Πώς η κινεζική πρωτοβουλία «Μία ζώνη, ένας δρόμος» προωθεί τα κινεζικά συμφέροντα παγιδεύοντας τις χώρες σε μη βιώσιμα χρέη

Η πρωτοβουλία «Μία ζώνη, ένας δρόμος» (Belt and Road Initiative – BRI) της Κίνας είναι ένα ασαφές διεθνές αναπτυξιακό πρόγραμμα που περιλαμβάνει εξαγωγικές δραστηριότητες και επιχειρήσεις πολιτικής επιρροής του καθεστώτος του Πεκίνου. Με αναφερόμενες δαπάνες ύψους 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων, οι οποίες θα μπορούσαν τελικά να γίνουν 8 τρισεκατομμύρια δολάρια, η BRI έχει συναντήσει μεγάλα εμπόδια τον τελευταίο καιρό, που έχουν ανακόψει την ταχύτητα ανάπτυξής της.

Η Ιταλία, η οποία είναι η μόνη χώρα της G-7 που συμμετέχει στο BRI, εξετάζει τελικά το ενδεχόμενο αποχώρησης. Η πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι δήλωσε ότι η συμμετοχή στην BRI ήταν ένα λάθος που απέφερε ανεπαρκή εμπορικά ή επενδυτικά οφέλη. Τον Μάιο, ανώτερος Ιταλός αξιωματούχος δήλωσε στο Reuters ότι η ανανέωση της συμφωνίας BRI είναι «εξαιρετικά απίθανη».

Η δημόσια εικόνα της Κίνας στην Ιταλία δεν είναι τόσο καλή πλέον, καθώς διεκδικεί 9 από τις 15 θέσεις στο διοικητικό συμβούλιο της εταιρείας κατασκευής ελαστικών Pirelli. Η ελεγχόμενη από το Πεκίνο Sinochem κατέχει πλέον το 37% της ιταλικής εταιρείας, που ιδρύθηκε πριν από 150 χρόνια στο Μιλάνο, και φέρεται να προσπαθεί να παραβιάσει μια συμφωνία του 2015 που περιόριζε τον έλεγχό της στις στρατηγικές αποφάσεις. Ο επί μακρόν διευθύνων σύμβουλος της Pirelli ζήτησε από τη Μελόνι να εμποδίσει την ανάληψη της εξουσίας από τη Sinochem.

Κινεζικά συμφέροντα φέρονται επίσης να χρηματοδοτούν, μέσω παράνομων κρυπτονομισμάτων, τις επιχειρήσεις των πιο διαβόητων οργανωμένων εγκληματιών της Ιταλίας, γνωστών ως μαφία ‘Ντρανγκέτα. Κινέζοι και Ιταλοί εγκληματίες συνεργάζονται με Αλβανούς εγκληματίες που ελέγχουν τα ευρωπαϊκά λιμάνια για τη διανομή ποσοτήτων ρεκόρ κοκαΐνης σε παγκόσμιο επίπεδο. Μια ιταλική ερευνητική ομάδα υπολόγισε ότι τα ετήσια έσοδα της ‘Ντρανγκέτα ανέρχονται σε περίπου 47 δισεκατομμύρια δολάρια.

Το σιδηροδρομικό έργο υψηλής ταχύτητας της Κίνας στην Ινδονησία, ύψους 7,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων, αποτελεί παράδειγμα αποτυχημένης επένδυσης της BRI στην Ασία. Σύμφωνα με έκθεση της 8ης Ιουνίου, το έργο βρίσκεται τέσσερα χρόνια πίσω από το χρονοδιάγραμμα και έχει υπερβεί τον προϋπολογισμό κατά 1,2 δισεκατομμύρια δολάρια. Ένας από τους σταθμούς είναι ακόμη ημιτελής, αλλά η συνεργαζόμενη κινεζική εταιρεία φέρεται να θέλει πιστοποίηση ότι η γραμμή είναι πλήρως λειτουργική. Ο σιδηρόδρομος πιθανότατα θα χάσει χρήματα, καθώς οι τερματικοί σταθμοί βρίσκονται εκτός των κέντρων των πόλεων και ένα εισιτήριο χωρίς επιστροφή θα κοστίζει πάνω από 23 δολάρια, σχεδόν το ένα τέταρτο του μέσου εβδομαδιαίου μισθού των Ινδονήσιων.

Ο COVID-19 και ο ραγδαία αυξανόμενος πληθωρισμός έχουν πλήξει με σφοδρότητα τα δάνεια της BRI. Από το 2017 έως το 2019, το μεγάλο χρέος της BRI ανήλθε ήδη σε 17 δισεκατομμύρια δολάρια. Το ποσό αυτό υπερτετραπλασιάστηκε σε 76,8 δισεκατομμύρια δολάρια μεταξύ 2020 και 2022.

Οι συμβάσεις BRI είναι συνήθως αδιαφανείς, με απόρρητους όρους γραμμένους στις συμφωνίες. Οι όροι που συνδέονται με την επαναδιαπραγμάτευση του χρέους είναι πιθανότατα ακόμη πιο αδιαφανείς. Στην περίπτωση της Σρι Λάνκα, για παράδειγμα, η χώρα έπρεπε να παραιτηθεί από τα δικαιώματα του λιμανιού Hambantota για 99 χρόνια για να επαναδιαπραγματευτεί το χρέος της.

Οι επικριτές ανησυχούν ότι η Κίνα θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το λιμάνι ως βάση του ναυτικού της. Το Πακιστάν, το οποίο έχει επίσης ένα δυνητικό κινεζικό ναυτικό λιμάνι στο Γκουαντάρ, είναι επίσης μη βιώσιμα χρεωμένο στην Κίνα. Και οι δύο χώρες ψηφίζουν στενά με την Κίνα στα Ηνωμένα Έθνη, υποδεικνύοντας διπλωματικούς όρους για τα δάνεια BRI.

Η εξαπάτηση των χωρών ώστε να επωμιστούν μεγαλύτερο χρέος από αυτό που είναι βιώσιμο και, ως εκ τούτου, να εξαναγκαστούν σε διπλωματικές, στρατιωτικές ή υποδομικές παραχωρήσεις, έχει ονομαστεί από τους επικριτές «διπλωματική παγίδα χρέους».

Άλλη κριτική κατά της BRI αφορά τον τρόπο με τον οποίο το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα (ΚΚΚ) έχει χρησιμοποιήσει το πρόγραμμα για να προωθήσει την εικόνα της Κίνας ως υποστηρικτή της διεθνούς ανάπτυξης, ενώ στην πραγματικότητα χρησιμοποιεί την BRI για να διεθνοποιήσει το εμπόριο της Κίνας σε επιδοτούμενες τιμές που αυξάνουν την παγκόσμια πολιτική επιρροή του ΚΚΚ.

Σε συνέδριο στην Ουάσιγκτον τον περασμένο μήνα, ο Δρ Ματ Φέρτσεν δήλωσε ότι οι μικρότερες μη κρατικές κινεζικές επιχειρήσεις που επενδύουν στη Νότια, Νοτιοανατολική και Κεντρική Ασία «μπορούν να δημιουργήσουν μεγάλη οικονομική δραστηριότητα, αλλά μπορούν επίσης να είναι εξαιρετικά αποδιοργανωτικές και συνδέονται με την επιρροή της Κίνας».

Ο Φέρτσεν έχει δει επενδύσεις, για παράδειγμα, στη Βιρμανία (γνωστή και ως Μιανμάρ), «όπου κινεζικοί παράγοντες έχουν αναλάβει να δηλώσουν ότι τα έργα τους, όπως τα τυχερά παιχνίδια, τα έργα καζίνο και ολόκληρες ειδικές οικονομικές ζώνες […] αποτελούν μέρος της BRI».