Στέκεστε μπροστά στο ψυγείο με τα αναψυκτικά και κατακλύζεστε από αστραπές και έντονα γράμματα που φωνάζουν: «Ενέργεια!»
Τα κύρια συστατικά των ενεργειακών ποτών -καφεΐνη, αμινοξέα και εκχυλίσματα βοτάνων- υπόσχονται να προσφέρουν υπεράνθρωπη συγκέντρωση και εγρήγορση με μία μόνο γουλιά. Ωστόσο, κάτω από την επιφάνεια κρύβεται ένας κρυμμένος κίνδυνος που μπορεί να υπερκαλύπτει τα όποια προφανή οφέλη. Ήρθε η ώρα να αναρωτηθούμε: Τι γίνεται αν αυτή η «έκρηξη» ενέργειας έχει κόστος μεγαλύτερο από την τιμή της;
Η εξέλιξη των ενεργειακών ποτών
Η προέλευση των ενεργειακών ποτών μπορεί να εντοπιστεί δεκαετίες πριν από την άνοδό τους σε δημοτικότητα.
Το 1929, το ποτό Lucozade Energy με βάση τη γλυκόζη (πρώην Glucozade το 1927) εισήχθη στο Ηνωμένο Βασίλειο ως συμπλήρωμα διατροφής για νοσοκομειακούς ασθενείς που ανάρρωναν από ασθένειες, συμπεριλαμβανομένης της γρίπης.
Αργότερα, το 1949, το Dr. Enuf, που περιείχε ένα μείγμα καφεΐνης, βιταμινών Β και ζάχαρης, έγινε το πρώτο ανθρακούχο ενεργειακό ποτό στις Ηνωμένες Πολιτείες, όταν κυκλοφόρησε στο Σικάγο.
Ωστόσο, μόνο με την εισαγωγή του Red Bull το 1987 στην Αυστρία και τις έντονες εκστρατείες μάρκετινγκ που πραγματοποίησε, τα ενεργειακά ποτά απογειώθηκαν πραγματικά σε παγκόσμιο επίπεδο. Το Red Bull, ένα μείγμα καφεΐνης, ταυρίνης, βιταμινών Β και ζάχαρης, καθιέρωσε την τυπική φόρμουλα ενεργειακού ποτού που μιμούνται πολλές μάρκες σήμερα.
Σήμερα, η παγκόσμια αγορά ενεργειακών και αθλητικών ποτών αποτιμάται σε πάνω από 159 δισεκατομμύρια δολάρια, με τις Ηνωμένες Πολιτείες μόνο να αντιπροσωπεύουν σχεδόν 14 δισεκατομμύρια δολάρια.
Εκτός από τους ενήλικες, οι έφηβοι προτιμούν αυτά τα δυναμωτικά τονωτικά για ακαδημαϊκές ή αθλητικές επιδόσεις. Ορισμένα σχολεία έχουν αρχίσει να απαγορεύουν τα ενεργειακά ποτά λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς τους σε ζάχαρη και καφεΐνη, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε ενεργειακή κατάρρευση, καθιστώντας δύσκολη τη μακροπρόθεσμη συγκέντρωση και μελέτη.
Η σκοτεινή πλευρά των «εκρήξεων» ενέργειας
Ενώ τα ενεργειακά ποτά μπορεί να προσφέρουν βραχυπρόθεσμα οφέλη όπως εγρήγορση και συγκέντρωση, η έρευνα δείχνει ότι μπορεί επίσης να έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία.
«Η ποσότητα και η ποιότητα της καφεΐνης μέσα στα ενεργειακά ποτά δίνει μια ψεύτικη πηγή ενέργειας», δήλωσε ο Ομάρ Ελίβα (Omar Eliwa), εγγεγραμμένος φαρμακοποιός στο Ουισκόνσιν, στην εφημερίδα The Epoch Times. «Παίρνετε περισσότερη ποσότητα από αυτή που μπορεί να αντέξει ο εγκέφαλός σας. Αυτό θα είναι μακροπρόθεσμα επιζήμιο για τη μνήμη, τη γήρανση των κυττάρων, την εξάντληση των θρεπτικών συστατικών και σας κάνει να μην θέλετε να φάτε, οπότε επηρεάζει και τον μεταβολισμό.»
Πώς τα ενεργειακά ποτά επηρεάζουν τον εγκέφαλό σας
Αυτά τα δροσιστικά ροφήματα επηρεάζουν αρνητικά τον εγκέφαλο επιφέροντας τα εξής:
Νευροεκφυλιστικές διαταραχές και γήρανση του εγκεφάλου
Τα ενεργειακά ποτά με καφεΐνη μπορούν να προκαλέσουν νευροεκφυλιστικές αλλαγές στον ιππόκαμπο, μια βασική δομή για τη μακροπρόθεσμη μνήμη, σε αρσενικούς αρουραίους αλμπίνο, σύμφωνα με μελέτη του 2020 που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Anatomy and Cell Biology (Ανατομία και Κυτταρική Βιολογία).
Η υψηλή πρόσληψη ζάχαρης έχει επίσης συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο αντίστασης στην ινσουλίνη. Η αντίσταση στην ινσουλίνη εμποδίζει τα κύτταρα σε όλο το σώμα, συμπεριλαμβανομένων των εγκεφαλικών κυττάρων, να απορροφούν επαρκώς τη γλυκόζη. Με την πάροδο του χρόνου, η διαταραγμένη σηματοδότηση της ινσουλίνης μπορεί να συμβάλει στον νευροεκφυλισμό και στην επιτάχυνση της γήρανσης του εγκεφάλου.
Επιπλέον, η αντίσταση στην ινσουλίνη συμβάλλει στην εξέλιξη της νόσου Αλτσχάιμερ μέσω διαφόρων μηχανισμών, συμπεριλαμβανομένης της κλιμάκωσης του οξειδωτικού στρες, όπως υποδεικνύει μελέτη που δημοσιεύθηκε στο International Journal of Molecular Sciences (Διεθνές Περιοδικό Μοριακών Επιστημών) το 2021.
«[Τα ενεργειακά ποτά] είναι συχνά συσκευασμένα σε αλουμίνιο, μια νευροτοξίνη που έχει συνδεθεί με τη νόσο Αλτσχάιμερ», δήλωσε στην εφημερίδα The Epoch Times η Δρ Αρούνα Τουμάλα (Aruna Tummala), ολιστική ψυχίατρος στο Trinergy Health και ιδρύτρια του Psychiatry 2.0.
ΔΕΠΥ
Οι χρωστικές ουσίες τροφίμων, όπως η κόκκινη χρωστική 40, γνωστή και ως Allura Red AC, είναι κοινές στα ενεργειακά και αθλητικά ποτά. Μπορούν όμως να μειώσουν την απορρόφηση μετάλλων όπως ο ψευδάργυρος και ο σίδηρος, που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη και την εξέλιξη.
Ορισμένες έρευνες υποδεικνύουν ότι οι τεχνητές χρωστικές τροφίμων όπως η κόκκινη χρωστική 40 μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) στα παιδιά. Το 2007, μια τυχαιοποιημένη ελεγχόμενη δοκιμή που διεξήχθη στο Ηνωμένο Βασίλειο αποκάλυψε ότι η κατανάλωση τεχνητών χρωστικών ή/και του ευρέως χρησιμοποιούμενου συντηρητικού βενζοϊκού νατρίου συνδέθηκε με αυξημένα επίπεδα υπερκινητικότητας στα παιδιά.
Μια μετα-ανάλυση που διεξήχθη το 2012 εκτίμησε ότι περίπου το 8% των παιδιών με ΔΕΠΥ εμφανίζουν συμπτώματα που σχετίζονται με την κατανάλωση χρωστικών ουσιών τροφίμων και υπέδειξε πιθανά οφέλη από την αφαίρεση των τεχνητών χρωμάτων από τη διατροφή τους.
Κόπωση, αϋπνία και πονοκέφαλοι
«Η κατάρρευση από τη ζάχαρη και την καφεΐνη είναι πολύ σοβαρή», δήλωσε ο Έινταν Προυντόμ, μαθητής λυκείου, στην εφημερίδα The Epoch Times. Καταναλώνει ένα ή δύο ενεργειακά ποτά καθημερινά για να παραμένει συγκεντρωμένος και γεμάτος ενέργεια στο σχολείο. Ορισμένες συνοδευτικές παρενέργειες ήταν η παρατεταμένη κόπωση, οι πονοκέφαλοι και τα προβλήματα ύπνου.
Ως διουρητικό, η καφεΐνη στα ενεργειακά ποτά μπορεί να οδηγήσει σε αφυδάτωση αυξάνοντας την παραγωγή ούρων. Η επαρκής ενυδάτωση είναι ζωτικής σημασίας για τη σωστή λειτουργία του εγκεφάλου, καθώς τα εγκεφαλικά κύτταρα αποτελούνται κυρίως από νερό. Η αφυδάτωση από τα ενεργειακά ποτά μπορεί επομένως να προκαλέσει κόπωση και κακή συγκέντρωση.
Τα ενεργειακά ποτά μπορεί να οδηγήσουν σε μακροχρόνια αϋπνία λόγω της καφεΐνης που περιέχουν, σύμφωνα με την Δρ Τουμάλα. Η καφεΐνη προάγει την εγρήγορση αυξάνοντας τα επίπεδα ισταμίνης και γλουταμινικού- νευροδιαβιβαστές που διαταράσσουν τους κύκλους του ύπνου.
Η διακοπή της κατανάλωσης ενεργειακών ποτών μπορεί να οδηγήσει σε σύνδρομο στέρησης της καφεΐνης, προκαλώντας συχνά πονοκεφάλους, δήλωσε η Δρ Τουμάλα. Κατά τη διακοπή της καφεΐνης, τα αιμοφόρα αγγεία διευρύνονται, προκαλώντας αύξηση της ροής του αίματος και με αποτέλεσμα αυξημένη πίεση που προκαλεί πονοκέφαλο.
Άγχος
Τα ενεργειακά ποτά μπορεί να αυξήσουν το επίπεδο των κατεχολαμινών– νευροδιαβιβαστών που εμπλέκονται στην αντίδραση του οργανισμού στο στρες. Η έξαρση αυτών των χημικών ουσιών αυξάνει τον καρδιακό ρυθμό και τη ροή του αίματος, πυροδοτώντας μια αντίδραση πάλης ή φυγής σε ορισμένους ανθρώπους, οδηγώντας σε άγχος.
Επιληπτικές κρίσεις
Υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία σχετικά με τη σχέση μεταξύ των ενεργειακών ποτών και των αυξημένων επιληπτικών κρίσεων. Η καφεΐνη στα ενεργειακά ποτά προάγει την απελευθέρωση του γλουταμινικού και της ντοπαμίνης- διεγερτικών νευροδιαβιβαστών- και μειώνει την ανταπόκριση στο GABA, έναν ανασταλτικό νευροδιαβιβαστή στο κεντρικό νευρικό σύστημα, μειώνοντας έτσι το κατώτατο όριο των επιληπτικών κρίσεων, σύμφωνα με ένα πρόσφατο άρθρο αξιολόγησης της Nutrition. Οι επιληπτικές κρίσεις σταμάτησαν όταν τα άτομα σταμάτησαν να καταναλώνουν ενεργειακά ποτά.
Πώς τα ενεργειακά ποτά επηρεάζουν το υπόλοιπο σώμα
Οι ανησυχίες σχετικά με τις συνολικές επιπτώσεις των ενεργειακών ποτών στην υγεία αυξάνονται παγκοσμίως. Η Πολωνία, για παράδειγμα, μόλις πρόσφατα απαγόρευσε τις πωλήσεις ενεργειακών ποτών που περιέχουν ταυρίνη και καφεΐνη σε άτομα κάτω των 18 ετών.
Διαβήτης
«Τα παιδιά δέχονται μια ξαφνική έξαρση ζάχαρης, θέτοντας τα θεμέλια για αντίσταση στην ινσουλίνη και διαβήτη τύπου 2», δήλωσε η Δρ Τουμάλα.
Η υψηλή περιεκτικότητα των ενεργειακών ποτών σε ζάχαρη μπορεί να οδηγήσει σε αντίσταση στην ινσουλίνη, με αποτέλεσμα αυξημένα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα που μπορεί, με την πάροδο του χρόνου, να οδηγήσουν σε προ-διαβήτη και διαβήτη τύπου 2.
Στρες
Η καφεΐνη και άλλα διεγερτικά συστατικά στα ενεργειακά ποτά ωθούν τα επινεφρίδια να απελευθερώσουν υπερβολικές ποσότητες της ορμόνης του στρες κορτιζόλης. Με την πάροδο του χρόνου, αυτό μπορεί να υπερφορτώσει τα επινεφρίδια, οδηγώντας ενδεχομένως σε εξάντληση των επινεφριδίων (pdf), κόπωση και μειωμένη απόκριση στο στρες.
Καρδιακά προβλήματα
«Η υψηλή περιεκτικότητα σε καφεΐνη στα ενεργειακά ποτά συνδέεται με καρδιακές αρρυθμίες και αιφνίδιο καρδιακό θάνατο», δήλωσε η Δρ Τουμάλα. Η καφεΐνη και η ταυρίνη επηρεάζουν τον καρδιακό ρυθμό και την επαναπόλωση, διευκολύνοντας την αρρυθμία, σύμφωνα με μια πειραματική μελέτη του 2022 που χρησιμοποίησε καρδιές κουνελιών. Τουλάχιστον μία αναφορά περιστατικού έχει επίσης συνδέσει την υπερβολική κατανάλωση ενεργειακών ποτών με οξεία καρδιακή ανεπάρκεια.
Υγιεινές εναλλακτικές λύσεις
Έχοντας αντιμετωπίσει ενοχλητικές παρενέργειες, ο μαθητής γυμνασίου Έινταν επέλεξε τελικά πιο υγιεινά ποτά.
Αντί να βασίζεται στα ενεργειακά ποτά, η επιλογή πιο υγιεινών εναλλακτικών λύσεων μπορεί να προσφέρει συνεχή ενέργεια και συγκέντρωση χωρίς τους κινδύνους.
Η σωματική δραστηριότητα, όπως το περπάτημα, έχει αποδειχθεί ότι μειώνει το στρες, ενισχύει τα επίπεδα ενέργειας και υποστηρίζει την υγεία του εγκεφάλου.
Το ανθρακούχο νερό με μια σταγόνα χυμό φρούτων αποτελεί ένα δροσιστικό ποτό που μοιάζει με σόδα και είναι γεμάτο αντιοξειδωτικά. Τα αφεψήματα βοτάνων όπως ο ιβίσκος και το ρόιμπος περιέχουν επίσης ευεργετικά αντιοξειδωτικά και φυτοχημικά.
Οι ειδικοί σε θέματα υγείας τονίζουν τη σημασία της ευαισθητοποίησης των γονέων όσον αφορά τις επιλογές ποτών των παιδιών. «Ένα από τα κρίσιμα επιχειρήματα που έχω κατά των ενεργειακών ποτών είναι η παραπλανητική μέθοδος μάρκετινγκ προς τον καταναλωτή, ο οποίος μπορεί να μην γνωρίζει τι του παρουσιάζεται», δήλωσε ο Ελίβα. «Πρέπει να δίνουμε προσοχή στις μικρές λεπτομέρειες. Να ελέγχουμε τις ετικέτες», πρόσθεσε. «Πρέπει να προστατεύσουμε τα παιδιά μας.»
Από την Michelle Standlee
Η Michelle Standlee, R.N., είναι δημοσιογράφος για θέματα υγείας στην εφημερίδα The Epoch Times. Έχει προϋπηρεσία ως νοσηλεύτρια και ιατρική συγγραφέας, καλύπτοντας θέματα όπως η ψυχική και συμπεριφορική υγεία, η υγεία των γυναικών και των παιδιών, η παραδοσιακή υγειονομική περίθαλψη, η συμπληρωματική και η εναλλακτική ιατρική.
