Κύλιση, πάτημα, σάρωση – μια αέναη κίνηση…
Για τους περισσότερους εφήβους σήμερα, πλατφόρμες όπως το TikTok, το Instagram και το YouTube είναι σαν μαύρες τρύπες από τις οποίες δεν μπορούν να απομακρυνθούν – με τον μέσο έφηβο να περνάει πάνω από πέντε ώρες την ημέρα στο διαδίκτυο. Αλλά το τίμημα της σύνδεσης μπορεί να είναι η ψυχική τους υγεία.
Οι ερευνητές αρχίζουν να αποκαλύπτουν σημαντικούς συσχετισμούς μεταξύ της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της κατάθλιψης. Κάθε επιπλέον ώρα που περνάει κανείς σε ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης σχετίζεται με περισσότερα καταθλιπτικά συμπτώματα.
Καθώς ο επιπολασμός των σοβαρών καταθλιπτικών επεισοδίων μεταξύ των εφήβων αυξήθηκε από 8,1% σε 15,8% μεταξύ 2009 και 2019, οι ειδικοί σε θέματα ψυχικής υγείας άρχισαν να διερευνούν τους παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτή την άνοδο.
Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που συντελούν στη δημιουργία κατάθλιψης , οι οποίοι συνήθως αλληλεπιδρούν, δήλωσε στην Epoch Times η Τζιν Μ. Τουένγκε, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Σαν Ντιέγκο. «Για παράδειγμα, ορισμένοι άνθρωποι έχουν γενετική προδιάθεση για κατάθλιψη – αλλά θα γίνουν καταθλιπτικοί μόνο αν το περιβάλλον δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες», είπε. «Το να περνούν πολύ χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να είναι ένας από αυτούς τους παράγοντες.»
Σύνδεση ή απομόνωση;
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να επιτείνουν την κατάθλιψη κάνοντας το αντίθετο από αυτό για το οποίο υποτίθεται ότι δημιουργήθηκαν: να ενισχύσουν την κοινότητα και να διατηρήσουν τις φιλίες.
Η άνοδος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει κάνει ορισμένους νέους να γίνονται λιγότερο κοινωνικά επιδέξιοι, απομονώνοντας τον εαυτό τους πίσω από οθόνες αντί να βιώνουν τη ζωή αυθεντικά, δήλωσε ο Ρότζερ ΜακΦίλιν, διδάκτωρ ψυχολογίας, πιστοποιημένος στη συμπεριφορική και γνωστική ψυχολογία. Για παράδειγμα, η αθλητική συμμετοχή έχει μειωθεί σημαντικά από το 2008. Μόνο το 24% των νέων ηλικίας 6 έως 17 ετών συμμετέχουν σε τουλάχιστον 60 λεπτά σωματικής δραστηριότητας την ημέρα, ενώ το ποσοστό αυτό ήταν 30% την προηγούμενη δεκαετία, σύμφωνα με την Εθνική Έρευνα για την Υγεία των Παιδιών στις ΗΠΑ.
«Γιατί να κάνεις ένα άθλημα – κάτι που είναι σωματικά, ψυχολογικά και κοινωνικά απαιτητικό – όταν μπορείς να μείνεις στον κόσμο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που δεν σε δυσκολεύει;», είπε.
Οι μελέτες επιβεβαιώνουν αυτή την αποσύνδεση. Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κυρίως για να διατηρήσουν σχέσεις αισθάνονται πιο μοναχικοί από εκείνους που τα χρησιμοποιούν για άλλους λόγους, σύμφωνα με μια μελέτη του 2023 που δημοσιεύθηκε στο Health Psychology and Behavioral Medicine.
«Ενώ τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να διευκολύνουν σε κάποιο βαθμό την κοινωνική επαφή, μπορεί να μην διευκολύνουν το είδος της επαφής που επιδιώκουν όσοι χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κυρίως γι’ αυτόν τον λόγο», διαπιστώθηκε στην έκθεση. Αυτό υποστηρίζει προηγούμενα ευρήματα τα οποία αναφέρουν ότι οι χρήστες του Facebook τείνουν να είναι πιο μοναχικοί από τους μη χρήστες.
Η γνήσια δέσμευση πραγματοποιείται αυτοπροσώπως, δήλωσε ο κος ΜακΦίλιν. «Η υπερβολική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης διαιωνίζει το αίσθημα της μοναξιάς – μας απομακρύνει από τον πραγματικό κόσμο», πρόσθεσε. Οι νεαροί ενήλικες που κάνουν μεγάλη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης αισθάνονται περισσότερο κοινωνικά απομονωμένοι από τους συνομηλίκους τους που κάνουν λιγότερη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, σύμφωνα με μελέτη του 2017 που δημοσιεύθηκε στο American Journal of Preventive Medicine.
Αν και υπόσχονται σύνδεση, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την προσωπική αλληλεπίδραση. Η υπερβολική εξάρτηση μπορεί να υπονομεύσει τις πραγματικές σχέσεις που χρειάζονται οι άνθρωποι.
Μια μελέτη του 2023 που δημοσιεύθηκε στο Brain Sciences το επιβεβαιώνει αυτό. Οι ερευνητές έβαλαν 30 συμμετέχοντες να απαριθμήσουν 20 αγαπημένους φίλους/συγγενείς, 20 αγαπημένους influencer/διασημότητες και 20 άτομα με τα οποία δεν ένιωθαν καμία εγγύτητα. Η εγκεφαλική δραστηριότητα των συμμετεχόντων καταγράφηκε μέσω EEG καθώς έβλεπαν τα ονόματα. Η απόκριση των εγκεφαλικών κυμάτων στα αγαπημένα πρόσωπα ήταν πολύ μεγαλύτερη από ό,τι στους influencer.
«Αυτά τα διερευνητικά αποτελέσματα αντιπροσωπεύουν αντικειμενικές εμπειρικές αποδείξεις ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος κάνει σαφή διάκριση μεταξύ των influencer ή άλλων διασημοτήτων και των οικείων ανθρώπων στην πραγματική ζωή, παρόλο που τα υποκειμενικά συναισθήματα εγγύτητας και εμπιστοσύνης μπορεί να είναι παρόμοια. Συνοπτικά, η απεικόνιση του εγκεφάλου δείχνει ότι τίποτα δεν μπορεί να πάρει τη θέση ενός πραγματικού φίλου», σημείωσαν οι συγγραφείς.
Συγκρίνοντας και ακολουθώντας
Ο αυτο-συγκριτικός έλεγχος, μια ψυχολογική διαδικασία κατά την οποία τα άτομα αξιολογούν τον εαυτό τους αντιπαραβάλλοντας τις ικανότητες, τα χαρακτηριστικά ή τις περιστάσεις τους με εκείνες των άλλων, είναι ανεξέλεγκτος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και συμβάλλει στην εφηβική κατάθλιψη, δήλωσε η κα Τουένγκε.
Η έκθεση στις φαινομενικά «τέλειες” ζωές των άλλων στο διαδίκτυο προκαλεί συναισθήματα φθόνου και τη διαστρεβλωμένη πεποίθηση ότι όλοι οι άλλοι είναι πιο ευτυχισμένοι και πιο επιτυχημένοι, σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύθηκε στο Depression and Anxiety. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αίσθημα κατωτερότητας και κατάθλιψη με την πάροδο του χρόνου.
Μελέτες δείχνουν ότι ο εθισμός στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συνδέεται με χαμηλότερη αυτοεκτίμηση, ενώ όσοι έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση εξαρτώνται περισσότερο από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης – ένας φαύλος κύκλος. Παρά τη γνώση ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιδεινώνουν τη διάθεση, οι άνθρωποι συνεχίζουν να τα χρησιμοποιούν, πιστεύοντας ότι θα καλύψουν το κενό που [τα μέσα] δημιούργησαν, σύμφωνα με μελέτη του 2014 που δημοσιεύθηκε στο Computers in Human Behavior.
Μια μελέτη του 2015 σε περισσότερους από 600 εφήβους συνέδεσε την κοινωνική σύγκριση με βάση την τεχνολογία και την αναζήτηση ανατροφοδότησης με τα καταθλιπτικά συμπτώματα. Εκτός από τις επιπτώσεις της γενικής χρήσης της τεχνολογίας, εντοπίστηκαν συσχετισμοί μεταξύ της αναζήτησης υπερβολικής επιβεβαίωσης εκτός σύνδεσης και προηγούμενων συμπτωμάτων κατάθλιψης.
Δεν είμαστε φτιαγμένοι για να «ακολουθάμε» τις φαινομενικά τέλειες ζωές εκατοντάδων ανθρώπων στο διαδίκτυο, δήλωσε ο κος ΜακΦίλιν στην Epoch Times.
«Είναι αντίθετο με τη φυλετική, οικογενειακή φυσική τάξη», είπε. Οι ισχυροί κοινωνικοί δεσμοί, που συνδέονται με μειωμένη κατάθλιψη, δεν δημιουργούνται ακολουθώντας κάποιον στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πρόσθεσε. «Οι γνήσιες, θεμελιώδεις για τη ζωή συνδέσεις δημιουργούνται μόνο πρόσωπο με πρόσωπο.»
Ο τρόπος χρήσης έχει σημασία
Η παθητική κατανάλωση, σε σύγκριση με την υγιή ενεργητική χρήση, μπορεί να επιδεινώσει την ψυχική κατάσταση.
Η παθητική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης περιλαμβάνει κύλιση και κατανάλωση περιεχομένου χωρίς εμπλοκή. Η ενεργητική χρήση σημαίνει άμεση αλληλεπίδραση – αποστολή μηνυμάτων σε φίλους, σχολιασμός αναρτήσεων, κοινοποίηση του δικού σας περιεχομένου.
Σε μια μελέτη του 2018, οι ερευνητές ανέλυσαν τα ποσοστά κατάθλιψης μεταξύ 702 χρηστών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης με βάση τον τρόπο με τον οποίο ασχολήθηκαν με το περιεχόμενο. Η αυξημένη παθητική κατανάλωση συσχετίστηκε σημαντικά με πιο σοβαρά καταθλιπτικά συμπτώματα. Δεν βρέθηκε τέτοια σύνδεση για την ενεργητική χρήση. Στην πραγματικότητα, οι ερευνητές διαπίστωσαν μείωση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων μεταξύ των ενεργών χρηστών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Τα ευρήματα αυτά υπογραμμίζουν τη σημασία της δημιουργίας έναντι της κατανάλωσης, σύμφωνα με τον κο ΜακΦίλιν. Η παθητική κατανάλωση περιεχομένου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης λειτουργεί σε ευθεία αντίθεση με την ενεργή δημιουργία που διεγείρει τον εγκέφαλό μας, προκαλώντας τελικά καταθλιπτικές διαταραχές, είπε.
Η ενασχόληση του μυαλού μας με δραστηριότητες όπως η ζωγραφική, η μουσική, η κηπουρική, η συγγραφή, η ανάγνωση και η συνομιλία δημιουργεί αισθήματα χαράς και ικανοποίησης. Η παθητική κύλιση μας στερεί αυτά τα οφέλη.
«Τις περισσότερες φορές, η κατάθλιψη είναι σύμπτωμα ενός μεγαλύτερου προβλήματος. Θα πρέπει να στοχεύουμε στην αντιμετώπιση του προβλήματος στη ρίζα του, όχι απλώς στη θεραπεία των καταθλιπτικών συμπτωμάτων», δήλωσε ο κος ΜακΦίλιν. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα μπορούσαν να είναι μία από τις βασικές αιτίες της κατάθλιψης των εφήβων.
«Ένα στα πέντε 15χρονα κορίτσια περνάει περισσότερες από επτά ώρες την ημέρα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης», δήλωσε η κα Τουένγκε. «Δηλαδή, ο αριθμός όσων αφιερώνουν υπερβολικά πολύ χρόνο σε αυτά είναι μεγάλος – δεν πρόκειται για μεμονωμένες περιπτώσεις.»
Του Vance Voetberg
Επιμέλεια: Αλία Ζάε
