Η παραγωγική σκέψη, η φιλοσοφία, εμφανίζεται από την αρχαιότητα και έρχεται να ερμηνεύσει τόσο τον εξωτερικό όσο και τον εσωτερικό κόσμο.
Ανά την ιστορία, ο τίτλος του φιλοσόφου (φίλος της σοφίας) έχει δοθεί σε διάφορα πρόσωπα, με πρώτον τον Πυθαγόρα, ο οποίος και εισήγαγε τον όρο. Ο Πυθαγόρας πέρα από φιλόσοφος ήταν επίσης, μαθηματικός, γεωμέτρης, θεωρητικός της μουσικής και ιδρυτής της πυθαγόρειας σχολής.
Παρόλο που δεν γνωρίζουμε ακριβώς πόσοι ήταν οι Πυθαγόρειοι φιλόσοφοι, ο Ιάμβλιχος αναφέρει πως οι γυναίκες πλειοψηφούσαν των αντρών. Παρακάτω, θα δούμε κάποιες από αυτές.
Θεανώ
Η Θεανώ από τον Κρότωνα, ήταν αρχαία Ελληνίδα μαθηματικός, αστρονόμος και σύζυγος του Πυθαγόρα. Δίδαξε στις πυθαγόρειες σχολές της Σάμου και του Κρότωνα. Θεωρείται η ψυχή της θεωρίας των αριθμών, που έπαιξαν κυρίαρχο ρόλο στην πυθαγόρεια διδασκαλεία. Επίσης, λέγεται ότι εκείνη διατύπωσε τη θεωρία της «χρυσής τομής» και τη θεωρία της «αρμονίας των σφαιρών», καθώς και άλλες κοσμογονικές θεωρίες.
Μετά τον θάνατο του Πυθαγόρα, η Θεανώ ανέλαβε ως επικεφαλής στην Πυθαγόρεια κοινότητα και με τη βοήθεια των παιδιών της επιμελήθηκε τη διάδοση του έργου του συζύγου της στην Ελλάδα και στην Αίγυπτο.
Αριγνώτη, Μυία, Δαμώ
Η Αριγνώτη, η Μυία και η Δαμώ ήταν κόρες του Πυθαγόρα και της Θεανούς.
Η Δαμώ δίδαξε τα Πυθαγόρεια δόγματα στη σχολή του Κρότωνα. Ο πατέρας της της είχε εμπιστευτεί τα γραπτά του με την προϋπόθεση να μην τα ανακοινώσει σε αμύητους. Για ένα χρονικό διάστημα κράτησε την υπόσχεση της, ώσπου δημοσίευσε τη γεωμετρική διδασκαλία. Επίσης, βρίσκονται αναφορές ότι η κατασκευή του κανονικού τετραέδρου και του κύβου οφείλονται στη Δαμώ.
Η Αριγνώτη, φιλόσοφος, συγγραφέας και μαθηματικός, έγραψε πολλά φιλοσοφικά έργα, καθώς και το βιβλίο «Περί αριθμών», το οποίο δυστυχώς χάθηκε.
Η Μυία δίδαξε στη σχολή του Κρότωνα. Ήταν γνώστρια γεωμετρίας και της αποδίδεται η επινόησης της τρίτης (ή εστηκυίας) μεσότητος, δηλαδή αναλογίας.
Φίντυς
Η Φίντυς, η οποία αναφέρεται και ως Φίλτυς, δίδαξε στην Σχολή του Κρότωνα. Ο Ρωμαίος συγγραφέας Βοήθιος την αναφέρει ως εμπνεύστρια της ισότητος που συνδέει τις Πυθαγόρειες τριάδες.
Τιμύχα
Η Τιμύχα, γυναίκα του Κροτωνιάτη Μυλλίου, Σπαρτιάτισσα γεννημένη στον Κρότωνα, από πολύ νωρίς έγινε μέλος της Πυθαγόρειας κοινότητας και αργότερα σύμβολο θάρρους μπροστά στις αντιξοότητες.
Η φιλοσοφία του Πυθαγόρα κήρυττε την αθανασία της ψυχής και την ιερότητα της ζωής και έτσι οι Πυθαγόρειοι ήταν αυστηρά χορτοφάγοι – επιπλέον, απαγορευόταν να τρώνε κουκιά. Ο ακριβής λόγος γι’ αυτό δεν είναι γνωστός, αλλά θεωρείται ότι πίστευαν πως το σχήμα των κουκιών, όπως και της φάβας, λειτουργούσε ως μέσο για την επιστροφή των ψυχών στη γη. Η μετενσάρκωση (που την αποκαλούσαν μετανάστευση των ψυχών) ήταν θεμελιώδης πεποίθηση των Πυθαγορείων, που πίστευαν ότι οι ψυχές επέστρεφαν από τον κάτω κόσμο μέσω της γης και ιδιαίτερα μέσω των κουκιών. Αυτή η γνώση, όπως και το μεγαλύτερο μέρος της πυθαγόρειας διδασκαλίας, προοριζόταν για τους μυημένους στα μυστήρια και δεν έπρεπε να αποκαλύπτεται στον καθένα.
Μετά την πτώση της σχολής του Πυθαγόρα, η Τιμύχα κατέφυγε στις Συρακούσες.
Ο τύραννος των Συρακουσών Διονύσιος απαίτησε από την Τυμίχα να του αποκαλύψει τα μυστικά της Πυθαγόρειας διδασκαλίας έναντι μεγάλης αμοιβής. Αυτή αρνήθηκε κατηγορηματικά και μάλιστα έκοψε με τα δόντια τη γλώσσα της και την έφτυσε στο πρόσωπο του Διονυσίου.
Αισάρα
Η Αισάρα της Λουκανίας ήταν Πυθαγόρεια φιλόσοφος, η οποία έζησε περίπου τον 4ο ή 3ο αιώνα π.Χ. Δεν γνωρίζουμε τίποτα για τη ζωή της. Είναι γνωστή μόνο για ένα απόσπασμα των γραπτών της, του φιλοσοφικού της έργου, με τίτλο «Περί Ανθρώπινης Φύσης» που διασώθηκε από τον Ιωάννη Στοβαίο (συγγραφέας που έζησε τον 5ο αιώνα μ.Χ).
Το μόνο που πραγματικά γνωρίζουμε για την Αισάρα είναι ότι καταγόταν από τη Λουκανία, μία αρχαία περιοχή της νότιας Ιταλίας και μέρος της Μεγάλης Ελλάδας, όπου υπήρχαν πολλές πυθαγόρειες κοινότητες. Το έργο της ήταν γραμμένο στη δωρική διάλεκτο που χρησιμοποιούταν περίπου μέχρι τον 3ο αιώνα π.Χ., δεν αποκλείεται όμως το ενδεχόμενο να γράφτηκε αργότερα.
Η Αισάρα υποστηρίζει ότι μελετώντας την ανθρώπινη φύση (και, συγκεκριμένα, την ανθρώπινη ψυχή) μπορούμε να κατανοήσουμε τη φιλοσοφική βάση για τον φυσικό νόμο και την ηθική. Συγκεκριμένα, χωρίζει την ψυχή σε τρία μέρη: το μυαλό που ασκεί κρίση και σκέψη, το πνεύμα που περιέχει θάρρος και δύναμη, και την επιθυμία που παρέχει αγάπη και φιλικότητα. Σύμφωνα με την Αισάρα, αυτά τα πράγματα, όντας θεϊκά, είναι οι λογικές, μαθηματικές και λειτουργικές αρχές που λειτουργούν στην ψυχή. Η θεωρία της του φυσικού δικαίου, αφορά τρεις εφαρμογές της ηθικής, οι οποίες αφορούν το άτομο, την οικογένεια και τους κοινωνικούς θεσμούς.
Ο Πυθαγόρας όχι μόνο επηρέασε, αλλά και επηρεάστηκε. Η Θεμιστόκλεια, γνωστή και ως Αριστόκλεια ή Θεόκλεια, φημιζόταν για τις μαθηματικές της γνώσεις και δίδασκε στον ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς όποιον είχε την διάθεση να μάθει. Πέρα από μαθηματικά, δίδασκε επίσης, γεωμετρία και ήθος. Ο Πυθαγόρας την μνημόνευε σαν δασκάλα του και λέγεται ότι έλαβε από αυτή γνώσεις σχετικά με την ηθική, τη γεωμετρία και την αριθμοσοφία.
Πέρα από τις γυναίκες που αναφέραμε παραπάνω, υπάρχουν και άλλες Πυθαγόρειες φιλόσοφοι, όπως η Δεινώ, η Ελορίς, η Μελίσσα, η Πτολεμαΐς κ.ά.
Τέλος, υπάρχουν πολλές ακόμα γυναίκες που κέρδισαν τον τίτλο της Φιλοσόφου στην ιστορία, και οι οποίες αποτελούν έμπνευση και για τις γυναίκες του σήμερα.
Πηγές
- Αρχαία Ελλάδα: Οι γυναίκες μαθηματικοί της αρχαιότητας, AlfaVita, 2022
- terpsykeraunos, An Impressive List of Female Authors from Antiquity, sententiae antiquae ΕΥΔΟΞΑ ΑΓΝΩΣΤΑ ΚΑΤΑΓΕΛΑΣΤΑ, 2016
- A woman to know: Aesara of Lucania, BARING THE AEGIS, 2016
- Αθανασίου. Αθ., Οι μεγάλοι Πυθαγόρειοι φιλόσοφοι και μαθηματικοί ήταν κυρίως… γυναίκες, 2014
- admin, Θεανώ η Θουρία , η σύζυγος του Πυθαγόρα, Ο κόσμος των μαθηματικών, 2021
- Joshua J, Mark μεταφρασμένο από Christina Garila, Δέκα ευγενείς και διαβόητες γυναίκες της αρχαίας Ελλάδας, World History Encyclopedia, 2014
- Δημήτρης Συμεωνίδης, Θεμιστόκλεια, η Δασκάλα του Πυθαγόρα, greekradiofl.com, 2024
