Η Σοφί Ζερμαίν (Sophie Germain) γεννήθηκε τον Απρίλιο του 1776 στο Παρίσι. Υπήρξε μαθηματικός και φυσικός, ενώ από κάποιους χαρακτηρίστηκε και φιλόσοφος. Συγκεκριμένα συνέβαλε σημαντικά στον τομέα της ακουστικής (τομέας φυσικής), στη μαθηματική θεωρία της ελαστικότητας και στη θεωρία των αριθμών (κλάδος των θεωρητικών μαθηματικών).
Η Ζερμαίν ξεκίνησε να μελετά μαθηματικά διαβάζοντας σχετικά κείμενα και αλληλογραφώντας υπό αντρικό ψευδώνυμο με σπουδαίους μαθηματικούς της εποχή της, όπως ο Αντριέν-Μαρί Λεζάντρ και ο Καρλ Φρήντριχ Γκάους, στους οποίους αποκάλυψε την αληθινή της ταυτότητα αργότερα.
Το σπουδαιότερο έργο της Ζερμαίν
Για τη Ζερμαίν, ο Λεζάντρ και ο Γκάους αποτέλεσαν έμπνευση για την εμβάθυνση της στον μαθηματικό κλάδο. Επίσης, οι ανωτέρω υπήρξαν και μεγάλοι υποστηρικτές της κατά τη διάρκεια της πορείας της.
Το πρώτο αλλά και σπουδαιότερο έργο της ήταν σχετικό με τη θεωρία των αριθμών. Η μελέτη της ήταν βαθιά επηρεασμένη από το έργο του Λεζάντρ με την ονομασία «Θεωρία των αριθμών» (Théorie des nombres) και του Γκάους «Αριθμητικές Εξετάσεις» (Disquisitiones Arithmeticae, 1801). Η θεωρία αυτή απασχόλησε τη Ζερμαίν μέχρι το τέλος της ζωής της .
Το 1638 περίπου, ο μαθηματικός Πιερ Φερμά διατύπωσε ένα θεώρημα μελετώντας την αριθμητική ενός Έλληνα μαθηματικού του 3ου αιώνα, του Διόφαντου του Αλεξανδρέως, καθώς και άλλα κείμενα. Παρατήρησε ότι σε αντίθεση με το Πυθαγόρειο θεώρημα που λέει ότι «το άθροισμα των τετραγώνων των δύο καθέτων πλευρών ενός ορθογωνίου τριγώνου είναι ίσο με το τετράγωνο της υποτείνουσας», στην εξίσωση xⁿ + yⁿ = zⁿ δεν υπάρχει ακέραιη λύση όταν ο εκθέτης n είναι μεγαλύτερος από 2 (n > 2).
Πολλοί ήταν αυτοί που ασχολήθηκαν με αυτό το θεώρημα. Ο ίδιος ο Φερμά είχε προσφέρει απόδειξη του θεωρήματος του χρησιμοποιώντας το n = 4. Ο Λεονάρντο Όιλερ απέδειξε το n = 3. Η Ζερμαίν απέδειξε ότι για πρώτους αριθμούς p, εφόσον και ο 2p + 1 είναι επίσης πρώτος, τότε υπό ορισμένες συνθήκες η εξίσωση xᵖ + yᵖ = zᵖ δεν έχει μη μηδενικές ακέραιες λύσεις. Η Ζερμαίν προχώρησε πέρα από τις αποδείξεις των ειδικών περιπτώσεων, σε μια γενική στρατηγική που θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε πολλές περιπτώσεις. Τα σύγχρονα μαθηματικά τιμούν το επίτευγμά της αναφερόμενα στους πρώτους αριθμούς p, με το 2p + 1 να είναι επίσης πρώτος αριθμός, ως «πρώτους αριθμούς της Σοφί Ζερμαίν».
Η βράβευση της Ζερμαίν
Το 1807 και το 1808 η Ζερμαίν ασχολήθηκε με τον κλάδο των εφαρμοσμένων μαθηματικών. Ένα χρόνο μετά, το 1809 το Ινστιτούτο της Γαλλίας ανακοίνωσε έναν επιστημονικό διαγωνισμό διάρκειας δύο ετών, με αντικείμενο τη συγγραφή μίας εργασίας για τη μαθηματική θεωρία της ελαστικότητας. Η Ζερμαίν ήταν η μόνη που υπέβαλε την συμμετοχή της, όμως και πάλι δεν κέρδισε στον διαγωνισμό. Παρόλο που τα πειράματα της αναγνωρίστηκαν ως έξυπνα, η αυστηρότητα της ανάλυσης της κρίθηκε ως ανεπαρκής.
ΤοΙνστιτούτο επανέλαβε τον διαγωνισμό και η Ζερμαίν, αυτή τη φορά σε συνεργασία με τον Ζοζέφ Λουί Λαγκράνζ, έβαλε και πάλι υποψηφιότητα, το 1813. Παραδόξως, για δεύτερη φορά ήταν η μόνη που δήλωσε συμμετοχή. Αυτή τη φορά το Ινστιτούτο της απένειμε τιμητική διάκριση, αλλά παράλληλα αμφισβήτησε την εξαγωγή των εξισώσεων της από καθιερωμένες αρχές της φυσικής. Μόνο μετά από μία δεύτερη παράταση συμφώνησε το Ινστιτούτο να δώσει στη Ζερμαίν το βραβείο. Κατά τη διάρκεια της τελετής απονομής του βραβείου, η Ζερμαίν δεν εμφανίστηκε, με τις απόψεις για τα αίτια πίσω από την απουσία της να ποικίλουν. Παραμένει όμως η πρώτη γυναίκα που βραβεύτηκε δημόσια στον τομέα των μαθηματικών.
Η Ζερμαίν θεωρείται και η πρώτη γυναίκα που χωρίς να είναι σύζυγος κάποιου μέλους μπόρεσε να παρακολουθήσει διαλέξεις στη γαλλική Ακαδημία των Επιστημών. Αυτό λόγω της φιλίας της με τον μαθηματικό Ζοζέφ Φουριέ.
Την ίδια περίοδο ξεκίνησε να γράφει για τη φιλοσοφία της επιστήμης. Υποστήριξε, όπως και ο Ωγκύστ Κοντ, ότι όπως οι φυσικές επιστήμες χρησιμοποιούν την παρατήρηση, την καταγραφή και την ομαδοποίηση για να καταλήξουν σε γενικεύσεις, ότι το ίδιο θα μπορούσε να εφαρμοστεί και στις κοινωνικές επιστήμες. Η Ζερμαίν δεν ολοκλήρωσε ποτέ τις έρευνες της πάνω στο θέμα αυτό, καθώς πέθανε από καρκίνο μαστού το 1831.
Η Ζερμαίν δεν είχε πτυχίο πανεπιστημίου και κατά τη διάρκεια της ζωής της η αναγνώριση των επιτευγμάτων της γινόταν με μεγάλη δυσκολία. Σήμερα, αν και το όνομα της εμφανίζεται στους δρόμους και στα σχολεία του Παρισιού, παραμένει ακόμη εκτός των σχολικών βιβλίων και της πλειοψηφίας των ιστορικών βιβλίων.
Ηλεκτρονικές πηγές
- June Barrow-Green, Sophie Germain French mathematician, Britannica, 2024
- Sullivan, Charles R., Sophie Germain, EBSCO, 2023
