Ο Νικολό Παγκανίνι (27 Οκτωβρίου 1782 – 27 Μαΐου 1840) άφησε αναμφισβήτητα ένα βαθύ σημάδι στην ιστορία του βιολιού, εισάγοντας νέες τεχνικές και απαιτήσεις, αναβαθμίζοντας το ρεπερτόριο, και θέτοντας υψηλότερα τον πήχη των επιδόσεων για τους βιρτουόζους βιολονίστες που ακολούθησαν.
Τεχνικές όπως το αριστερό πιτσικάτο και οι τεχνητές αρμονικές, τις οποίες τελειοποίησε, μάγεψαν το κοινό. Τα κατορθώματά του ήταν θρυλικά, όπως το σκόπιμο σπάσιμο των εγχόρδων κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης για να σοκάρει τους ακροατές, μετατρέποντας δύσκολα κομμάτια σε σχεδόν αδύνατα. Απέκτησε φανατικούς οπαδούς, κερδίζοντας μια θέση στη μουσική ιστορία ως ο πρώτος σούπερ σταρ του βιολιού.
Εκτός από τη διεύρυνση των τεχνικών ορίων του βιολιού, ο Παγκανίνι συνέβαλε σημαντικά και στο ρεπερτόριο. Έργα του, όπως το Κοντσέρτο για βιολί αρ. 1 σε Ρε μείζονα, είναι γνωστά ως τα πιο απαιτητικά τεχνικά για βιολί.
Ωστόσο, το πιο εμβληματικό έργο του Παγκανίνι είναι στην πραγματικότητα το πρώτο που δημοσίευσε: τα «24 καπρίτσια για σόλο βιολί». Αυτές οι «μελέτες συναυλιών» περικλείουν το σύνολο της σύγχρονης τεχνικής του βιολιού, και εμφανίζονται σταθερά στους μεγάλους διαγωνισμούς βιολιού. Τα Καπρίτσια ενέπνευσαν και την «Παγκανινιάνα», έργο για σόλο βιολί και ορχήστρα, που συνέθεσε ο Νέιθαν Μίλσταϊν ως φόρο τιμής στον μεγαλύτερο βιολονίστα της ιστορίας.
Συνθέτης και ερμηνευτής της «Παγκανινιάνας» είναι ο Νέιθαν Μίλσταϊν (Nathan Mironovich Milstein, 1904-1992), ένας από τους πιο σημαντικούς βιολονίστες του 20ού αιώνα.
Ο Νέιθαν Μίλσταϊν (Nathan Mironovich Milstein, 1904-1992), ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς βιολονίστες του 20ού αιώνα. Εβραϊκής καταγωγής, γεννήθηκε στην Οδησσό το 1904, ξεκίνησε τις μουσικές σπουδές του σε ηλικία 4 ετών και έκανε το ντεμπούτο του στο κοινό σε ηλικία 11 ετών. Το 1921 γνώρισε τον Βλαντίμιρ Χόροβιτς, με τον οποίο περιόδευσε στη Σοβιετική Ένωση και στην Ευρώπη. Στις Ηνωμένες Πολιτείες έκανε το ντεμπούτο του το 1929, και έγινε Αμερικανός πολίτης το 1942.
Ο Μίλσταϊν σκεφτόταν για καιρό την ιδέα ενός έργου αφιερωμένου στον Παγκανίνι. Επιθυμούσε ένα πιο προσωπικό είδος encore, το οποίο θα αναδείκνυε τη δεξιοτεχνία και τη μουσική του ευαισθησία εξίσου. Το αποτέλεσμα ήταν ένα αυθόρμητο αριστούργημα ύψιστης δυσκολίας.
Το κομμάτι ξεκινά με τη θεματική ενότητα του Caprice No. 24 του Παγκανίνι, μια διάσημη μελωδία που έχει συνδεθεί με τη βιολονιστική ευφυΐα. Το μέτριο άνοιγμα δίνει ξαφνικά τη θέση του, στο 0:31, σε ένα εξαιρετικά περίπλοκο απόσπασμα, με μοτίβα δακτύλων που περιστρέφονται και γυρίζουν με απίστευτη ταχύτητα.
Σε αυτό το σημείο, ο Μίλσταϊν επιδεικνύει τη σαφήνεια και την ακρίβεια που τον έκαναν διάσημο. Τα αποσπάσματα που ακολουθούν χρησιμοποιούν συγχορδίες και τρίλιες για να διανθίσουν το θέμα, τεχνικές που χάρισαν μεγάλη φήμη στον Παγκανίνι. Βασικά, ο βιολιστής πρέπει να συνοδεύσει τον εαυτό του, και να παράσχει την αρμονία αναλαμβάνοντας τον ρόλο μιας πληθώρας συνοδευτικών φωνών.
Μία από τις πιο εντυπωσιακές στιγμές βρίσκεται στη μέση της έβδομης παραλλαγής, στο 4:42, με την ένδειξη «liberamente». Ο σολίστ μιμείται δύο γραμμές τραγουδιού, μία σε χορδή Ρε και μία σε χορδή Σολ, οι οποίες φαίνεται να μιλάνε μεταξύ τους σαν να παίζονται από δύο διαφορετικά βιολιά. Ξαφνικά, έρχεται μια παθιασμένη έκρηξη καθώς η μουσική μετατοπίζεται σε υψηλότερη κλίμακα, ακολουθούμενη από ένα καταρρακτώδες κατέβασμα. Η ένταση αυξάνεται, πριν κορυφωθεί σε ανοδικές κλίμακες διπλών παύσεων, με πολλαπλές νότες να παίζονται ταυτόχρονα. Εδώ, η προσωπικότητα του Μίλσταϊν αστράφτει, αποτίνοντας φόρο τιμής στον εμπνευστή του έργου με έναν τρόπο εντελώς μοναδικό.
Του George Cai
