Αθήνα, Ιούλιος 2025 – Σε σοβαρή πολιτική δοκιμασία υποβάλλεται η κυβέρνηση λόγω του εκτεταμένου σκανδάλου παράνομων επιδοτήσεων μέσω του ΟΠΕΚΕΠΕ (Οργανισμός Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων). Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης βρίσκεται ενώπιον κρίσιμων αποφάσεων για τη διαχείριση της υπόθεσης στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, ενώ η αντιπολίτευση εντείνει την πίεση ζητώντας διερεύνηση σε βάθος. Η αποκάλυψη του κυκλώματος πλαστών αγροτικών επιδοτήσεων – το οποίο η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία περιγράφει ως οργανωμένο από «εγκληματικές ομάδες εντός και εκτός ΟΠΕΚΕΠΕ» – έχει προκαλέσει σφοδρή αντιπαράθεση κυβέρνησης και αντιπολίτευσης.
Σφοδρή αντιπαράθεση στη Βουλή
Ο πρωθυπουργός, που μέχρι πρότινος απέφευγε λεπτομερή δημόσια αναφορά στην υπόθεση, αναμένεται να τοποθετηθεί στη Βουλή και να ανακοινώσει μέτρα κάθαρσης. Σύμφωνα με κυβερνητικούς αξιωματούχους, ο κος Μητσοτάκης εμφανίζεται αποφασισμένος να προχωρήσει σε άμεσες και δραστικές κινήσεις για να περιορίσει τη θεσμική ζημία.
Ήδη, μετά την επιστροφή του από τις Βρυξέλλες στα τέλη Ιουνίου, είχε δηλώσει εμφανώς δυσαρεστημένος: «Δεν έχω ενημερωθεί πλήρως για τη δικογραφία… Όταν πάρω τις αποφάσεις μου θα τις μάθετε».
Από την πλευρά της, η αντιπολίτευση εντείνει τις πιέσεις. Το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής, διά του προέδρου του, Νίκου Ανδρουλάκη, έχει ήδη προαναγγείλει ότι εντός των ημερών θα καταθέσει επίσημο αίτημα για σύσταση προανακριτικής επιτροπής της Βουλής.
«Η κυβέρνηση πιάστηκε με τη ‘γίδα στην πλάτη’» δήλωσε χαρακτηριστικά ο κος Ανδρουλάκης, κατηγορώντας ευθέως το Μέγαρο Μαξίμου για συγκάλυψη και ολιγωρία. Εάν πράγματι ο πρωθυπουργός γνώριζε για τις παρατυπίες, «γιατί δεν έκανε τίποτα και φορτώνει στον ελληνικό λαό πρόστιμο 1 δισ. ευρώ;» διερωτήθηκε, αναφερόμενος στα υπέρογκα πρόστιμα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Στο ίδιο μήκος κύματος, όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης εξαπολύουν πυρά γενικά κατά της κυβέρνησης και προσωπικά του κου Μητσοτάκη.
«Αποδεικνύεται κάθε μέρα ότι και η κυβέρνηση γνώριζε, αλλά και ότι πολλά μέλη του υπουργικού συμβουλίου εμπλέκονται – πρέπει να διερευνηθούν οι ευθύνες τους», δήλωσε ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Σωκράτης Φάμελλος. Το ΚΚΕ, δια του Δημήτρη Κουτσούμπα, καυτηριάζει την καθυστερημένη αντίδραση: «Τώρα ανακάλυψε ο κος Μητσοτάκης ότι πρόκειται για απόστημα;». Αιχμηρός εμφανίστηκε και ο Κυριάκος Βελόπουλος (Ελληνική Λύση), δηλώνοντας πως «δεν είναι ΝΔ, είναι κόμμα του Κορυδαλλού» – παρομοιάζοντας δηκτικά την κυβερνητική παράταξη με φυλακισμένους εγκληματίες. Και η νέα Αριστερά με τον Αλέξη Χαρίτση κάλεσε ανοιχτά τον πρωθυπουργό να παραιτηθεί «για να ανασάνει ο τόπος».
Η κυβέρνηση, από την πλευρά της, προσπαθεί να αμυνθεί απέναντι στην ομοβροντία των καταγγελιών. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης απέρριψε τα περί συνενοχής, υποστηρίζοντας ότι η κυβέρνηση δεν έμεινε αδρανής: «Μια κυβέρνηση που είναι ‘στο κόλπο’, πιασμένη ‘με τη γίδα στην πλάτη’, θα είχε πρωθυπουργό που δίνει εντολή να στέλνονται δικογραφίες στη Δικαιοσύνη; Να μπλοκάρει πληρωμές;» ανέφερε, υπεραμυνόμενος των κυβερνητικών χειρισμών.
«Θρίλερ» απάτης και εγκληματικές πρακτικές
Σύμφωνα με τη δικογραφία των εισαγγελικών αρχών (Ευρωπαϊκή Εισαγγελία) που διαβιβάστηκε στη Βουλή, η δόλια κατανομή δικαιωμάτων ενίσχυσης από το εθνικό απόθεμα οργανώθηκε με συστηματικό τρόπο και σε ιδιαίτερα μεγάλη κλίμακα.
Στο κύκλωμα συμμετείχαν, κατά το κατηγορητήριο, υψηλά ιστάμενοι παράγοντες: μέλη του Δ.Σ. και στελέχη του ΟΠΕΚΕΠΕ, αξιωματούχοι του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, υπάλληλοι της εταιρείας-τεχνικού συμβούλου του ΟΠΕΚΕΠΕ (που διαχειρίζεται τα πληροφοριακά συστήματα), καθώς και ιδιοκτήτες τοπικών Κέντρων Υποδοχής Δηλώσεων (τα γνωστά ΚΥΔ όπου οι αγρότες υποβάλλουν τις αιτήσεις τους).
Το σκάνδαλο δεν εκτυλίχθηκε εν μία νυκτί, αλλά υπέβοσκε εδώ και χρόνια. Η αρχή έγινε το καλοκαίρι του 2020, όταν μια έμπειρη υπάλληλος του οργανισμού, η Παρασκευή Τυχεροπούλου, πραγματοποίησε δειγματοληπτικό έλεγχο σε 99 ΑΦΜ αγροτών και κτηνοτρόφων.
Από τον έλεγχο αυτό προέκυψαν σημαντικά ευρήματα για παράνομες επιδοτήσεις, με ανύπαρκτες εκτάσεις βοσκοτόπων και ζώα «μαϊμού» – πρακτικές με τις οποίες επιτήδειοι αποσπούσαν δικαιώματα βασικής ενίσχυσης χωρίς να πληρούν τις προϋποθέσεις.
Όπως αποκάλυψε η ίδια αργότερα στους Ευρωπαίους εισαγγελείς, στόχος της έρευνάς της ήταν «να περιοριστεί η κλοπή κοινοτικών πόρων από τους νόμιμους δικαιούχους παραγωγούς». Ωστόσο, η προσπάθειά της αυτή έγινε θρυαλλίδα εξελίξεων: προκάλεσε εσωτερικό πόλεμο στον ΟΠΕΚΕΠΕ, καθώς μέρος της διοίκησης αντέδρασε έντονα. Αντί να στηριχθεί, η μάρτυρας-κλειδί βρέθηκε στο στόχαστρο: υψηλόβαθμα στελέχη επιχείρησαν να τη φιμώσουν, ακόμη και με πειθαρχικές διώξεις εναντίον της για «παράβαση εχεμύθειας».
Ενδεικτικό του κλίματος είναι ότι το 2024 ο τότε πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ την καθαίρεσε από τη θέση της διευθύντριας Εσωτερικού Ελέγχου και τη μετέθεσε σε ανενεργό θέση πρωτοκόλλου, ενώ λίγο αργότερα επιβλήθηκε στην κα Τυχεροπούλου ποινή στέρησης μισθού 20 ημερών – μια κίνηση που οι νομικοί της εκπρόσωποι κατήγγειλαν ως εκδικητική ενέργεια για το γεγονός ότι αποκάλυψε παρατυπίες.
Νέα στοιχεία ήρθαν στο φως μέσα από τηλεφωνικές συνομιλίες, που καταγράφηκαν από τον «κοριό» της ΕΛ.ΑΣ. και πλέον αποτελούν μέρος της δικογραφίας.
Σε συνομιλίες τους συζητούν πώς θα απαλλαγούν από τους «ενοχλητικούς» ελέγχους και τα πρόσωπα που τους ενεργοποιούν. Χαρακτηριστική είναι η μνεία σε έναν μυστηριώδη παράγοντα με το μικρό όνομα «Γρηγόρης», για τον οποίο ένας εκ των κατηγορουμένων κομπάζει ότι «ασκεί μεγάλη επιρροή στην κυβέρνηση».
Σε έναν καταγεγραμμένο διάλογο, το στέλεχος αυτό – παράγοντας της ΝΔ στην Κρήτη – αναφέρει ότι επισκέφθηκε το γραφείο του τότε γενικού γραμματέα του πρωθυπουργού, αποκαλύπτοντας διαύλους επικοινωνίας του κυκλώματος με την κορυφή της εξουσίας. Οι νύξεις αυτές έχουν δημιουργήσει βαρύ πολιτικό αντίκτυπο, καθώς αφήνουν να εννοηθεί εμπλοκή ή τουλάχιστον γνώση ατόμων του πρωθυπουργικού περιβάλλοντος. Όπως μεταδίδεται, οι διάλογοι που διαβιβάστηκαν στη Βουλή «βάζουν στο κάδρο» ακόμη και στενό πυρήνα συνεργατών του κου Μητσοτάκη, αν και μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν επίσημες κατηγορίες προς πολιτικά πρόσωπα πέραν της ανάμειξής τους στο περιγραφόμενο δίκτυο.
Ειδεχθείς λεπτομέρειες αναδύονται και σχετικά με τις μαφιόζικες πρακτικές εκφοβισμού που ακολούθησε το κύκλωμα.
Αγρότες-συνδικαλιστές που κατήγγειλαν την απάτη δέχθηκαν ωμές απειλές κατά της ζωής τους και των οικογενειών τους. Όπως κατέθεσε ένα από τα θύματα, «τα τηλεφωνήματα γίνονται από πακιστανικά τηλέφωνα, από WhatsApp που δεν καταγράφονται. Μου είπαν ότι θα με βρουν σε χαντάκι, ότι ο γιος μου (13 ετών) δεν θα έχει ζωή…».
Άλλος παραγωγός αποκάλυψε με έγγραφα ότι η σύζυγος πρώην αντιπροέδρου του ΟΠΕΚΕΠΕ νοίκιασε 600 στρέμματα εντός στρατιωτικής βάσης (112 Πτέρυγας Μάχης στην Ελευσίνα), με 2.600 ελαιόδεντρα, και λάμβανε από το 2019 έως το 2023 επιδότηση €120.000 ετησίως – για έκταση που προφανώς δεν μπορούσε να καλλιεργηθεί πραγματικά. Μετά την αποκάλυψη, κι αυτός δέχθηκε προειδοποίηση: «Πάρε σωματοφύλακες γιατί κινδυνεύεις».
«Το δυσώδες κύκλωμα που απομυζούσε πολύτιμους πόρους […] έχει χαρακτήρα εγκληματικής οργάνωσης. Μαφιόζικες πρακτικές δεν έχουν θέση στην κοινωνία μας», τόνισε ο ΣΥΡΙΖΑ σε σχετική ανακοίνωση.
Πράγματι, η αντιπολίτευση συνολικά κάνει λόγο για συμμορία που δρούσε με πολιτική κάλυψη. Χαρακτηριστική ήταν η δήλωση του Ν. Ανδρουλάκη στη Βουλή ότι ο πρωθυπουργός «κάλυψε μια εγκληματική συμμορία της ΝΔ» μέχρι να αποκαλυφθεί το θέμα.
Η υπόθεση έχει και μια κρίσιμη νομική διάσταση: το πώς θα αντιμετωπιστούν ποινικά τυχόν εμπλεκόμενα πολιτικά πρόσωπα.
Νομικοί επισημαίνουν ότι το 2020 υπήρξε τροποποίηση στη νομοθεσία περί απάτης σε βάρος των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ – το αδίκημα υποβιβάστηκε σε πλημμέλημα από κακούργημα . Αυτή η αλλαγή, που έγινε επί κυβέρνησης ΝΔ, έχει δεχθεί επικρίσεις ότι ουσιαστικά ελάφρυνε τις ποινικές συνέπειες τέτοιων πράξεων. Ωστόσο, εάν η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία (EPPO) κρίνει ότι στοιχειοθετείται το κακούργημα της συγκρότησης εγκληματικής οργάνωσης, τότε η υπόθεση ξεφεύγει από το πεδίο του νόμου περί ευθύνης υπουργών: ακόμα και πολιτικά πρόσωπα μπορούν να παραπεμφθούν απευθείας στην τακτική δικαιοσύνη, παρακάμπτοντας τις προστατευτικές πρόνοιες του Συντάγματος.
Με απλά λόγια, αν αποδειχθεί ότι στήθηκε εγκληματική οργάνωση, δεν θα ισχύσει η συνήθης ασυλία των υπουργών και βουλευτών.
Πάντως, η πρωτοβουλία για την προανακριτική βρίσκεται στα χέρια της αντιπολίτευσης: αρκούν 30 υπογραφές βουλευτών για να εισαχθεί το θέμα στην Ολομέλεια, και τόσο το ΠΑΣΟΚ όσο και ο ΣΥΡΙΖΑ δείχνουν διατεθειμένοι να προχωρήσουν ανεξάρτητα.
Εφόσον η συζήτηση διεξαχθεί, η κυβερνητική πλειοψηφία έχει μεν τον τελευταίο λόγο (μπορεί να απορρίψει τη σύσταση επιτροπής με την ψήφο της) , όμως το πολιτικό κόστος ενός τέτοιου «μπλοκαρίσματος» θα είναι υψηλό. Στελέχη της ΝΔ εμφανίζονται διχασμένα: ορισμένοι εισηγούνται μια εξεταστική επιτροπή (ηπιότερη διαδικασία), άλλοι προκρίνουν να αντιμετωπιστεί το θέμα ανοιχτά ώστε να ξεκαθαρίσει πλήρως.
Ήδη, μάλιστα, οι Βορίδης και Αυγενάκης – τα δύο πολιτικά πρόσωπα που περισσότερο στοχοποιήθηκαν – φέρονται να δηλώνουν ότι επιθυμούν τη σύσταση προανακριτικής «επί της ουσίας, για να ακουστεί όλη η αλήθεια στη Βουλή».
Επιπτώσεις και προοπτικές
Σε οικονομικό επίπεδο, το τίμημα για τη χώρα είναι βαρύ: η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έπειτα από ελέγχους, επέβαλε πρόστιμα ύψους €415 εκατομμυρίων στην Ελλάδα για τις παρατυπίες και αδυναμίες στον μηχανισμό επιδοτήσεων μέσω ΟΠΕΚΕΠΕ . Ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Κώστας Τσιάρας δήλωσε ότι το ποσό αυτό – ουσιαστικά χρήματα που χάθηκαν λόγω της απάτης – θα καλυφθεί από τον κρατικό προϋπολογισμό, δηλαδή τελικά από τους Έλληνες φορολογούμενους . Παράλληλα, η Ελλάδα θα προσφύγει νομικά για τον διακανονισμό του ποσού, ελπίζοντας σε κάποια μείωση ή ευνοϊκότερο διακανονισμό των προστίμων. Σε κάθε περίπτωση, όμως, πρόκειται για σημαντική οικονομική ζημία και πλήγμα στην αξιοπιστία της χώρας ως προς τη διαχείριση κοινοτικών κονδυλίων.
Σε πολιτικό επίπεδο, ο αντίκτυπος είναι ήδη ορατός στις δημοσκοπήσεις και στο δημόσιο διάλογο. Η υπόθεση έχει τροφοδοτήσει μια γενικευμένη συζήτηση για τις διαχρονικές παθογένειες του κράτους και του κομματικού συστήματος.
Όπως σημειώνουν αναλυτές, το φαινόμενο των πλασματικών επιδοτήσεων δεν είναι καινούργιο – ήδη από τη δεκαετία του ’80 καταγράφονται περιπτώσεις διαφθοράς στις αγροτικές ενισχύσεις, από τα διπλοζυγίσματα στο βαμβάκι μέχρι τα ανύπαρκτα κοπάδια σε δηλωμένα βοσκοτόπια. Το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ ανέδειξε για άλλη μια φορά αυτό το διαχρονικό μοτίβο: πλασματικές δηλώσεις παραγωγής, συνεργασία επιτηδείων με το πελατειακό πολιτικό σύστημα, και κατάχρηση των ευρωπαϊκών πόρων αντί της αξιοποίησής τους για την ανάπτυξη.
Η κυβέρνηση επιχειρεί τώρα να αντιστρέψει το αρνητικό κλίμα, προβάλλοντας ότι ο πρωθυπουργός ανέλαβε την ευθύνη και έδρασε αποφασιστικά. Ο ίδιος ο κος Μητσοτάκης αναγνώρισε δημοσίως ότι «αποτύχαμε» στον τομέα αυτό. Κυβερνητικά στελέχη υποστηρίζουν ότι ο πρωθυπουργός στάθηκε «μέρος της λύσης, όχι του προβλήματος» και ότι έδειξε θάρρος αυτοκριτικής και διάθεση κάθαρσης.
Επιπλέον, τονίζουν ότι ήδη επί της θητείας του ελήφθησαν πρωτοβουλίες που απέτρεψαν χειρότερες ζημίες – όπως το πάγωμα πληρωμών προς ύποπτους δικαιούχους και η παραπομπή χιλιάδων περιπτώσεων στη δικαιοσύνη πριν καν εμπλακεί η Ευρωπαία Εισαγγελέας. Αυτά τα επιχειρήματα θα βρεθούν στο επίκεντρο της κυβερνητικής υπεράσπισης το επόμενο διάστημα.
Την ίδια ώρα, η αντιπολίτευση θα επιμείνει ότι οι ευθύνες της κυβέρνησης δεν εξαντλούνται στην «εκ των υστέρων» αντιμετώπιση. Το γεγονός ότι επί χρόνια το σύστημα αυτό δρούσε ανενόχλητο, με τις διοικήσεις του ΟΠΕΚΕΠΕ να μην προβαίνουν σε ουσιαστικές αλλαγές ή ελέγχους, βαραίνει την εικόνα της κυβερνώσας παράταξης. Ήδη καταλογίζεται στο κυβερνών κόμμα ότι καθυστέρησε υπερβολικά: παρά τις πληροφορίες που υπήρχαν ήδη από το 2021-2022 για ύποπτες επιδοτήσεις, δεν ελήφθησαν έγκαιρα μέτρα, παρά μόνο όταν επενέβη η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία και η υπόθεση πήρε τον δρόμο της Δικαιοσύνης. Επιπλέον, το πολιτικό μήνυμα της παραίτησης ενός υπουργού και τριών υφυπουργών, παρότι ισχυρό, συνιστά για κάποιους ομολογία ότι το πρόβλημα είχε απλωθεί έως τα υψηλότερα κλιμάκια.
