Ένα νέο κεφάλαιο στις σχέσεις ΗΠΑ-Ιράν φαίνεται να ανοίγει ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, προτείνοντας μια «Επαληθεύσιμη Πυρηνική Συμφωνία Ειρήνης», παρά την επαναφορά της στρατηγικής “μέγιστης πίεσης” κατά της Τεχεράνης, που περιλάμβανε την αποχώρηση των ΗΠΑ από την πυρηνική συμφωνία του 2015 και την επιβολή νέων οικονομικών κυρώσεων κατά της χώρας.
«Θα προτιμούσα μια Επαληθεύσιμη Πυρηνική Συμφωνία Ειρήνης, που θα επιτρέψει στο Ιράν να αναπτυχθεί και να ευημερήσει ειρηνικά», έγραψε ο Τραμπ στο Truth Social στις 5 Φεβρουαρίου, προσθέτοντας: «Πρέπει να αρχίσουμε να δουλεύουμε άμεσα πάνω σε αυτό και να κάνουμε μια μεγάλη γιορτή στη Μέση Ανατολή όταν υπογραφεί».
Το νέο πλαίσιο
Σύμφωνα με το προεδρικό μνημόνιο εθνικής ασφάλειας που υπέγραψε ο Τραμπ, το Ιράν πρέπει να στερηθεί πυρηνικά όπλα και διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους, το τρομοκρατικό του δίκτυο πρέπει να εξουδετερωθεί και η επιθετική ανάπτυξη πυραύλων και άλλων συμβατικών όπλων πρέπει να αντιμετωπιστεί.
Ο Όλι Χάινονεν, πρώην αναπληρωτής γενικός διευθυντής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (IAEA), επισημαίνει τη σημασία του όρου “επαληθεύσιμη” συμφωνία καθώς διαφέρει από προηγούμενες προσπάθειες όπως το Συμφωνηθέν Πλαίσιο του 1994 ή οι Εξαμερείς Συνομιλίες με τη Βόρεια Κορέα. «Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι η συμφωνία θα τεθεί σε ισχύ μόνο όταν ολοκληρωθεί η επαλήθευση των δεσμεύσεων», εξηγεί στην Epoch Times.
Ο Ρόμπερτ Γκόλντστον, καθηγητής αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, προτείνει ένα μοντέλο σύμφωνα με το οποίο η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA) θα εφαρμόζει τους ίδιους κανόνες και προδιαγραφές σε όλες τις χώρες που θέλουν να εμπλουτίσουν ουράνιο για ειρηνικούς σκοπούς αλλά δε διαθέτουν πυρηνικά όπλα, όπως η Σαουδική Αραβία και η Ιαπωνία.
Ο ρόλος της Ρωσίας
«Ο μόνος τρόπος για να επιτευχθεί μια νέα συμφωνία με το Ιράν είναι εάν ΗΠΑ και Ρωσία συμφωνήσουν στη μορφή της», τονίζει ο Γκόλντστον. Η Μόσχα και η Τεχεράνη διατηρούν φιλικές σχέσεις, έχοντας πολεμήσει στην ίδια πλευρά κατά τη διάρκεια του συριακού εμφυλίου πολέμου, ενώ το Ιράν προμηθεύει τη Ρωσία με drones για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Η στάση της Τεχεράνης
Παρά τις δημόσιες δηλώσεις του ανώτατου ηγέτη του Ιράν Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ ότι οι διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ δεν είναι «έξυπνες, συνετές και αξιοπρεπείς», ο Χάινονεν εκτιμά ότι υπάρχουν πιθανώς επαφές στο παρασκήνιο μεταξύ των δύο πλευρών.
Σύμφωνα με έκθεση της IAEA τον Νοέμβριο, το Ιράν έχει συσσωρεύσει απόθεμα εμπλουτισμένου ουρανίου που είναι 32 φορές πάνω από το όριο που είχε τεθεί από τη συμφωνία του 2015. Παρά τις επίμονες διαψεύσεις για πρόγραμμα όπλων, το Ιράν έχει αυξήσει τον εμπλουτισμό ουρανίου έως 60%, λίγο χαμηλότερα από το επίπεδο που απαιτείται για πυρηνικά όπλα.
Η εξέλιξη αυτή προκαλεί έντονη ανησυχία στο Ισραήλ, τον κύριο αντίπαλο του Ιράν στην περιοχή.
Στις 16 Φεβρουαρίου, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου και ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Ρούμπιο δήλωσαν αποφασισμένοι να αποτρέψουν τις πυρηνικές φιλοδοξίες της Τεχεράνης.
«Όταν πρόκειται για μια χώρα σαν το Ιράν, δεν μπορούν να κάνουν τίποτα», απάντησε ο εκπρόσωπος του ιρανικού ΥΠΕΞ Εσμαΐλ Μπαγκαέι. «Δεν μπορείτε να απειλείτε το Ιράν και ταυτόχρονα να μιλάτε για διάλογο».
