Η αιφνιδιαστική στρατιωτική επιχείρηση του Ισραήλ κατά του Ιράν αναδιαμόρφωσε το πολιτικό τοπίο στη Μέση Ανατολή μέσα σε λιγότερο από μία εβδομάδα, με τις ισραηλινές δυνάμεις να σημειώνουν σειρά νικών επί του πολιτικού και στρατιωτικού μηχανισμού της Τεχεράνης. Η επιχείρηση, με την κωδική ονομασία «Rising Lion», επεκτάθηκε ταχύτατα: από ένα πρώτο αεροπορικό πλήγμα στις 13 Ιουνίου εξελίχθηκε, εντός λίγων ημερών, σε γενικευμένη απόπειρα καταστροφής των ιρανικών πυρηνικών και βαλλιστικών προγραμμάτων. Στις πρώτες ημέρες, οι Ισραηλινές Ένοπλες Δυνάμεις (IDF) προκάλεσαν βαριά πλήγματα στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και σε βασικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις, εξασφάλισαν έλεγχο μεγάλου μέρους του ιρανικού εναέριου χώρου και εξόντωσαν αρκετούς ανώτατους αξιωματούχους στην ιρανική κυβέρνηση και τον στρατό. Ωστόσο, οι ραγδαίες επιτυχίες του Ισραήλ είχαν βαρύ τίμημα: εκατοντάδες άμαχοι νεκροί καταγράφονται στο Ιράν, ενώ και το Ισραήλ μετρά εκατοντάδες τραυματίες. Ας δούμε τι κατάφεραν οι ισραηλινές δυνάμεις στις πρώτες ημέρες της επιχείρησης «Rising Lion».
Πλήγμα στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν
Πρωταρχικός στόχος της ισραηλινής επιχείρησης ήταν το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, το οποίο, σύμφωνα με έκθεση επιτηρητή του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, είχε εμπλουτίσει σημαντικές ποσότητες ουρανίου σε καθαρότητα έως και 60%, πλησιάζοντας επικίνδυνα το 90% το οποίο απαιτείται για την κατασκευή πυρηνικού όπλου, αν και η ηγεσία της Τεχεράνης εξακολουθεί να αρνείται πως επιδιώκει κάτι τέτοιο. «Το Ιράν κατασκεύαζε πυρηνικά όπλα στα κρυφά, απειλή θανάσιμη για την ύπαρξη του Ισραήλ, που έπρεπε να αποτραπεί με κάθε κόστος», δήλωσε την Παρασκευή ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου. Γι’ αυτό και οι εγκαταστάσεις εμπλουτισμού ουρανίου στη Νατάνζ αποτέλεσαν το πρώτο μεγάλο χτύπημα της επιχείρησης.
Το συγκρότημα της Νατάνζ αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος και το βασικό κέντρο εμπλουτισμού ουρανίου της χώρας. Οι περισσότερες εγκαταστάσεις βρίσκονται σε βαθιά υπόγεια, με θωρακισμένους τσιμεντένιους τοίχους που σχεδιάστηκαν για να αντέχουν σε βομβαρδισμούς. Τα ισραηλινά πλήγματα στόχευσαν το υπέργειο πιλοτικό εργοστάσιο εμπλουτισμού και τους σταθμούς ηλεκτροδότησης, ενώ η κατάσταση των υπόγειων υποδομών παραμένει αβέβαιη. Εκεί διεξάγονται επίσης πειράματα και ανάπτυξη νέων φυγοκεντρητών, που κρίνονται κρίσιμοι για τυχόν μελλοντική απόπειρα κατασκευής πυρηνικών όπλων από το Ιράν.
Καταστροφή αεροπορικών βάσεων και σιλό πυραύλων
Παράλληλα, το Ισραήλ εκμεταλλεύτηκε τη δυναμική της επιχείρησης για να αποδεκατίσει το βαλλιστικό οπλοστάσιο του Ιράν. Μέσα σε λίγες ημέρες καταστράφηκαν δεκάδες υπόγειες εγκαταστάσεις και πάνω από εκατό εκτοξευτές πυραύλων εδάφους-εδάφους. Μέχρι τη Δευτέρα, περίπου το ένα τρίτο των πυραυλικών εκτοξευτών είχε εξολοθρευτεί, ενώ σημαντικά πλήγματα δέχθηκαν ελικόπτερα και αντιαεροπορικά συστήματα σε βάσεις της δυτικής χώρας. Πλήγματα στις βάσεις των Χαμαντάν, Κερμανσάχ, Σαμπασί και Ταμπρίζ οδήγησαν στην καταστροφή δεκάδων αεροσκαφών, πυραυλικών εγκαταστάσεων, drone και ραντάρ. Ο σταθμός ραντάρ στη Σαμπασί αποτελούσε κομβικό σημείο της αεράμυνας του Ιράν και η καταστροφή του αφήνει τη χώρα ευάλωτη από τα δυτικά. Τα ισραηλινά πυρά στόχευσαν επίσης υπόγειες εγκαταστάσεις πυραύλων στην Κερμανσάχ, που διαχειρίζεται το επίλεκτο Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC). Εκεί, σύμφωνα με πληροφορίες, βρίσκονταν ποικίλες εκδόσεις των ιρανικών βαλλιστικών πυραύλων Shahab, οι οποίοι βασίζονται σε βορειοκορεατικά πρότυπα.
Εναέρια κυριαρχία
Για αρκετές ημέρες μετά την έναρξη της επιχείρησης, ο ισραηλινός στρατός ανακοίνωνε πως είχε εξασφαλίσει εναέρια κυριαρχία πάνω από την Τεχεράνη, με τη δυνατότητα υπερπτήσεων δίχως σημαντική ιρανική αντίδραση. Δεν είναι σαφές τι είδους αντίσταση κατάφεραν να προβάλουν τα ιρανικά μαχητικά αεροσκάφη απέναντι στις ισραηλινές επιδρομές. Ο ιρανικός στόλος αποτελείται κατά βάση από αεροσκάφη αμερικανικής και σοβιετικής κατασκευής από τη δεκαετία του 1970, με ορισμένα κινεζικά ή ιρανικής κατασκευής με βάση αντίστοιχα πρότυπα. Από την άλλη, η ισραηλινή αεροπορία διαθέτει ένα σύγχρονο οπλοστάσιο, με αιχμή δόρατος την ειδική έκδοση του αμερικανικού μαχητικού πέμπτης γενιάς F-35 Lightning II. Στο πλαίσιο της επιδίωξης για πλήρη εναέρια κυριαρχία, οι Ισραηλινοί κατέστρεψαν δέκα κέντρα διοίκησης στην Τεχεράνη, τα οποία χρησιμοποιούνταν για στρατιωτικές και πληροφοριακές επιχειρήσεις εκτός Ιράν. Αν και η εναέρια υπεροχή του Ισραήλ δεν απέτρεψε πλήρως τις εκτοξεύσεις πυραύλων από το Ιράν, ήταν καθοριστική για τη σχεδόν ανενόχλητη συνέχιση των ισραηλινών αεροπορικών επιδρομών, περιορίζοντας την ιρανική άμυνα στα επίγεια μέσα.
Αποκεφαλισμός της ιρανικής στρατιωτικής ηγεσίας
Στις πρώτες ημέρες της σύγκρουσης, οι ισραηλινές δυνάμεις πέτυχαν σειρά στοχευμένων εξοντώσεων ανώτατων στελεχών του ιρανικού στρατού μέσω αεροπορικών επιδρομών, τόσο σε στρατιωτικές βάσεις όσο και σε πυκνοκατοικημένες περιοχές, όπως η Τεχεράνη. Μεταξύ των νεκρών περιλαμβάνονται στρατηγοί και άλλα ηγετικά στελέχη που είχαν διοικητικούς ρόλους σε κεντρικές δομές του Σώματος των Φρουρών και της αεροδιαστημικής του πτέρυγας, όπως οι:
– Χοσεΐν Σαλαμί, αρχηγός του IRGC
– Μοχάμαντ Χοσεΐν Μπεγκερί, αρχηγός ΓΕΕΘΑ Ιράν
– Γκαλέμ Αλί Ρασίντ, ανώτατος διοικητής IRGC
– Αμίρ Αλί Χατζιζαντέχ, επικεφαλής προγράμματος πυραύλων IRGC
Μεταξύ των θυμάτων συγκαταλέγονται κορυφαία στελέχη της ιρανικής στρατιωτικής αντικατασκοπείας, ειδικοί στον χειρισμό πυρηνικών θεμάτων και επικεφαλής ερευνητικών προγραμμάτων. Τα ισραηλινά χτυπήματα κατέστρεψαν και αρκετές εγκαταστάσεις σχετικές με τη δύναμη Κουντς του IRGC, η οποία ειδικεύεται σε άτυπο πόλεμο. Μια βάση στην περιοχή Παρανσάρ, κοντά στα σύνορα με το Ιράκ, λειτουργούσε ως κόμβος για τη διακίνηση όπλων και προσωπικού προς ένοπλες οργανώσεις-δορυφόρους, όπως η Χαμάς, η Χεζμπολάχ και οι Χούθι. Η εν μια νυκτί απώλεια τόσων επιτελικών προσώπων και μονάδων ελίτ ενδέχεται να αποτελέσει καθοριστικό σημείο καμπής ως προς την ισχύ του Ιράν στην περιοχή τα επόμενα χρόνια.
Πιθανότητα αλλαγής καθεστώτος στο Ιράν
Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, σε δηλώσεις του τη Δευτέρα, εξέφρασε βεβαιότητα ότι το Ισραήλ οδεύει προς επίτευξη των δύο βασικών του στόχων: την εξάλειψη του πυρηνικού προγράμματος και τη συντριβή των βαλλιστικών συστημάτων του Ιράν. Το μέγεθος της καταστροφής είναι τέτοιο, ώστε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός άφησε να εννοηθεί πως ο IDF μπορεί να αξιοποιήσει τη δυναμική αυτή και για μία ευρύτερη αλλαγή του πολιτικού καθεστώτος στην Τεχεράνη. Ο αιφνίδιος αποκεφαλισμός της στρατιωτικής ηγεσίας και ο μερικός έλεγχος του εναέριου χώρου ίσως αποδειχθούν το μεγαλύτερο τεστ σταθερότητας του ιρανικού καθεστώτος από την ανατροπή της μοναρχίας, το 1979.
Για πρώτη φορά εδώ και σχεδόν μισό αιώνα, ο Νετανιάχου κάλεσε δημοσίως τον ιρανικό λαό να εξεγερθεί ενάντια στην ανώτατη ηγεσία και να ανατρέψει την παρούσα κυβέρνηση. Ωστόσο, αυτή η ρητορική δεν βρίσκει ανταπόκριση στους περισσότερους εταίρους και συμμάχους του Ισραήλ, καθώς αρκετοί προειδοποιούν πως ένα Ιράν δίχως πολιτική ηγεσία θα μπορούσε να προκαλέσει χάος σε ολόκληρη την περιφέρεια. Ενδεικτικά, στο περιθώριο της συνόδου κορυφής της G7, εκπρόσωπος του Βρετανού πρωθυπουργού Κηρ Στάρμερ υπογράμμισε ότι η βρετανική ηγεσία «θεωρεί τεράστια αποσταθεροποίηση στην περιοχή ως μία κατάσταση χωρίς νικητή».
Με πληροφορίες από το Associated Press
