Μια σελίδα της Ιστορίας γυρίζει στη Ρώμη καθώς ο Πάπας Φραγκίσκος, ο πρώτος λατινοαμερικανός προκαθήμενος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, άφησε την τελευταία του πνοή σήμερα Δευτέρα, 21 Απριλίου, σε ηλικία 88 ετών.
Γεννημένος ως Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο, υπηρέτησε ως Αρχιεπίσκοπος Μπουένος Άιρες πριν εκλεγεί Πάπας το 2013, γράφοντας το δικό του κεφάλαιο στη σύγχρονη εκκλησιαστική ιστορία. Λίγες μόλις ώρες προτού φύγει από τη ζωή, εμφανίστηκε από το μπαλκόνι του Αγίου Πέτρου τη Μεγάλη Κυριακή για να ευλογήσει τους χιλιάδες πιστούς που συνέρρευσαν στην πλατεία του Βατικανού – μια συγκινητική τελευταία δημόσια παρουσία.
Ο καρδινάλιος Κέβιν Φάρελ, που κατέχει το αξίωμα του «καμερλαγκού» στο Βατικανό, ανακοίνωσε: «Στις 7.35 σήμερα το πρωί, ο Επίσκοπος της Ρώμης, Φραγκίσκος, επέστρεψε στο Σπίτι του Πατέρα. Όλη του η ζωή υπηρέτησε τον Κύριο και την Εκκλησία. Μας δίδαξε να ζούμε το Ευαγγέλιο με πίστη, θάρρος και πανανθρώπινη αγάπη, κυρίως για τους φτωχούς και περιθωριοποιημένους». Ο ίδιος θα συντονίσει τις διαδικασίες κηδείας και τη σύγκλιση του κονκλάβιου που θα εκλέξει τον νέο Πάπα.
Η υγεία του Φραγκίσκου είχε κλονιστεί το τελευταίο διάστημα. Από νεαρή ηλικία είχε υποβληθεί σε αφαίρεση μέρους του πνεύμονά του, ενώ τον φετινό Φεβρουάριο εισήχθη σε νοσοκομείο με σοβαρή λοίμωξη που εξελίχθηκε σε διπλή πνευμονία, παραμένοντας για 38 ημέρες κλινήρης. Στο τέλος, η ευθραυστότητά του ήταν εμφανής.
Πριν Γίνει Πάπας
Ο Φραγκίσκος, γνωστός τότε ως Μπεργκόλιο, χειροτονήθηκε ιερέας στις 13 Δεκεμβρίου 1969 και αφιέρωσε πάνω από 50 χρόνια στη θρησκευτική ζωή. Χειροτονήθηκε βοηθός επίσκοπος του Μπουένος Άιρες το 1992 και αργότερα τοποθετήθηκε ως Αρχιεπίσκοπος στις 28 Φεβρουαρίου 1998. Ανυψώθηκε σε Καρδινάλιο το 2001 και συμμετείχε στο κονκλάβιο για την εκλογή του Πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ΄ το 2005.
Η πορεία του προς την ιεροσύνη ξεκίνησε στις 21 Σεπτεμβρίου 1953, όταν ένα ξαφνικό κάλεσμα για εξομολόγηση πυροδότησε την επιθυμία του να γίνει ιερέας. «Μετά την εξομολόγηση, ένιωσα ότι κάτι είχε αλλάξει», είχε ανακαλέσει το 2013. «Δεν ήμουν ο ίδιος. Ένιωσα σαν να είχα ακούσει μια φωνή, ένα κάλεσμα: Ήμουν πεπεισμένος ότι έπρεπε να γίνω ιερέας».
Εισήλθε στο νεοφυτόριο των Ιησουιτών στις 11 Μαρτίου 1958, μετά από σκληρή μάχη με πνευμονία τον προηγούμενο χρόνο, κατά την οποία έχασε μέρος του δεξιού του πνεύμονα. Έδωσε τα παντοτινά του τάματα ως Ιησουίτης το 1973 και υπηρέτησε ως επαρχιακός ανώτερος της Επαρχίας Αργεντινής και Ουρουγουάης των Ιησουιτών από εκείνο το έτος έως το 1979.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, αντιμετώπισε την απαγωγή δύο Ιησουιτών ιερέων, των Πατέρων Φέρεντς Γιαλίκς και Ορλάντο Γιόριο, από τη στρατιωτική χούντα κατά τη διάρκεια του «Βρώμικου Πολέμου» της Αργεντινής. «Στη γειτονιά όπου εργάζονταν, υπήρχε μια αντάρτικη ομάδα. Αλλά οι δύο Ιησουίτες δεν είχαν καμία σχέση με αυτούς: Ήταν ποιμένες, όχι πολιτικοί», δήλωσε το 2023. «Ήταν αθώοι όταν τους συνέλαβαν. Ο στρατός δεν βρήκε κάτι να τους κατηγορήσει, αλλά αναγκάστηκαν να μείνουν εννιά μήνες στη φυλακή, υπομένοντας απειλές και βασανιστήρια. Τελικά απελευθερώθηκαν, αλλά αυτά αφήνουν βαθιά τραύματα».
Ο Μπεργκόλιο στη συνέχεια υπηρέτησε ως πρύτανης και καθηγητής θεολογίας στο Colegio Maximo της Αργεντινής έως το 1985, και αργότερα μετέβη στη Γερμανία για να ολοκληρώσει τη διδακτορική του διατριβή.
Έπαιρνε έμπνευση από την ιστορία του Αγίου Ματθαίου, του τελώνη που κάλεσε ο Ιησούς να γίνει Απόστολος. Τόνιζε, «Η πρώτη προϋπόθεση για να σωθεί κανείς είναι να αισθανθεί ότι κινδυνεύει· η πρώτη προϋπόθεση για να θεραπευτεί είναι να αισθανθεί άρρωστος. Να νιώσει κάποιος αμαρτωλός είναι η πρώτη προϋπόθεση για να δεχτεί το ελεήμον βλέμμα».
Ο Μπεργκόλιο Γίνεται Φραγκίσκος
Το παπικό του αξίωμα ξεκίνησε στις 13 Μαρτίου 2013, φέρνοντας μαζί του αρκετές πρωτιές πέρα από το όνομά του. Ήταν ο πρώτος πάπας μέλος της Εταιρείας του Ιησού (Ιησουίτες), ο πρώτος από το δυτικό ημισφαίριο, και ο πρώτος που αφιέρωσε ολόκληρη εγκύκλιο στην πίστη και την κλιματική αλλαγή.
Την πρώτη του Μεγάλη Εβδομάδα, άλλαξε ένα τελετουργικό της Μεγάλης Πέμπτης, επιλέγοντας να πλύνει και να φιλήσει τα πόδια κρατουμένων αντί κληρικών, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων Μουσουλμάνων, σηματοδοτώντας τη δέσμευσή του στην ταπεινότητα και το έλεος. Επίσης, τέλεσε γάμους ζευγαριών που συγκατοικούσαν εκτός γάμου, προσφέροντάς τους μια επιστροφή στη μυστηριακή ζωή που θεωρούσαν χαμένη.
Ανακήρυξε σχεδόν 1.000 Αγίους, συμπεριλαμβανομένων παλαιότερων ποντίφικων που προχώρησαν τη Β’ Βατικανή Σύνοδο, και του Αγίου Χουνιπέρο Σέρα, γνωστού για την ίδρυση των αποστολών στην Καλιφόρνια.
Συμμετείχε ενεργά στην πολιτική, επηρεάζοντας τον διάλογο για τη μετανάστευση, την κλιματική αλλαγή και τη διπλωματία, ενώ καταδίκαζε τόσο παλαιές όσο και νέες πολιτικές που περιορίζουν τη μετακίνηση και τη βοήθεια προς μετανάστες και πρόσφυγες.
Η παποσύνη του τερματίστηκε κατά το Ιωβηλαίο Έτος της Ελπίδας, το οποίο ήλπιζε ότι θα έφερνε τέλος στις παγκόσμιες συγκρούσεις και θα προωθούσε την ειρήνη.
Διαμάχες
Η θητεία του Φραγκίσκου σημαδεύτηκε από αντιπαραθέσεις, προερχόμενες εν μέρει από την άνοδό του μετά την παραίτηση του Πάπα Βενέδικτου ΙΣΤ΄—την πρώτη σε διάστημα άνω των 600 ετών. Οι προοδευτικές του απόψεις, ιδιαίτερα σχετικά με τη συμπόνια προς περιθωριοποιημένες ομάδες, προξενούσαν ισχυρές αντιδράσεις από συντηρητικούς κύκλους, ειδικά στις ΗΠΑ.
Απαντώντας σε κατηγορίες περί μαρξισμού σχετικά με τις απόψεις του για την κοινωνική δικαιοσύνη, ο Φραγκίσκος είχε δηλώσει: «Αν δω το Ευαγγέλιο μόνο από κοινωνιολογική σκοπιά, ναι, είμαι κομμουνιστής, και το ίδιο και ο Ιησούς». Οι διάλογοί του τόνιζαν την ενσωμάτωση, προάγοντας τον σεβασμό προς άλλες θρησκείες και τις παραδόσεις τους.
Συνήψε συμφωνίες με το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας για τον διορισμό επισκόπων, αντανακλώντας μία διάθεση προσέγγισης με κοσμικές δυνάμεις με τρόπους που θεωρήθηκαν αμφιλεγόμενοι από τους παραδοσιακούς. Ενέργησε και κατά της εσωτερικής διαφωνίας εντός της Εκκλησίας, απομακρύνοντας ορισμένους παραδοσιακούς επισκόπους και περιορίζοντας τη χρήση της Παραδοσιακής Λατινικής Λειτουργίας, γεγονός που κάποιοι θεώρησαν ως διάβρωση των παραδοσιακών καθολικών πρακτικών.
Παρά τις αντιπαραθέσεις, διατήρησε τον πυρήνα των καθολικών δογμάτων, υπογραμμίζοντας τη δέσμευση στη ιερότητα των Μυστηρίων και τον ορισμό του γάμου.
Ένα από τα τελευταία του μηνύματα καλούσε για προσήλωση στην εκπαίδευση, θεμελιωμένη στην πίστη που σέβεται την παράδοση, αλλά εξελίσσεται ώστε να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες προκλήσεις.
Τι Ακολουθεί
Τις επόμενες ημέρες, ο Καρδινάλιος Καμεραλέγκος, επικεφαλής του παπικού προσωπικού, θα συγκεντρώσει πάνω από 100 Καρδινάλιους για να εκλέξουν νέο Πάπα σε απομονωμένο περιβάλλον, με την απαίτηση πλειοψηφίας δύο τρίτων για την επιλογή του επόμενου ηγέτη. Η διαδικασία ψηφοφορίας μπορεί να διαρκέσει αρκετές ημέρες, ενώ το αποτέλεσμα θα ανακοινωθεί με άσπρο καπνό, σηματοδοτώντας την εκλογή του νέου Πάπα.
