Για χρόνια, η Σάρα βαν Νίκερκ πίστευε ότι το καθημερινό ποτήρι κόκκινο κρασί που συνήθιζε να πίνει ωφελούσε την καρδιά της. Όπως ανέφερε, μόλις διαγνώστηκε με καρκίνο του μαστού και ένας ογκολόγος της υπαινίχθηκε διακριτικά τον κίνδυνο, συνειδητοποίησε ότι ακόμη και χαμηλά επίπεδα κατανάλωσης αλκοόλ μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Εξέφρασε την απογοήτευσή της, λέγοντας ότι ουδείς την είχε προειδοποιήσει.
Ενώ το κάπνισμα σε δημόσιο χώρο μπορεί να προκαλέσει αντιδράσεις, η κατανάλωση κρασιού συχνά θεωρείται ακίνδυνη — ακόμη και ωφέλιμη από ορισμένους. Εντούτοις, λίγοι γνωρίζουν ότι το αλκοόλ κατατάσσεται από τη Διεθνή Υπηρεσία Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC) στην Ομάδα 1 καρκινογόνων ουσιών, δηλαδή στις ουσίες για τις οποίες υπάρχουν επαρκή στοιχεία ότι προκαλούν καρκίνο στους ανθρώπους — στην ίδια κατηγορία με τον καπνό και τον αμίαντο.
Το αλκοόλ και ο καρκίνος
Η συσχέτιση μεταξύ αλκοόλ και καρκίνου δεν είναι καινούργια· έχει αναγνωριστεί εδώ και σχεδόν 40 χρόνια. Σήμερα, το αλκοόλ συνδέεται με τουλάχιστον επτά μορφές καρκίνου: της στοματικής κοιλότητας, του φάρυγγα, του λάρυγγα, του οισοφάγου, του παχέος εντέρου, του ήπατος και του μαστού στις γυναίκες. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η κατανάλωση αλκοόλ εκτιμάται ότι σχετίζεται με περίπου 740.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου κάθε χρόνο, με τον καρκίνο του μαστού, του οισοφάγου και του ήπατος να εμφανίζουν τη στενότερη συσχέτιση.
Ο βασικός παράγοντας είναι η αιθανόλη — η καθαρή μορφή αλκοόλ που περιέχεται σε όλα τα οινοπνευματώδη ποτά. Όταν ο οργανισμός διασπά την αιθανόλη, παράγεται ακεταλδεΰδη, μια τοξική ουσία που μπορεί να προκαλέσει βλάβες στο DNA. Η αιθανόλη και η ακεταλδεΰδη επηρεάζουν τα κύτταρα και το γενετικό υλικό, ενδέχεται να αλλοιώσουν τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό και να εμποδίσουν την αποκατάσταση των βλαβών.
Η Καρίνα Φερέιρα-Μπόρχες, σύμβουλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) σε θέματα δημόσιας υγείας και αλκοόλ, δήλωσε στην εφημερίδα The Epoch Times ότι όλα τα οινοπνευματώδη — μπύρα, κρασί και αποστάγματα — περιέχουν αιθανόλη και συνεπώς ενέχουν κίνδυνο. Παράλληλα, ανέφερε ότι το αλκοόλ ενισχύει το οξειδωτικό στρες και τις φλεγμονές, επιδεινώνοντας τις βλάβες στο DNA, ενώ μπορεί να επηρεάσει και τα επίπεδα ορμονών όπως τα οιστρογόνα, αυξάνοντας περαιτέρω τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού.
Καμία ασφαλής ποσότητα
Η έρευνα έχει καταδείξει ότι το αλκοόλ αποτελεί αιτιολογικό παράγοντα καρκίνου, ακόμη και σε χαμηλές ποσότητες κατανάλωσης. Ειδικότερα, έχει παρατηρηθεί ότι ακόμη και γυναίκες που καταναλώνουν λιγότερο από ένα ποτό ημερησίως διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού, σε σύγκριση με όσες δεν πίνουν καθόλου.
Η ελαφριά έως μέτρια κατανάλωση — δηλαδή λιγότερα από 20 γραμμάρια καθαρής αιθανόλης την ημέρα — εκτιμάται ότι συνδέθηκε με περίπου 23.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2017. Πάνω από το ένα τρίτο αυτών των περιπτώσεων αποδόθηκαν σε ακόμη χαμηλότερη κατανάλωση, κάτω των 10 γραμμαρίων ημερησίως.
H ενημέρωση του κοινού παραμένει περιορισμένη
Παρά τα σαφή επιστημονικά ευρήματα, η ενημέρωση του κοινού για τη σχέση μεταξύ αλκοόλ και καρκίνου παραμένει περιορισμένη. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το ποσοστό των ερωτηθέντων που γνώριζαν ότι το αλκοόλ αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου ήταν υψηλότερο για τα αποστάγματα (31%) και χαμηλότερο για την μπύρα και το κρασί. Μερικοί, μάλιστα, πίστευαν ότι το αλκοόλ προσφέρει προστασία ή τουλάχιστον δεν προκαλεί βλάβη.
Ως απάντηση στο έλλειμμα ενημέρωσης, η Φερέιρα-Μπόρχες υποστήριξε την ανάγκη για σαφείς και ορατές προειδοποιήσεις στις ετικέτες των αλκοολούχων ποτών, ανάλογες με εκείνες των προϊόντων καπνού. Τόνισε επίσης την ανάγκη για αυστηρότερη ρύθμιση της επιρροής της βιομηχανίας αλκοόλ στη χάραξη πολιτικής και την επιστημονική έρευνα, επισημαίνοντας ότι οι κυβερνήσεις οφείλουν να θέσουν την υγεία των πολιτών πάνω από τα οικονομικά συμφέροντα.
Πρόσθεσε, τέλος, ότι και οι επαγγελματίες υγείας θα πρέπει να ενημερώνουν το κοινό για τους κινδύνους της ακόμη και μέτριας κατανάλωσης, με την προϋπόθεση ότι έχουν την απαραίτητη καθοδήγηση και υποστήριξη.
Η άνοδος των εναλλακτικών επιλογών
Καθώς αυξάνεται η ευαισθητοποίηση για τις βλαβερές επιπτώσεις του αλκοόλ στην υγεία, πολλοί στρέφονται πλέον σε εναλλακτικές λύσεις χωρίς αλκοόλ. Η Φερέιρα-Μπόρχες σημείωσε ότι η αγορά προσφέρει πλέον όλο και περισσότερες επιλογές, όπως ροφήματα χωρίς ζάχαρη, αφεψήματα, ανθρακούχο νερό με αρώματα, φυσικούς χυμούς, τσάι ή καφέ χωρίς προσθήκη γλυκαντικών και mocktails.
Η Άμι Μπραγκαγκνίνι, κλινική διαιτολόγος-ογκολόγος και εκπρόσωπος της Academy of Nutrition and Dietetics (Ακαδημίας Διατροφής και Διαιτολογίας) των ΗΠΑ, ανέφερε ότι βλέπει ήδη πληθώρα τέτοιων προϊόντων σε καταστήματα και ότι πολλοί από τους φίλους της τα προτιμούν στις κοινωνικές τους συναναστροφές. Όπως είπε, τα προτιμούν όχι μόνο για τη γεύση τους, αλλά και επειδή αποφεύγουν τις αρνητικές επιπτώσεις του αλκοόλ, όπως η θολούρα του μυαλού, η κακή ποιότητα ύπνου και οι πεπτικές διαταραχές.
Ανάμεσα στις προσωπικές της προτιμήσεις περιλαμβάνονται το ανθρακούχο νερό με χυμό κράνμπερι και λάιμ, τα κρασιά χωρίς αλκοόλ και οι ανθρακούχοι χυμοί, ενώ πρότεινε επίσης ροφήματα όπως το τσάι μάτσα και η μπύρα από τζίντζερ.
Συμβουλές για μια πιο εύκολη μετάβαση
Η επιλογή ενός τρόπου ζωής χωρίς οινοπνευματώδη μπορεί να αποδειχθεί δύσκολη, ακόμη και με την πληθώρα διαθέσιμων εναλλακτικών. Η Μπραγκαγκνίνι πρότεινε την αλλαγή καθημερινών συνηθειών: αν κάποιος συνηθίζει να συναντά φίλους σε μπαρ, θα μπορούσε να δοκιμάσει άλλες δραστηριότητες όπως η γιόγκα, ο κινηματογράφος ή ο περίπατος.
Για όσους καταφεύγουν σε ένα ποτήρι κρασί για να χαλαρώσουν το βράδυ, πρότεινε εναλλακτικές όπως ένα ζεστό μπάνιο, ένα φλιτζάνι τσάι ή λίγα λεπτά διαλογισμού.
Τέλος, επισήμανε ότι η κοινωνική πίεση, ιδιαίτερα στους νέους, μπορεί να δυσκολέψει την προσπάθεια. Όπως είπε, πολλά κοινωνικά περιβάλλοντα εξακολουθούν να περιστρέφονται γύρω από το αλκοόλ, ενώ είναι συχνό το φαινόμενο της πίεσης να «ανήκουμε» σε μια ομάδα. Συνέστησε να περιβάλλεται κανείς από άτομα που μοιράζονται παρόμοιες αξίες και, όταν δέχεται πίεση, να υπερασπίζεται τη στάση του με σταθερότητα και σαφήνεια.
Καταλήγοντας, υπογράμμισε πως δεν θα κατανοήσουν όλοι την απόφαση κάποιου να μην πίνει, αλλά αυτό είναι ευθύνη των άλλων — και πως είναι σημαντικό να νιώθει κανείς σίγουρος για την επιλογή του να παραμείνει υγιής και διαυγής.
