Κάθε χρόνο, εκατομμύρια άνθρωποι γιορτάζουν το Πάσχα και την ανάσταση του Ιησού τρεις ημέρες μετά την σταύρωσή του.
Θα ήθελα να μεταφέρω την προσοχή από την οδύνη του Ιησού πάνω στον σταυρό, σε μια στιγμή της ζωής του, μια στιγμή που αποκαλύπτει τόσο την ανθρώπινη υπόστασή του όσο και τα χαρακτηριστικά που αξίζει να του αποδοθούν. Αυτή είναι μόνο η περιορισμένη ερμηνεία μου για ένα πολύ περίπλοκο θέμα.
Οι Πειρασμοί του Χριστού
Ο Ιησούς βαφτίστηκε από τον Ιωάννη τον Βαπτιστή πριν πάει στην έρημο όπου έκανε νηστεία για 40 ημέρες και 40 νύχτες. Κατά τη διάρκεια της νηστείας του, ο Ιησούς συναντά τον πειραστή Διάβολο ο οποίος, τον βάζει να αντιμετωπίσει τρεις πειρασμούς.
Ο πρώτος πειρασμός ήταν ο «βιολογικός» πειρασμός, ο πειρασμός της πείνας και της δίψας (Ματθ. 4,2), όπου ο Διάβολος ζήτησε από τον Ιησού να μετατρέψει τις πέτρες σε ψωμί λέγοντάς του «Εάν είσαι υιός του Θεού, κάνε τις πέτρες ψωμί για να χορτάσεις την πείνα σου και την πείνα του κόσμου. Ξεκινάς για το έργο Σου και ξεχνάς ότι ο κόσμος πεινά. Ικανοποίησε πρώτα τις υλικές του ανάγκες και μετά προσπάθησε να τους οδηγήσεις στην πνευματική ζωή».
Ο δεύτερος πειρασμός ήταν ο πειρασμός της πνευματικής επάρκειας και πνευματικής ανεξαρτησίας από τη Χάρη και την παρουσία του Θεού. Ο Διάβολος οδηγεί τον Ιησού στον Ναό λέγοντάς του «Εάν είσαι υιός του Θεού, πέσε κάτω από τη στέγη του Ναού, γιατί είναι γραμμένο ότι δε θα πάθεις τίποτε, αφού ο Θεός θα δώσει εντολή για Σένα στους αγγέλους Του και θα σε σηκώσουν στα χέρια τους» (Ματθ. 4, 6).
Ο τρίτος πειρασμός ήταν ο πειρασμός της εξουσίας και της δυνάμεως, όπου ο Ιησούς Χριστός καλείται από τον σατανά να γίνει Μεσσίας του διαβόλου και να ασκήσει την εξουσία αυτή επάνω σ’ όλους τους λαούς της γης στο όνομα του πειραστή. «Εάν πέσεις και με προσκυνήσεις, θα σου δώσω όλα τα βασίλεια του κόσμου» (Ματθ. 43).
Φυσικά, ο Ιησούς υπερνικά και τους τρεις πειρασμούς αφήνοντας ένα μήνυμα στους ανθρώπους ότι έχουν περισσότερο ανάγκη την πνευματική από την υλική τροφή, ότι είναι βλασφημία να δοκιμάζουμε τη δύναμη του Θεού και ότι μόνο ο Θεός – όχι ο Διάβολος – πρέπει να λατρεύεται και να υπηρετείται.
Αν και οι πειρασμοί ήταν τρεις, όλοι φαίνεται να είχαν έναν στόχο· να δοκιμάσουν το ένα και μοναδικό πράγμα που έκανε τον Διάβολο να επαναστατήσει προς τον Θεό: την υπερηφάνεια.
Ο Διάβολος μέσα από τους πρώτους δύο πειρασμούς θέλει να δοκιμάσει τη σχέση του Ιησού με τον Θεό. Με άλλα λόγια, ο Διάβολος ζητά από τον Ιησού να αποδείξει ότι είναι πράγματι ο Υιός του Θεού. Ο τρίτος πειρασμός, στον οποίο ο Διάβολος ζητά από τον Ιησού να γονατίσει για να κερδίσει όλα τα βασίλεια του κόσμο, είναι μια άμεση έκκληση για υπερηφάνεια – τόσο για την υπερηφάνεια του Ιησού, αν έχει, όσο και για την υπερηφάνεια του Διαβόλου.
Η ιστορία δείχνει ότι ο αδύναμος κρίκος στη μάχη μας ενάντια στον πειρασμό που εμποδίζει την ένωσή μας με τον Θεό είναι το εγώ μας, η υπερηφάνεια μας.
Ο πίνακας «Ο Χριστός στην έρημο» του Ρώσου ζωγράφου Ιβάν Κραμσκόι απεικονίζει τον Ιησού καθώς υπερνικά τους πειρασμούς του Διαβόλου.
Ο Ιησούς είναι το κεντρικό θέμα του πίνακα και κάθεται μόνος του πάνω σε ένα βράχο κοντά σε μια όχθη. Είναι ντυμένος με κόκκινη ρόμπα και σκούρο μπλε μανδύα και τα πόδια του είναι γυμνά. Το κεφάλι του πλαισιώνεται από τον ουρανό και υποκλίνεται όντας σε βαθιά συγκέντρωση σφίγγοντας τα δάχτυλά του σφιχτά για να προσευχηθεί.
Ο ουρανός είναι ζωγραφισμένος με παστέλ χρώματα που έρχονται σε αντίθεση με τα γκρι του βράχου. Είναι δύσκολο να πει κανείς αν είναι αυγή ή σούρουπο, αλλά ο ουρανός υποδηλώνει ότι είναι ένα από τα δύο.
Αγωνιζόμενος για να αντισταθεί
Για μένα, αυτή είναι μια εντυπωσιακή και ασυνήθιστη απεικόνιση του Ιησού, και νομίζω ότι μπορεί να είναι πολύ αποκαλυπτική για όσους ενδιαφέρονται να αποκτήσουν μια ηθική κατανόηση πάνω στην αντίσταση των πειρασμών.
Πρώτον, είναι ενδιαφέρον ότι ο Ιησούς απεικονίζεται ως ένας κανονικός άνθρωπος χωρίς το φωτοστέφανο ή να ανυψώνεται στον ουρανό όπως συνήθως. Με αυτό τον τρόπο ενθαρρύνει τα ανθρώπινα όντα, να αντισταθούν στον πειρασμό παρά το πόσο δύσκολο μπορεί να είναι. Με άλλα λόγια, αυτή η απεικόνιση υποδηλώνει ότι εμείς –όπως ο Ιησούς– μπορούμε να βρούμε τη δύναμη να αντισταθούμε στον πειρασμό.
Στη συνέχεια, ο Ιησούς εμφανίζεται μόνος. Δεν υπάρχει κανένας άλλος εκεί: Δεν υπάρχει ο Διάβολος και δεν υπάρχουν οι άγγελοι. Το γκρίζο των βράχων και το άγονο τοπίο συμπληρώνουν αυτό το αίσθημα μοναξιάς. Για μένα, αυτό δείχνει ότι οι πειρασμοί που βιώνει ο Ιησούς είναι εσωτερικοί. Αντιστέκεται εσωτερικά στους πειρασμούς του Διαβόλου.
Πιστεύουμε συχνά ότι η πηγή των πειρασμών μας, οι εχθροί μας, είναι «έξω εκεί» περιμένοντας κάπου να μας καταστρέψουν. Αντίθετα, οι μεγαλύτεροι πειρασμοί μας και οι μεγαλύτεροι εχθροί μας, είναι βαθιά μέσα μας.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Ιησούς απεικονίζεται με τόσο βαθύ βλέμμα στο πρόσωπό του. Προσπαθεί διαρκώς να αντισταθεί σε αυτούς τους πειρασμούς καθώς ο Διάβολος τον προκαλεί.
Αυτό το ταξίδι δεν είναι εύκολο, αλλά είναι ένας απαραίτητος αγώνας για εκείνους που θέλουν να ακολουθήσουν το μονοπάτι της αρετής.
Ο Ιησούς κάθεται πάνω στα σκληρά βράχια· τα χέρια του που είναι στραμμένα σε προσευχή και τα γυμνά του πόδια υποδηλώνουν την δυσκολία που βιώνει την ώρα που περνά τις δοκιμασίες. Τίποτα σε αυτήν τη σκηνή δεν δείχνει άνεση ή ευκολία.
Αυτές οι δυσκολίες παρ’ όλα αυτά δεν αποθαρρύνουν τον Ιησού. Μπορεί να δοκιμαστεί από τους γήινους πειρασμούς του Διαβόλου, αλλά η καρδιά και το μυαλό του απεικονίζονται πάνω από τον ορίζοντα της σύνθεσης, που πλαισιώνεται από τους ουρανούς. Αυτό υποδηλώνει ότι η θεϊκή του φύση είναι αυτή που του επιτρέπει να αντιστέκεται στους πειρασμούς του Διαβόλου.
Μπορεί να είναι σούρουπο, υποδηλώνοντας ότι οι πειρασμοί του Ιησού μόλις ξεκίνησαν και έρχεται η νύχτα. Ή μπορεί να είναι η αυγή, κάτι που υποδηλώνει ότι βρίσκεται στο τέλος των πειρασμών του Διαβόλου, και ο ήλιος ανατέλλει για να λάμψει φως στο σκοτάδι. Ούτως ή άλλως, η αυγή και το σούρουπο – που βρίσκεται μεταξύ της ημέρας και της νύχτας – μπορεί να υποδηλώνει ότι εξακολουθεί να βρίσκεται στη διαδικασία αντίστασης στον πειρασμό.
Το γεγονός ότι βρίσκεται μεταξύ της ημέρας και της νύχτας μπορεί επίσης να αντιπροσωπεύει, με τον ίδιο τρόπο ότι καταλαμβάνει δύο βασίλεια: το κάτω μέρος του σώματος είναι τοποθετημένο στη γη και το άνω μέρος του σώματος πλαισιώνεται από τον ουρανό. Θα μπορούσε επίσης να αντιπροσωπεύει το απαραίτητο στάδιο μεταξύ του βαπτίσματος και της αποδοχής μαθητών, δηλαδή της διδασκαλίας του λόγου του Θεού.
Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που θα γιορτάσουν αυτό το Πάσχα την Ανάσταση του Ιησού. Αλλά θα είναι επίσης ωφέλιμο να ενθαρρύνουμε τον εαυτό μας να αντισταθεί στους πειρασμούς του Διαβόλου και να αποκτήσουμε πρόσβαση στη θεϊκή φύση, στην καρδιά και το μυαλό μας.
Η παραδοσιακές τέχνες συχνά περιέχουν πνευματικές αναπαραστάσεις και σύμβολα, τα νοήματα των οποίων μπορεί να μην γίνονται αντιληπτά από το μοντέρνο μυαλό μας. Στην σειρά μας: «Αγγίζοντας το Έσω: Τι προσφέρει η παραδοσιακή τέχνη στην καρδιά», ερμηνεύουμε τις οπτικές τέχνες με τρόπους που μπορεί να αποτελέσουν ηθική έμπνευση για εμάς σήμερα. Δεν θέλουμε να δώσουμε απόλυτες απαντήσεις σε ερωτήσεις με τις οποίες πολλές γενιές έχουν παλέψει, αλλά ελπίζουμε ότι οι ερωτήσεις μας θα εμπνεύσουν ένα ταξίδι ενδοσκόπησης προς το να γίνουμε περισσότερο αυθεντικά, καλοσυνάτα, και θαρραλέα ανθρώπινα όντα.
Ο Έρικ Μπες είναι ασκούμενος αναπαραστατικός καλλιτέχνης και υποψήφιος διδάκτωρ στο Ινστιτούτο Διδακτορικών Σπουδών για τις Οπτικές Τέχνες (IDSVA).
