«Αν κάτι παρασκευάζεται σε εργοστάσιο, είναι καλύτερο να μείνει εκεί, όχι στο σώμα σας», δήλωσε η Νάσα Γουίντερς, φυσιοπαθητική γιατρός.
Το φαγητό είναι κάτι περισσότερο από θερμίδες: είναι πληροφορία. Αυτό που εισάγουμε στο σώμα μας είναι σήματα.
Σύμφωνα με τη Γουίντερς, ο ύπνος αντανακλά τις καθημερινές μας επιλογές. Όταν το σώμα τροφοδοτείται με καύσιμα κακής ποιότητας, κάθε σύστημα μπορεί να επηρεαστεί — ο ύπνος είναι συχνά ένα από τα πρώτα που υποφέρουν.
Τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα επηρεάζουν αρνητικά τον ύπνο
Έρευνα του 2024 διαπίστωσε ότι τα άτομα που καταναλώνουν περισσότερα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα (UPF) είχαν 53% υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν αϋπνία σε σύγκριση με εκείνα που έτρωγαν λιγότερο.
Αρκετοί βιολογικοί μηχανισμοί μπορεί να εξηγήσουν τη σύνδεση. Η μελατονίνη, η ορμόνη που ρυθμίζει τον κύκλο ύπνου-αφύπνισης, παράγεται από τη σεροτονίνη, η οποία με τη σειρά της συντίθεται από το αμινοξύ τρυπτοφάνη. Τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα έχουν συχνά χαμηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και τρυπτοφάνη, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα του σώματος να παράγει ορμόνες που ρυθμίζουν τον ύπνο.
Αντίθετα, τα διατροφικά πρότυπα πλούσια σε θρεπτικά συστατικά και φυτικές ίνες σχετίζονται με χαμηλότερη πιθανότητα αϋπνίας. Τα περισσότερα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα στερούνται των θρεπτικών συστατικών που υποστηρίζουν τον ύπνο — μαγνήσιο, βιταμίνες Β, ψευδάργυρο, τρυπτοφάνη, ωμέγα-3 και αντιοξειδωτικά, δήλωσε η Γουίντερς. Τα υπερεπεξεργασμένα στερούνται επίσης φυτικών ινών και πρεβιοτικών, τα οποία θρέφουν το μικροβίωμα του εντέρου, έναν σημαντικό παράγοντα του ύπνου.
Η απουσία των παρακάτω βασικών θρεπτικών συστατικών στα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα έχει άμεσο αντίκτυπο στον ύπνο, δήλωσε η διαιτολόγος-διατροφολόγος Έιντζελ Πλάνελς, με έδρα το Σηάτλ:
Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα: Βοηθούν στη ρύθμιση των κιρκαδικών ρυθμών και στη μείωση της φλεγμονής
Φυτικές ίνες: Σταθεροποιούν το σάκχαρο στο αίμα, που είναι απαραίτητο για μη διακοπτόμενο ύπνο
Τρυπτοφάνη: Απαραίτητη για την παραγωγή σεροτονίνης και μελατονίνης
Ασβέστιο: Βοηθά στη μετατροπή της τρυπτοφάνης σε μελατονίνη
Μαγνήσιο: Προωθεί τη χαλάρωση και την παραγωγή μελατονίνης
Βιταμίνη Β6: Υποστηρίζει τη σύνθεση σεροτονίνης και μελατονίνης
Εκτός από την έλλειψη θρεπτικών συστατικών, η υπερβολική προσθήκη ζάχαρης επίσης συμβάλλει στη μικρότερη διάρκεια και χειρότερη ποιότητα ύπνου. Τροφές με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη, όπως το λευκό ψωμί, τα ζαχαρούχα δημητριακά, τα αρτοσκευάσματα, τα γλυκά και τα αναψυκτικά, προκαλούν απότομη αύξηση στο σάκχαρο του αίματος, που ακολουθείτε από απότομο πέσιμο που μπορεί να ενεργοποιήσει τις ορμόνες του άγχους και να οδηγήσει σε συμπτώματα όπως άγχος, ταχυπαλμία, τρέμουλο και νυχτερινές αφυπνίσεις.
Το νάτριο, που συχνά βρίσκεται σε υψηλή περιεκτικότητα στα επεξεργασμένα τρόφιμα, αυξάνει την αρτηριακή πίεση και προκαλεί αφυδάτωση, διαταράσσοντας περαιτέρω τον ύπνο. Τα πρόσθετα και τα συντηρητικά μπορεί επίσης να επηρεάσουν τη χημεία του εγκεφάλου με τρόπους που δυσκολεύουν τον ύπνο ή την παραμονή στον ύπνο, είπε η Πλάνελς.
Ορισμένα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα περιέχουν επίσης καφεΐνη — σκεφτείτε ενεργειακά ποτά, αναψυκτικά και σνακ με γεύση σοκολάτας — καθιστώντας ακόμη πιο δύσκολο τη βραδινή χαλάρωση.
«Τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα είναι βλαβερά σε πολλαπλά επίπεδα», είπε η Γουίντερς. «Προσπαθούμε να τροφοδοτήσουμε ένα ανθρώπινο σώμα με μη τρόφιμα — δεν είναι περίεργο που το σύστημα καταρρέει.»
Ακόμα και η συσκευασία αυτών των τροφίμων μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα. Χημικές ουσίες όπως η BPA, που βρίσκονται συνήθως σε δοχεία υπερεπεξεργασμένων τροφίμων, έχουν συνδεθεί με διαταραχές ύπνου, πιθανώς αυξάνοντας τον κίνδυνο μεταβολικών και καρδιαγγειακών προβλημάτων.
Είναι η κατάσταση αντιστρέψιμη;
Αν υποψιάζεστε ότι τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα επηρεάζουν τον ύπνο σας, τα καλά νέα είναι ότι αλλάζοντας τη διατροφή σας, θα δείτε και αλλαγές στον ύπνο σας, δηλώνει η Γουίντερς.
«Συχνά πιο γρήγορα από ό,τι περιμένουν οι περισσότεροι», σημειώνει.
Μόλις σταθεροποιηθεί το σάκχαρο στο αίμα και η φλεγμονή αρχίσει να υποχωρεί, πολλοί άνθρωποι παρατηρούν βελτίωση του ύπνου τους. Το σώμα σας θέλει να θεραπευτεί — απλώς χρειάζεται τις σωστές συνθήκες. Αυτό δεν είναι ‘εναλλακτική’ επιστήμη — είναι βασική φυσιολογία, επισημαίνει η Γουίντερς
«Έχουμε κανονικοποιήσει ένα επίπεδο δυσλειτουργίας που δεν ήταν καν δυνατό πριν από μερικές γενιές, όταν το φαγητό ήταν φαγητό κι όχι ένα επιστημονικό πείραμα», λέει χαρακτηριστικά.
Ωστόσο, η Πλάνελς παρατηρεί ότι οι αλλαγές στη συμπεριφορά χρειάζονται χρόνο. Η αϋπνία είναι συχνά πολυπαραγοντική. Το άγχος, τα φάρμακα, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες και οι συνήθειες επηρεάζουν την ποιότητα του ύπνου μας, είπε, τονίζοντας ότι με τη σωστή υποστήριξη, η βελτίωση είναι απολύτως εφικτή.
Πώς να ξεκινήσετε
Όταν αφήνετε τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα για να βελτιώσετε τον ύπνο σας, επικεντρωθείτε στην κατανάλωση φυσικών, θρεπτικών τροφών, συμβουλεύει η Γουίντερς. Δημιουργήστε τα γεύματά σας με πρωτεΐνες, υγιή λίπη και λαχανικά. Στα ψώνια, εστιάστε στα φρέσκα προϊόντα, το κρέας, τα γαλακτοκομικά και άλλα λιγότερο επεξεργασμένα είδη. Τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα βρίσκονται συνήθως στους κεντρικούς διαδρόμους των σούπερ μάρκετ, οπότε όταν επιχειρείτε να αλλάξετε διατροφική συμπεριφορά, καλύτερα να προσπαθήσετε να τα αποφύγετε.
Ακόμα καλύτερα, για φρούτα και λαχανικά πηγαίνετε στη λαϊκή αγορά, όπου θα αγοράσετε τα προϊόντα κατ’ ευθείαν από τους παραγωγούς και σε πολύ καλύτερες τιμές.
Είναι σημαντικό να ξεκινήσετε με μικρές, διαχειρίσιμες αλλαγές, που θα μπορέσετε να ενσωματώσετε στην καθημερινότητά σας χωρίς δυσφορία, και επιτρέψτε στον εαυτό σας να απαλλαγεί σταδιακά από τις βλαβερές τροφές. Καθώς αναδιαμορφώνονται οι συνήθειές σας, θα διαπιστώσετε ότι το ίδιο σας το σώμα θα αρχίσει να απορρίπτει αυτά που κάποτε επιθυμούσε.
Η Πλάνελς συμβουλεύει τα εξής:
Μαγειρέψτε στο σπίτι: Έτσι ελέγχετε τα συστατικά και αποφεύγετε τα κρυφά πρόσθετα.
Πάρτε μαζί σας σνακ: Αν σας δελεάζει ο αυτόματος πωλητής στη δουλειά, φέρτε τα δικά σας σνακ — φρούτα, ξηρούς καρπούς, σπόρους ή γιαούρτι — για πιο υγιεινές και χορταστικές επιλογές.
Επιλέξτε σύνθετους υδατάνθρακες: Αποφύγετε τους επεξεργασμένους υδατάνθρακες της αγοράς, που βρίσκονται σε είδη όπως τα έτοιμα αρτοσκευάσματα.
Τρώτε έξω με σύνεση: Όταν τρώτε έξω, επιλέξτε πιο υγιεινά συνοδευτικά όπως σαλάτες, λαχανικά ή φρούτα ή επιλέξτε ψητά πιάτα αντί για τηγανητά.
Μείνετε ενυδατωμένοι: Τα επεξεργασμένα τρόφιμα τείνουν να αντικαθιστούν τα υγιή υγρά. Πίνετε άφθονο νερό για να έχετε έναν ξεκούραστο ύπνο.
Όπως η κακή διατροφή μπορεί να επηρεάσει τον ύπνο, έτσι και ο κακός ύπνος μπορεί να επηρεάσει τις διατροφικές επιλογές σας την επόμενη μέρα, οδηγώντας συχνά σε λιγούρα, μεγεθύνοντας την επιθυμία για υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα. Αυτό δημιουργεί έναν κύκλο που είναι δύσκολο να σπάσει. Δίνοντας προσοχή στην τήρηση υγιεινών συνηθειών για τη διατροφή και τον ύπνο — όπως το τακτικό ωράριο, ο περιορισμός του χρόνου μπροστά σε οθόνες πριν τον ύπνο, και η διαχείριση του στρες — μπορεί να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα των διατροφικών αλλαγών, επισημαίνει η Πλάνελς.
«Η βελτίωση του ύπνου μέσω της διατροφής είναι ένα ταξίδι, όχι μια λύση που ταιριάζει σε όλους. Εστιάστε στην πρόοδο, όχι στην τελειότητα.»
