Μια νέα μελέτη αποκαλύπτει μία σημαντική πρόκληση στη θεραπεία της ψυχικής υγείας: Το 48% των ασθενών με κατάθλιψη δεν παρουσιάζει ανταπόκριση σε πολλαπλές θεραπείες με αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Το φαινόμενο αυτό, το οποίο ονομάζεται Ανθεκτική Κατάθλιψη (Treatment-Resistant Depression ή TRD), περιγράφει την κατάσταση όπου ένας ασθενής εξακολουθεί να εμφανίζει κατάθλιψη ακόμα και μετά από τη δοκιμή δύο ή περισσότερων τύπων αντικαταθλιπτικών. Προς το παρόν, η επιστημονική κοινότητα διαθέτει περιορισμένες κατευθυντήριες οδηγίες για τη διαχείριση της TRD.
Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό British Journal of Psychiatry, φέρνει στο φως μία κατάσταση που αφήνει τους ασθενείς ιδιαίτερα εκτεθειμένους.
Έκταση του προβλήματος
Η έρευνα, από το Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ και το Ίδρυμα Ψυχικής Υγείας NHS του Μπέρμιγχαμ και Σόλιχαλ, εξετάζει τα όρια των σημερινών θεραπειών κατάθλιψης. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το 48% των ασθενών με διαγνωσμένη κατάθλιψη είχε ήδη δοκιμάσει τουλάχιστον δύο διαφορετικά αντικαταθλιπτικά, ενώ το 37% είχε λάβει τέσσερα ή περισσότερα σκευάσματα, γεγονός που υποδεικνύει ότι η πάθησή τους παραμένει ανθεκτική στα φάρμακα.
Μέσα από συνεντεύξεις με ασθενείς που ζουν με TRD, η έρευνα κατέγραψε ένα έντονο αίσθημα απελπισίας και απογοήτευσης, λόγω της μη αποτελεσματικότητας της φαρμακευτικής θεραπείας. Οι συμμετέχοντες εξέφρασαν επίσης ότι η επικρατούσα προσέγγιση μοιάζει με «λύση που ταιριάζει σε όλους», αφού τα αντικαταθλιπτικά είναι η κύρια επιλογή στη διαχείριση της κατάθλιψης. Προς το παρόν, οι λόγοι που κάποιοι ασθενείς δεν ανταποκρίνονται στα αντικαταθλιπτικά παραμένουν άγνωστοι.
«Υπάρχει μια ειρωνεία στο ότι η προσπάθεια αντιμετώπισης της κατάθλιψης χωρίς επιτυχία από μόνη της γίνεται παράγοντας επιδείνωσης της αίσθησης απελπισίας», ανέφερε μεταξύ άλλων η Κιρανπρίτ Τζιλ, βασική συγγραφέας της μελέτης. «Πρέπει να αναγνωριστεί ότι η ύπαρξη ανθεκτικής κατάθλιψης πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στις κλινικές αποφάσεις και στην υποστήριξη των ασθενών.»
Συννοσηρότητα και κίνδυνοι για την υγεία
Οι ασθενείς με TRD φαίνεται να έχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης και άλλων ψυχικών νόσων, με 35% αυξημένη πιθανότητα να έχουν κάποια διαταραχή προσωπικότητας. Παράλληλα, κινδυνεύουν σε υψηλότερο βαθμό από καρδιαγγειακές παθήσεις, με τον κίνδυνο να είναι αυξημένος κατά 46% συγκριτικά με άτομα χωρίς ανθεκτική κατάθλιψη.
Η έρευνα τονίζει επίσης την αυξημένη τάση εμφάνισης άγχους και αυτοτραυματικών συμπεριφορών μεταξύ όσων πάσχουν από TRD.
«Η συγκεκριμένη μελέτη είναι πολύ σημαντική καθώς αναδεικνύει ότι οι ασθενείς με TRD βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο για πληθώρα αρνητικών εξελίξεων», δηλώνει ο Στίβεν Μαρβάχα, ψυχίατρος και εκ των συγγραφέων της έρευνας. «Χρειαζόμαστε καλύτερες θεραπείες, πιο σαφή κλινικά μονοπάτια και άμεση ανάπτυξη νέων προσεγγίσεων.»
Η ψυχολόγος Σανάμ Χαφίζ, νευροψυχολόγος από τη Νέα Υόρκη, επισημαίνει δύο σημαντικά συμπεράσματα: την ανάγκη πιο εξατομικευμένων θεραπευτικών προσεγγίσεων και τη βελτίωση των διαγνωστικών εργαλείων, ώστε η ανθεκτική κατάθλιψη να αναγνωρίζεται εγκαίρως. «Αυτό θα επέτρεπε να εξεταστούν εναλλακτικές θεραπείες νωρίτερα, μειώνοντας ενδεχομένως τη συναισθηματική απελπισία που βιώνουν οι ασθενείς από τις αναποτελεσματικές θεραπείες», τονίζει η Χαφίζ.
Ο ρόλος της ψυχοθεραπείας
Οι μη φαρμακολογικές προσεγγίσεις, ειδικά η ψυχοθεραπεία, γίνονται «απαραίτητες» όταν οι ασθενείς δεν ανταποκρίνονται στις φαρμακευτικές θεραπείες.
«Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (Cognitive-Behavioral Therapy-CBT) παρέχει εργαλεία στους ασθενείς για τη διαχείριση αρνητικών σκέψεων και την ανάπτυξη coping στρατηγικών», αναφέρει η Χαφίζ. «Παράλληλα, η διαπροσωπική θεραπεία και οι τεχνικές που βασίζονται στην ενσυνειδητότητα παρέχουν συναισθηματική υποστήριξη και αποτελεσματικούς μηχανισμούς διαχείρισης του στρες.»
Η έρευνα αναφέρει ότι η CBT εμφανίζει ανταπόκριση στο 50–75% των ασθενών με κατάθλιψη.
Η παρουσία άγχους και αυτοτραυματισμού σε ασθενείς με ανθεκτική κατάθλιψη περιπλέκει τη θεραπεία με διάφορους τρόπους, δήλωσε η Χαφίζ. Επισήμανε επίσης ότι το άγχος μπορεί να επιδεινώσει τα καταθλιπτικά συμπτώματα, καθιστώντας δυσκολότερη την επίτευξη της αντιμετώπισης των συμπτωμάτων με τις συνήθεις αντικαταθλιπτικές θεραπείες.
Η ανθεκτική κατάθλιψη συχνά συνυπάρχει με άγχος και όταν οι δύο αυτές καταστάσεις διασταυρώνονται, η θεραπευτική προσέγγιση γίνεται πιο διαφοροποιημένη. Ο συνδυασμός και των δύο καταστάσεων μπορεί να απαιτεί πιο σύνθετα, προσαρμοσμένα θεραπευτικά σχέδια, καθώς τα φάρμακα για την κατάθλιψη μπορεί να μην αντιμετωπίζουν πλήρως τα συμπτώματα του άγχους.
«Το άγχος μπορεί επίσης να οδηγήσει σε αυξημένη συναισθηματική δυσφορία και αυξημένη δυσκολία στη συμμετοχή στην ψυχοθεραπεία, καθιστώντας ενδεχομένως δυσκολότερο για τους ασθενείς να επωφεληθούν από τις θεραπευτικές παρεμβάσεις», σημείωσε η Χαφίζ.
«Ομοίως, οι συμπεριφορές αυτοτραυματισμού περιπλέκουν την κλινική εικόνα αυξάνοντας τον κίνδυνο σωματικών τραυματισμών και δημιουργώντας πρόσθετες ψυχολογικές επιβαρύνσεις για τους ασθενείς και τους κλινικούς γιατρούς», πρόσθεσε. «Αυτές οι συννοσηρές καταστάσεις μπορεί επίσης να επηρεάσουν την προθυμία του ασθενούς να συμμετάσχει στη θεραπεία, καθώς η αγωνία τόσο από το άγχος όσο και από την κατάθλιψη μπορεί να οδηγήσει σε μη συμμόρφωση με τη θεραπεία ή σε απόσυρση».
Σύμφωνα με την Χαφίζ, αυτό σημαίνει ότι η διαχείριση της TRD με συνυπάρχον άγχος και αυτοτραυματισμό θα απαιτεί συχνά μια διεπιστημονική προσέγγιση που συνδυάζει φαρμακευτική αγωγή, ψυχοθεραπεία και προσεκτική παρακολούθηση για την ασφάλεια και την ευημερία.
