογα με την τοποθέτησή τους μπορούσαν να παραχθούν ποικίλα διακοσμητικά μοτίβα», εξηγεί η κα Περλέ.
«Η ομιλία μου αφορά στα πιο εντυπωσιακά χαρακτηριστικά των στοιχείων κόσμησης στο Παλαιολιθικό και Μεσολιθικό Φράγχθι, που είναι, πρώτον, ο εξαιρετικός πλούτος τους ως προς τον αριθμό των στοιχείων, δεύτερον, η πολύ περιορισμένη επιλογή ειδών κοχυλιών και, τρίτον, η σταθερότητα αυτών των επιλογών για σχεδόν 20 χιλιετίες», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Και τι πληροφορίες μπορούν να δώσουν αυτά τα μικροσκοπικά, συνήθως, τεκμήρια για τους ανθρώπους του τόσο μακρινού παρελθόντος;
«Τα προϊστορικά στοιχεία κόσμησης αναλύονται συχνότερα ως δείκτες στάτους και ταυτότητας. Στο Φράγχθι, καθώς δεν έχουμε κάποια περίτεχνη ταφή που να συσχετίζει το φύλο και την ηλικία ενός νεκρού με τα στολίδια του, τα τελευταία είναι προτιμότερο να μελετούνται σε επίπεδο κοινότητας τόσο ως προς τις τεχνικές όσο και ως προς τις πολιτιστικές παραδόσεις. Όλα μαζί τα αποτελέσματα ήταν εντελώς απροσδόκητα: Εκεί που είχαμε υποθέσει ότι θα βρίσκαμε ασυνέχεια στις παραδόσεις – κατά την Παλαιολιθική και Μεσολιθική Εποχή – εντοπίσαμε συνέχεια, και όπου περιμέναμε συνέχεια – Νεολιθική – βρήκαμε ισχυρές ενδείξεις για έντονες ασυνέχειες», υπογραμμίζει η συνομιλήτρια του ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Και σε συνάρτηση με τη θεματική του Παλαιολιθικού Σεμιναρίου, που είναι αφιερωμένο στην προϊστορία της ένδυσης, της κόσμησης και της νηματουργίας;
«Σε σχέση με το σεμινάριο, είναι σαφές ότι τόσο οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες όσο και οι γεωργοί που έζησαν στον σπήλαιο Φράγχθι λάτρευαν να διακοσμούν τον εαυτό τους και τα ρούχα τους με στολίδια. Εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία που τους δόθηκε από την παράκτια θέση του σπηλαίου για να παράγουν μεγάλες ποσότητες χαντρών και περιδέραιων από όστρακα, που πιθανότατα αντάλλασσαν σε οικισμούς της ενδοχώρας. Ωστόσο, τη Νεολιθική εποχή επικράτησε μια διαφορετική αντίληψη για τα στολίδια, που οδήγησε στο να επικεντρωθούν περισσότερο σε χάντρες και περιδέραια από λίθους», καταλήγει η κα Περλέ, που υποστηρίζει «πλήρως την πρωτοβουλία του Παλαιολιθικού Σεμιναρίου».
Το Παλαιολιθικό Σεμινάριο 2025 διοργανώνουν η καθηγήτρια Νένα Γαλανίδου από το Πανεπιστήμιο Κρήτης και ο Ανδρέας Ντάρλας από την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας του υπουργείου Πολιτισμού.
