Το κοινοβούλιο της Ουκρανίας ενέκρινε την Πέμπτη ομόφωνα νομοσχέδιο που αποκαθιστά την ανεξαρτησία δύο βασικών εποπτικών αρχών κατά της διαφθοράς, ανατρέποντας την αμφιλεγόμενη κίνηση του προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, η οποία είχε προκαλέσει την αντίδραση Ευρωπαίων αξιωματούχων.
Το νομοσχέδιο, που υποβάλλεται τώρα στον Ζελένσκι, πέρασε με 331 ψήφους υπέρ και καμία κατά. Αντιστρέφει τη νομοθεσία που υπογράφηκε την περασμένη εβδομάδα και η οποία είχε παραχωρήσει στον γενικό εισαγγελέα της Ουκρανίας εξουσία επί του Εθνικού Γραφείου Καταπολέμησης της Διαφθοράς της Ουκρανίας (NABU) και της Ειδικής Εισαγγελίας Καταπολέμησης της Διαφθοράς (SAPO).
Το νομοσχέδιο εκείνο είχε προκαλέσει την πιο σοβαρή πολιτική κρίση στην Ουκρανία από την έναρξη του πολέμου το 2022, καθώς και πλήθος. διαδηλώσεων, με τον κόσμο να ζητά την κατάργησή του.
Καθώς το Κιέβο είναι στραμμένο προς τη Δύση, επιδιώκοντας την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η ύπαρξη κράτους δικαίου αποτελεί βασική προϋπόθεση για να προχωρήσει η διαδικασία και η αποκατάσταση της ανεξαρτησίας των θεσμών κατά της διαφθοράς προβάλλει ως απαραίτητο βήμα.
Η Επίτροπος Διεύρυνσης της ΕΕ, Μάρτα Κος [Marta Kos], η οποία έθεσε το θέμα σε Ουκρανούς αξιωματούχους την περασμένη εβδομάδα, δήλωσε την Πέμπτη ότι το νέο νομοσχέδιο «αποκαθιστά βασικές εγγυήσεις» για τις ρυθμιστικές Αρχές της χώρας κατά της διαφθοράς.
«Η Rada διόρθωσε την επιζήμια ψηφοφορία της περασμένης εβδομάδας που υπονόμευε την ανεξαρτησία της NABU & της SAPO. Ο σημερινός νόμος αποκαθιστά βασικές εγγυήσεις, αλλά οι προκλήσεις παραμένουν. Η ΕΕ υποστηρίζει τα αιτήματα των πολιτών [της Ουκρανίας] για μεταρρύθμιση. Η προάσπιση των θεμελιωδών αξιών και η καταπολέμηση της διαφθοράς πρέπει να παραμείνουν προτεραιότητα», δήλωσε στο X.
Η πρωθυπουργός της Ουκρανίας Γιούλια Σβιριντένκο και ο αναπληρωτής της για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, Τάρας Κάτσκα, εξέφρασαν την ικανοποίησή τους για την έγκριση του νέου νομοσχεδίου από το Κοινοβούλιο την Πέμπτη.
«Πρόκειται για μια άμεση και υπεύθυνη απάντηση στις προσδοκίες της ουκρανικής κοινωνίας και των Ευρωπαίων εταίρων μας. Επιβεβαιώνει τη δέσμευση της Ουκρανίας για δημοκρατική διακυβέρνηση, κράτος δικαίου και θεσμική ωριμότητα», δήλωσε η Σβιριντένκο.
Ο Κάτσκα δήλωσε ότι η μεταρρύθμιση που ενισχύει το κράτος δικαίου παραμένει ακρογωνιαίος λίθος για το ευρωπαϊκό μέλλον της Ουκρανίας.
Μεταρρυθμιστική στροφή 180 μοιρών
Στις 27 Ιουλίου, ο Ζελένσκι δήλωσε ότι είχε συζητήσει το ζήτημα της ανεξαρτησίας και αποτελεσματικότητας των οργάνων της Ουκρανίας για την καταπολέμηση της διαφθοράς με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, και ότι συμφώνησαν για την ταχεία έγκριση του νέου νομοσχεδίου.
Αυτό σηματοδότησε μια στροφή από τον αρχικό νόμο του Ζελένσκι, ο οποίος είχε προκαλέσει διαδηλώσεις στο Κίεβο και σε πολλές άλλες πόλεις, παρέχοντας στον γενικό εισαγγελέα την εξουσία να μεταθέτει εισαγγελείς και να μεταφέρει υποθέσεις από τις NABU και SAPO, υπηρεσίες που καταπολεμούν τη διαφθορά σε υψηλό επίπεδο.
Οι επικριτές υποστήριζαν ότι η αλλαγή άνοιγε την πόρτα σε πολιτικές παρεμβάσεις, ιδίως καθώς η NABU είχε διερευνήσει αρκετές υποθέσεις δωροδοκίας υψηλού προφίλ στις οποίες εμπλέκονταν ανώτεροι αξιωματούχοι.
Οι εντάσεις κλιμακώθηκαν όταν οι ουκρανικές υπηρεσίες επιβολής του νόμου, συμπεριλαμβανομένης της Υπηρεσίας Ασφαλείας της Ουκρανίας (SBU), διεξήγαγαν μια σειρά ερευνών υψηλού προφίλ με στόχο αξιωματούχους υπηρεσίας κατά της διαφθοράς.
Η SBU ανακοίνωσε τη σύλληψη ενός αξιωματούχου της NABU που θεωρείται ύποπτος για κατασκοπεία υπέρ της Ρωσίας και ενός άλλου με φερόμενους επιχειρηματικούς δεσμούς με τη χώρα. Άλλοι κατηγορήθηκαν για διασυνδέσεις με το απαγορευμένο πολιτικό κόμμα του φυγάδα πρώην προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς. Συνολικά, πραγματοποιήθηκαν περίπου 70 έρευνες, οι οποίες αφορούσαν τουλάχιστον 15 υπαλλήλους της NABU.
Σύμφωνα με την NABU, ενώ οι περισσότεροι ισχυρισμοί αφορούσαν μικρές διοικητικές παραβάσεις, ορισμένοι υπάλληλοι ερευνώνται για σοβαρότερα αδικήματα. Η υπηρεσία δήλωσε επίσης ότι ορισμένες από τις ενέργειες επιβολής του νόμου είχαν παρατραβήξει.
Και οι δύο υπηρεσίες δήλωσαν ότι η νομοθεσία τούς είχε στερήσει τις εγγυήσεις που τους επέτρεπαν να εκτελούν την εντολή που είχαν για την καταπολέμηση της διαφθοράς υψηλού επιπέδου.
«Ευχαριστούμε ειλικρινά τους πολίτες της Ουκρανίας για τη στάση τους και την ενεργό υποστήριξή τους. Χάρη στην εμπλοκή τους κατέστη δυνατή η μεταρρύθμιση στο πεδίο καταπολέμησης της διαφθοράς στην Ουκρανία», ανέφεραν οι υπηρεσίες σε δήλωσή τους.
Το ουκρανικό παράρτημα της Διεθνούς Διαφάνειας, που επέκρινε το νομοσχέδιο της περασμένης εβδομάδας, δήλωσε ότι η νέα νομοθεσία αποκαθιστά την αποκλειστική δικαιοδοσία της NABU, περιορίζει τις εξουσίες του γενικού εισαγγελέα και διασφαλίζει την αυτονομία της SAPO.
Οι υπέρμαχοι κάλεσαν τον Ζελένσκι να υπογράψει το νέο νομοσχέδιο το συντομότερο δυνατό.
Ο Ζελένσκι χαρακτήρισε το κείμενο του νέου νομοσχεδίου ως «ισορροπημένο», προσθέτοντας ότι «περιλαμβάνει πραγματικά εργαλεία, αποκλείει κάθε ρωσικό δεσμό και διατηρεί την ανεξαρτησία της NABU και της SAPO».
