Έχεις ποθήσει ποτέ κάτι ενώ γνωρίζεις πως δεν είναι καλό για εσένα; Νομίζω πως η απάντηση για τους περισσότερους από εμάς είναι ένα ηχηρό ναι. Μια εμπειρία του «απαγορευμένου» μπορεί να φαίνεται πως βελτιώνει μια κατά τα άλλα βαρετή κατάσταση, αλλά το απαγορευμένο μπορεί επίσης να οδηγήσει σε καταστροφικές συνέπειες.
Η «Οδύσσεια» του Ομήρου μπορεί να μας προσφέρει κάποια σοφία για την αντιμετώπιση των απαγορευμένων. Η ιστορία συνοψίζεται ως εξής: Η Κίρκη, η θεά της μαγείας και της φύσης, ενημερώνει τον Οδυσσέα ότι αυτός και το πλήρωμά του θα έπρεπε να περάσουν από μια ομάδα Σειρήνων.
Οι Σειρήνες είναι επικίνδυνα πλάσματα που χρησιμοποιούν το όμορφο τραγούδι τους για να δελεάσουν τους ναυτικούς με σκοπό να προκαλέσουν καταστροφή και ναυάγια. Η Κίρκη προτρέπει τον Οδυσσέα να προετοιμάσει κερί για να βάλει στα αυτιά των ανδρών του, αλλά ενθαρρύνει τον ίδιο, να ακούσει τα τραγούδια των Σειρήνων με την προϋπόθεση να είναι δεμένος στο ιστίο του πλοίου.
Ο Οδυσσέας πράττει σύμφωνα με τις οδηγίες της: Βάζει το πλήρωμά του να τον δέσει στο ιστίο, τους διατάζει να μην τον απελευθερώσουν ανεξάρτητα από το πόσο μπορεί να ικετεύει και να παρακαλεί, και τους λέει να τοποθετήσουν κερί στα αυτιά τους.
Καθώς περνούν από την περιοχή των Σειρήνων, βλέπουν τα οστά και τη σάπια σάρκα των νεκρών ναυτικών στις ακτές. Οι Σειρήνες αρχίζουν να τραγουδούν στον Οδυσσέα. Του λένε πόσο σπουδαίος είναι και πως επιθυμούν να του αποκαλύψουν τα μυστήρια της ζωής. Ζητά από το πλήρωμά του να τον λύσει, αλλά αυτοί αρνούνται. Περνούν επιτυχώς από τις Σειρήνες και ο Οδυσσέας βιώνει την ομορφιά του τραγουδιού τους χωρίς απώλειες.
Οι Σειρήνες του Τζον Γουίλιαμ Γουάτερχαους
Ο Τζον Γουίλιαμ Γουάτερχαους (1849-1917), δημιούργησε μια όμορφη αναπαράσταση αυτής της σκηνής με τίτλο «Ο Οδυσσέας και οι Σειρήνες». Ο Γουάτερχαους απεικονίζει τα μέλη του πληρώματος με τυλιγμένα πανιά γύρω από το κεφάλι τους, για να εμποδίσουν τον ήχο από τα τραγούδια των Σειρήνων. Απεικονίζει τις σειρήνες με σώμα πουλιών και κεφάλια γυναικών.
Οι Σειρήνες κατακλύζουν την περιοχή πάνω από το πλήρωμα και τραγουδούν τα τραγούδια τους. Μία από αυτές κάθεται πάνω στο πλοίο, προσπαθώντας να τραγουδήσει σε ένα συγκεκριμένο μέλος του πληρώματος. Ο Οδυσσέας ωστόσο ξεχωρίζει περισσότερο από όλους. Είναι δεμένος στο ιστίο του πλοίου, και το λευκό του πουκάμισό επάνω στο σκοτεινό φόντο, τον καθιστά το επίκεντρο του πίνακα. Κλίνει προς τα εμπρός σαν να επιθυμεί τα τραγούδια των Σειρήνων, αλλά είναι γερά δεμένος πάνω στο ιστίο.
Μερικοί πιστεύουν ότι ο Γουάτερχαους χρησιμοποίησε την απεικόνιση των Σειρήνων από ένα ελληνικό αγγείο του 5ου αιώνα ως αναφορά για να απεικονίσει τις δικές του Σειρήνες. Άλλοι πιστεύουν, ότι δημιούργησε μια εντελώς δική του εικόνα για τις Σειρήνες, που ήταν πολύ μακριά από την περιγραφή στην «Οδύσσεια».
Είτε έτσι είτε αλλιώς, η ερμηνεία της ιστορίας του 19ου και του 20ου αιώνα αφορούσε τους κινδύνους που θα μπορούσε να έχει η γοητεία του θηλυκού στο αρσενικό.
Αντίσταση στον πειρασμό
Μπορούμε να εμβαθύνουμε περαιτέρω στο περιεχόμενο για να αποτυπώσουμε μια πιο πλούσια ερμηνεία; Πώς μπορούμε να ερμηνεύσουμε αυτήν την ιστορία με τέτοιο τρόπο, ώστε να αποδειχθεί ευεργετική για τη σύγχρονη εποχή μας; Ας κοιτάξουμε τον πίνακα του Γουάτερχαους πιο προσεκτικά. Ο Οδυσσέας είναι το κεντρικό σημείο του πίνακα, αλλά για ποιόν λόγο;
Είναι δεμένος στο ιστίο – στο ξύλο, στην γη. Μόνο το κεφάλι του απέχει από το ιστίο κατά την προσπάθειά του να κινηθεί προς το τραγούδι των Σειρήνων. Εμείς οι άνθρωποι, τουλάχιστον για τη σύντομη διαμονή μας εδώ, είμαστε επίσης δεσμευμένοι στη γη και σε αυτό που προσφέρει. Τα μυαλά μας, ωστόσο, μπορούν να ξεπεράσουν τα γήινα ενδιαφέροντα μας και να βιώσουν κάτι βαθύτερο και καθαρότερο.
Τα μυαλά μας είναι σημαντικά εδώ. Μπορούμε ακόμη να παρομοιάσουμε τον Οδυσσέα ως το μυαλό του πλοίου και το πλήρωμα ως το σώμα του. Το μυαλό πρέπει να καθοδηγήσει το σώμα να προετοιμαστεί για εκείνα τα επικίνδυνα πράγματα που φαίνονται όμορφα, διαφορετικά και οι δύο θα αντιμετωπίσουν την καταστροφή.
Επιτρέψτε μου να εξηγήσω τι εννοώ: Αν βιώνουμε πόθο για κάτι που μπορεί τελικά να μας βλάψει, όπως τα τσιγάρα, το αλκοόλ, ή το να περνάμε χρόνο παίζοντας βιντεοπαιχνίδια αντί να μελετούμε, μπορεί να μας ωφελήσει η άσκηση, ένας περίπατος, ή ο διαλογισμός μέχρι ο πόθος να καταλαγιάσει. Το σώμα συμμετέχει ενεργά και βοηθά το μυαλό στις προσπάθειές του, να αντισταθεί στον πειρασμό.
Εάν το μυαλό και το σώμα δεν λειτουργούν από κοινού, ο νους μπορεί να επιθυμεί να αντισταθεί στον πειρασμό, αλλά χωρίς επιτυχία. Αντιθέτως, βρισκόμαστε σε εκείνη τη γνωστή κατάσταση όπου το μυαλό μας επαναλαμβάνει, «δεν θα το κάνω αυτό», αλλά το σώμα μας κινείται προς τον πειρασμό λόγο της συνήθειας, ή τα σώματά μας έχουν εξαντληθεί από το να δίνονται στον πειρασμό, αλλά το μυαλό μας συνεχίζει να λέει, «ακόμα μία φορά».
Έτσι, το μυαλό και το σώμα πρέπει να συνεργαστούν για να αντισταθούν στον πειρασμό και να αποφύγουν τον πιθανό κίνδυνο. Ο νους πρέπει να σπάσει τις συνήθειες που αποσυνδέουν το σώμα από το μυαλό και το σώμα μπορεί να ενημερώσει το μυαλό όταν συμμετέχει σε συγκεκριμένες δραστηριότητες που έχουν αρνητικό αποτέλεσμα.
Αλλά τι επηρεάζει το μυαλό και το σώμα; Η Κίρκη, μια θεά. Είναι η θεά που δίνει οδηγίες στον Οδυσσέα, ο οποίος στη συνέχεια δίνει οδηγίες στο πλήρωμα. Το πνεύμα – η ψυχή – ενημερώνει το μυαλό και το μυαλό ενημερώνει το σώμα. Οι τρεις συνεργάζονται για να αντισταθούν στον πειρασμό και να αποφύγουν τον κίνδυνο.
Ο Γουάτερχαους, μέσω του Ομήρου, μας προτείνει να κοιτάξουμε μέσα μας, να αφουγκραστούμε τη σοφία του πνεύματός μας, να συμβουλευτούμε τις καρδιές και τα μυαλά μας και να προετοιμάσουμε τα σώματά μας για να αντισταθούν στους κινδύνους των επιθυμιών και των πειρασμών. Ίσως, αν είμαστε επιμελείς, θα βιώσουμε την ένταση των όμορφων μυστηρίων της ζωής χωρίς να βλάψουμε τον εαυτό μας ή τους άλλους.
Η τέχνη έχει μια απίστευτη ικανότητα να επισημαίνει οτιδήποτε δεν μπορεί να φανεί, ώστε να φτάνουμε να ρωτήσουμε, «Τι σημαίνει αυτό για μένα και για όσους το βλέπουν»; «Πώς έχει επηρεάσει το παρελθόν και πώς μπορεί να επηρεάσει το μέλλον»; «Τι υποδηλώνει για τα ανθρώπινα βιώματα»; Αυτές είναι μερικές από τις ερωτήσεις που εξερευνώ στη σειρά μου Αγγίζοντας το Έσω: Τι προσφέρει η παραδοσιακή τέχνη στην καρδιά
Ο Έρικ Μπες είναι ασκούμενος αναπαραστατικός καλλιτέχνης και υποψήφιος διδάκτωρ στο Ινστιτούτο Διδακτορικών Σπουδών για τις Οπτικές Τέχνες (IDSVA).
Ακολουθήστε μας στο Telegram @epochtimesgreece
Ακολουθήστε μας στο Facebook @epochtimesgreece
Ακολουθήστε μας στο SafeChat @epochtimesgreece
