Εάν είστε άνω των 65 ετών, υπάρχει σημαντικός κίνδυνος να ξυπνήσετε από τη χειρουργική επέμβαση ως ένα ελαφρώς διαφορετικό άτομο. Μελέτες δείχνουν ότι το ποσοστό των ασθενών που πάσχουν από μετεγχειρητικό παραλήρημα – μια σοβαρή ιατρική κατάσταση που προκαλεί ξαφνικές αλλαγές στη σκέψη και τη συμπεριφορά – είναι εξαιρετικά υψηλό.
Δεν είναι σαφές αν ευθύνονται περισσότερο το άγχος και το τραύμα της χειρουργικής επέμβασης ή οι παρατεταμένες επιπτώσεις της αναισθησίας, αλλά οι ερευνητές έχουν εντοπίσει αρκετούς παράγοντες που βοηθούν να προσδιοριστούν τα άτομα που έχουν αυξημένες πιθανότητες να υποφέρουν από αυτή την κατάσταση.
Το παραλήρημα είναι η πιο συχνή επιπλοκή μιας χειρουργικής επέμβασης. Μέχρι πρόσφατα, δεν λαμβανόταν πολύ σοβαρά υπόψη. Αλλά οι ερευνητές πιστεύουν ότι συχνά μπορεί να αποφευχθεί – κάτι που χρήζει περισσότερης μελέτης – δεδομένης της σύνδεσής του με μακροχρόνια ή και μόνιμα νευροψυχωσικά προβλήματα.
Αυξανόμενες ανησυχίες
Το παραλήρημα συγχέεται εύκολα με έναν αριθμό πρωτογενών ψυχιατρικών διαταραχών, επειδή τα συμπτώματά του είναι επίσης παρόντα σε καταστάσεις όπως η άνοια, η κατάθλιψη και η ψύχωση. Τα συμπτώματα μπορεί επίσης να αυξομειώνονται ανά ασθενή και με την πάροδο του χρόνου.
Μια έρευνα του JAMA σημείωσε ότι έως και το 65% των ασθενών ηλικίας 65 ετών και άνω εμφανίζουν παραλήρημα μετά από μη καρδιοχειρουργική επέμβαση και το 10% εμφανίζουν μακροπρόθεσμη εξασθένηση των γνωστικών λειτουργιών. Το παραλήρημα μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη διάρκεια νοσηλείας, περισσότερες ημέρες με μηχανική αναπνευστική υποστήριξη και εξασθένηση των λειτουργιών. Ακόμη και μετά την έξοδο από το νοσοκομείο, η λειτουργικότητα και η ψυχολογική υγεία μπορεί να επιδεινωθούν, με αυξημένο τον κίνδυνο της προοδευτικής νοητικής εξασθένησης, της άνοιας και του θανάτου.
Το μετεγχειρητικό παραλήρημα συσχετίστηκε με επιτάχυνση της νοητικής εξασθένησης κατά 40% μεταξύ 560 ηλικιωμένων ασθενών που παρακολουθήθηκαν για 72 μήνες μετά από προαιρετική χειρουργική επέμβαση, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε φέτος στο JAMA Internal Medicine.
Το Παγκόσμιο Συμβούλιο για την Υγεία του Εγκεφάλου προειδοποίησε ότι το παραλήρημα πρέπει να αναγνωρίζεται ως επείγον ιατρικό περιστατικό. Στην έκθεσή του για το 2020 σχετικά με τη διατήρηση της υγείας του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια ασθένειας ή χειρουργικής επέμβασης, η έκθεση σημειώνει ότι το παραλήρημα και οι σχετικές επιπλοκές κοστίζουν περίπου 164 δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ωστόσο, λίγοι άνθρωποι είναι εξοικειωμένοι με το παραλήρημα ή γνωρίζουν ότι μπορεί να προληφθεί. Σε μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 1.737 αναισθησιολόγους, μόνο το ένα τέταρτο περίπου ανέφερε ότι συνηθίζει να συζητά τον κίνδυνο μετεγχειρητικού παραληρήματος ή άλλων νοητικών διαταραχών με τους ασθενείς του.
Καθώς αυξάνονται οι γνώσεις μας για το θέμα, αυξάνονται και οι ανησυχίες για τον τρόπο προστασίας των ασθενών.
«Το πώς μπορεί η γιαγιά να ξυπνήσει κανονικά μετά από αυτό το μετεγχειρητικό γνωσιακό έλλειμμα είναι μια μεγάλη ανησυχία», δήλωσε στην Epoch Times ο αναισθησιολόγος Δρ Άντονι Κάβεχ από την Καλιφόρνια. «Δεν ξέρουμε πώς να το αποτρέψουμε. Γνωρίζουμε όμως αρκετές μεταβλητές που είναι χρήσιμες για να προβλέψουμε ποιος μπορεί να ξυπνήσει λίγο αλλοιωμένος για παρατεταμένο χρονικό διάστημα -ή για το υπόλοιπο της ζωής του- πράγμα αρκετά τρομακτικό, διότι κανείς δεν θέλει να έχει μια μόνιμη ‘θολούρα’.»
Παράγοντες κινδύνου μετεγχειρητικού παραληρήματος
Πολλοί από τους ασθενείς που έπαθαν παραλήρημα μετά από χειρουργική επέμβαση είχαν ήδη μη διαγνωσμένες γνωσιακές διαταραχές πριν από τη χειρουργική επέμβαση, όπως διαπιστώνεται συχνά. Υπάρχουν όμως και πολλοί άλλοι γνωστοί παράγοντες κινδύνου.
«Καθώς γερνάμε, συμβαίνουν διάφορες αλλαγές στον ανθρώπινο εγκέφαλο, με αποτέλεσμα ο ασθενής να είναι λιγότερο ανθεκτικός στο περιεγχειρητικό στρες, καθιστώντας τους ηλικιωμένους πιο ευάλωτους σε […] περιεγχειρητικές νευρογνωστικές διαταραχές», έγραψαν οι συγγραφείς μιας ερευνητικής ανάλυσης που δημοσιεύθηκε από το περιοδικό Anesthesia & Analgesia το 2022.
Ο όρος ‘περιεγχειρητικός’ αναφέρεται στο χρονικό διάστημα λίγο πριν, κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά τη χειρουργική επέμβαση.
Μια γνωστή αιτία παραληρήματος είναι η χρήση οπιοειδών – τα οποία συνήθως χορηγούνται για τη μείωση του πόνου κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης, αφ’ ενός ως μέρος του μείγματος αναισθησίας, αλλά και μετά την επέμβαση για την αντιμετώπιση του παρατεταμένου πόνου. Το αίνιγμα είναι ότι τα μη ελεγχόμενα υψηλά επίπεδα πόνου κατά τη διάρκεια και μετά τη χειρουργική επέμβαση αυξάνουν επίσης τους κινδύνους εμφάνισης παραληρήματος.
Μια ανάλυση που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Drugs and Aging το 2017 εξέτασε έξι μελέτες που αξιολογούσαν τη χρήση οκτώ διαφορετικών οπιοειδών και διαπίστωσε ότι κανένα οπιοειδές δεν ήταν ασφαλέστερο από κάποιο άλλο όσον αφορά τη μείωση του κινδύνου παραληρήματος.
Ανεξέλεγκτοι παράγοντες όπως η ηλικία και ο τύπος της χειρουργικής επέμβασης περιπλέκουν επίσης τους κινδύνους. Όσοι είναι άνω των 60 ετών, καθώς και όσοι υποβάλλονται σε ορθοπεδικές ή καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις – οι οποίες απαιτούν μεγαλύτερης διάρκειας καταστολή σε σχέση με άλλες επεμβάσεις – είναι πιο ευάλωτοι, σύμφωνα με την AMA.
Πρόσθετοι παράγοντες κινδύνου για παραλήρημα περιλαμβάνουν κακή αντίληψη, αδυναμία, κακή διατροφή, διαταραχή λόγω χρήσης αλκοόλ, κατάθλιψη, μη ρυθμισμένο διαβήτη και συννοσηρότητες. Ο έλεγχος μπορεί να βοηθήσει τους χειρουργούς και τους αναισθησιολόγους να καθορίσουν ποιοι ασθενείς μπορεί να χρειάζονται προ-αποκατάσταση (βελτίωση της λειτουργικότητάς τους πριν από μια χειρουργική επέμβαση) για να μειώσουν τον κίνδυνο παραληρήματος.
Πώς σχετίζεται το παραλήρημα με την αναισθησία
Το παραλήρημα είναι πιο συχνό μεταξύ των ασθενών που χρησιμοποιούν πολλά φάρμακα – κάτι που είναι σχεδόν καθολικό στη χειρουργική λόγω της αναισθησίας. Διάφορες μελέτες έχουν προσπαθήσει να κατανοήσουν το ρόλο της αναισθησίας.
«Δεν είναι κάτι που πρέπει να το πάρουμε ελαφρά τη καρδία. Οι κίνδυνοι μπορεί να είναι σοβαροί λόγω όλων των οργανικών συστημάτων που συναντάμε», δήλωσε στην Epoch Times ο Δρ Ματ Χατς, αναισθησιολόγος και αντιπρόεδρος της επιτροπής επικοινωνίας της Αμερικανικής Εταιρείας Αναισθησιολόγων.
Τα αναισθητικά φάρμακα έχουν αποδειχθεί ασφαλή γι’ αυτό που κάνουν: να κρατούν τους ασθενείς ζωντανούς αλλά χωρίς επίγνωση κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης. Ωστόσο, υπάρχουν εγγενείς κίνδυνοι που περιπλέκονται από την αδυναμία του ανθρώπινου μυαλού και την ιατρική κατάσταση, μεταξύ άλλων παραγόντων.
«Η προσπάθεια ελαχιστοποίησης των κινδύνων της αναισθησίας στον εγκέφαλο των ηλικιωμένων είναι κάτι που με προβληματίζει, καθώς πολλοί από τους ασθενείς μου είναι στα 80, τα 90, ακόμη και κοντά στα 100 πότε-πότε», δήλωσε ο Δρ Χατς.
Μεγαλύτερες μελέτες, που καλύπτουν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα παρακολούθησης, υποδηλώνουν ότι υπάρχει εγγενής κίνδυνος μετεγχειρητικού παραληρήματος όταν χρησιμοποιείται γενική αναισθησία, αν και ορισμένες μικρότερες μελέτες μικρότερου χρονικού διαστήματος παρακολούθησης δεν διαπιστώνουν κάποια σχέση.
Για παράδειγμα, μια μετα-ανάλυση που δημοσιεύθηκε το 2022 εξέτασε 18 μελέτες και διαπίστωσε ότι η περιφερειακή αναισθησία μείωσε τον σχετικό κίνδυνο παραληρήματος κατά 53% σε σύγκριση με τη χρήση συστηματικής ή γενικής αναισθησίας. Η ανάλυση δημοσιεύθηκε στο περιοδικό της Ιταλικής Εταιρείας Αναισθησιολογίας.
Εν τω μεταξύ, μια τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή 950 ασθενών που δημοσιεύθηκε το ίδιο έτος δεν έδειξε σημαντική διαφορά στην εμφάνιση παραληρήματος μετά από χειρουργική επέμβαση ισχίου σε ασθενείς που έλαβαν περιφερειακή αναισθησία έναντι εκείνων που έλαβαν ολική αναισθησία.
Τα αντικρουόμενα ευρήματα σε άλλες μελέτες υποδηλώνουν ότι ίσως είναι η ποσότητα ή ο τύπος της καταστολής που πιθανώς έχει επίδραση.
Μια τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή στην οποία συμμετείχαν 655 ασθενείς υψηλού κινδύνου που υποβλήθηκαν σε μείζονα χειρουργική επέμβαση διαπίστωσε ότι οι ασθενείς υπό ελαφρά αναισθησία είχαν χαμηλότερη συχνότητα εμφάνισης μετεγχειρητικού παραληρήματος σε σχέση με τους ασθενείς που δέχθηκαν βαθιά αναισθησία. Αξιολογήθηκαν για παραλήρημα και γνωστική εξασθένηση για ένα έτος. Τα αποτελέσματα δημοσιεύθηκαν στο British Journal of Anaesthesia το 2021.
Μια μικρότερη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Anesthesiology το 2021 εξέτασε το μετεγχειρητικό ντελίριο σε ασθενείς που υποβλήθηκαν σε οσφυϊκή σύντηξη. Οι ασθενείς αξιολογήθηκαν τις ημέρες μετά το χειρουργείο, αλλά δεν βρέθηκε σημαντική διαφορά μεταξύ εκείνων που έλαβαν γενική αναισθησία έναντι εκείνων με στοχευμένη καταστολή. Δεν υπήρξε μακροπρόθεσμη παρακολούθηση των ασθενών.
Άλλες μελέτες εξέτασαν διαφορετικά φάρμακα. Η δεξαμεδετομιδίνη, ένα δαπανηρό αλλά ισχυρό ηρεμιστικό που χορηγείται για να κρατήσει τους ασθενείς σε ύπνο κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης και μειώνει την ανάγκη για άλλα φάρμακα, έδειξε χαμηλότερη συχνότητα εμφάνισης μετεγχειρητικού παραληρήματος από ό,τι η προποφόλη, σε μια μελέτη 732 υγιών ηλικιωμένων ατόμων που υποβλήθηκαν σε ορθοπεδική χειρουργική επέμβαση στα κάτω άκρα. Η προποφόλη έχει έναν ελάχιστα κατανοητό μηχανισμό δράσης. Τα αποτελέσματα δημοσιεύθηκαν φέτος στο περιοδικό Anesthesiology.
Της Amy Denney
Επιμέλεια: Αλία Ζάε
