Το ζήτημα της μόλυνσης από μικροπλαστικά στο περιβάλλον λαμβάνει ολοένα αυξανόμενη προσοχή από την κοινωνία. Έρευνα δείχνει πως μόλις τα μικροπλαστικά εισέλθουν στο σώμα αυξάνεται ο κίνδυνος εμφράγματος, εγκεφαλικού, ακόμη και θανάτου. Ποιες είναι οι καθημερινές μας συνήθειες που αυξάνουν τον κίνδυνο κατάποσης μικροπλαστικών;
Ο Λιν Σιαοσού (Lin Xiaoxu), Αμερικανός ειδικός στην ιολογία με διδακτορικό στην μικροβιολογία, εξήγησε στην εκπομπή «Health 1+1» του New Tang Dynasty TV πώς είναι τα μικροπλαστικά και τα νανοπλαστικά και πώς μπορούμε να μειώσουμε την έκθεση σε αυτά.
Το πλαστικό είναι ένα βασικό προϊόν της βιομηχανικής παραγωγής και είναι βαθειά συνδεδεμένο με την καθημερινότητά μας. Όταν τα πλαστικά διασπώνται, γίνονται μικροπλαστικά και ακόμη και μικρότερα νανοπλαστικά. Τα μικροπλαστικά είναι κομμάτια πλαστικού μικρότερα από 5 χιλιοστά, ενώ τα νανοπλαστικά είναι μικρότερα από 1 μικρόμετρο (1.000 νανόμετρα).
Πηγές μικροπλαστικών
Ο κος Λιν εξήγησε πως τα πλαστικά προϊόντα απελευθερώνουν μικροπλαστικά. Τα συνθετικά υφάσματα αποβάλουν θραύσματα ινών και τα φθαρμένα λάστιχα παράγουν σκόνη που περιέχει πλαστικά. Ακόμη και τα φαινομενικά λεία πλαστικά μπουκάλια νερού μπορούν να αποβάλουν μικροπλαστικά κατά την πλύση.
Στη φύση, το φως του ήλιου και η υπεριώδης ακτινοβολία συνεχώς διασπούν τα πλαστικά σε μικρότερα σωματίδια. Τα υφάσματα, τα προϊόντα υγιεινής, τα μπουκάλια, οι σακούλες, τα σωματίδια που εκπέμπονται από τα εργοστάσια, η σκόνη από τα λάστιχα, τα δίχτυα ψαρέματος και πολλά άλλα συμβάλουν στη μόλυνση από μικροπλαστικά. Οι άνθρωποι και τα ζώα καταπίνουν κάποια από αυτά τα σωματίδια, ενώ άλλα συσσωρεύονται και διασπώνται στους ωκεανούς και το χώμα. Θαλάσσιοι οργανισμοί όπως τα μαλάκια, τα μικρά ψάρια και οι γαρίδες, ειδικά αυτοί κοντά στις ακτογραμμές, είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς στην κατάποση μικροπλαστικών.
Ο κος Λιν τόνισε πως οι κύριες πηγές μικροπλαστικών είναι τα βιομηχανικά απόβλητα και η απόρριψη λυμάτων, τα οποία είναι δυνατό να προκαλέσουν σοβαρή περιβαλλοντική βλάβη αν δεν επεξεργαστούν επαρκώς.
Επομένως, προτού τα λύματα αποβληθούν από τα εργοστάσια, πρέπει να περάσουν από διαδικασίες όπως επεξεργασία, αφαίρεση άμμου, ιζημάτων, βιολογικών αντιδρώντων, χλωρίωση, επεξεργασία με υπεριώδες φως, τεχνολογία μεμβράνης, κλπ, για να αφαιρεθούν πάνω από το 90% των μικροπλαστικών. Ωστόσο, η ολοκληρωτική αφαίρεση δεν είναι επιτεύξιμη. Το φυσικό περιβάλλον μπορεί να χρειαστεί χιλιάδες ή και δεκάδες χιλιάδες χρόνια για να διασπάσει πλήρως τα μικροπλαστικά.
Κίνδυνοι υγείας από τα μικροπλαστικά
Τα μικροπλαστικά συνήθως εισέρχονται στο σώμα μέσω της τροφής και των ποτών, ενώ τα νανοπλαστικά τα εισπνέουμε. Εκτός του ότι ερεθίζουν άμεσα τις βλεννώδεις μεμβράνες, τα μικροπλαστικά μπορεί να μεταφέρουν βακτήρια και ιούς μέσα στο σώμα.
«Εάν καταπιούν κάτι τοξικό, οι άνθρωποι συνήθως λένε να κάνετε γρήγορα πλύση στομάχου. Ωστόσο, τα μικροπλαστικά είναι πολύ μικροσκοπικά σωματίδια και προσκολλώνται στην επιφάνεια του στομάχου. Δεν είναι εγγυημένο πως η πλύση θα τα αφαιρέσει – το σώμα πρέπει να τα εξολοθρεύσει αργά, επιβαρύνοντας περαιτέρω τον οργανισμό», σημείωσε ο κος Λιν.
Μελέτες έχουν βρει πως μετά από έκθεση σε υπεριώδες φως και ύστερα από τη μικροβιακή αποδόμηση στο φυσικό περιβάλλον, τα μικροπλαστικά γίνονται πιο απορροφήσιμα, σχηματίζοντας συμπλέγματα με διάφορους περιβαλλοντικούς ρύπους στις επιφάνειές τους, καθιστώντας τα πιο τοξικά για τους οργανισμούς.
Τα μικροπλαστικά, τα οποία λειτουργούν και ως μεταφορείς για βαρέα μέταλλα και παθογόνα, επιδεικνύουν διάφορες τοξικότητες καθώς εισέρχονται στο σώμα. Τα περισσότερα μικροπλαστικά που καταπίνονται μέσω της τροφής αποβάλλονται μέσω των κοπράνων, αλλά ένα μικρό μέρος μπορεί να παραμείνει στα έντερα για μέρες, προκαλώντας εντερική βλάβη, φλεγμονή και διατάραξη της μικροχλωρίδας του εντέρου. Με τον καιρό, τα μικροπλαστικά μπορεί να απορροφηθούν από τα εντερικά κύτταρα και να εισέλθουν στη ροή του αίματος, προκαλώντας ζημιά στα όργανα και τα συστήματα σε όλο το σώμα. Όργανα όπως το συκώτι, οι νεφροί και σωματικά συστήματα όπως το ανοσοποιητικό, το αναπαραγωγικό και το νευρικό επηρεάζονται ιδιαιτέρως. Επιπροσθέτως, υπερβολική εισπνοή νανοπλαστικών μπορεί να προκαλέσει ζημιά στους ιστούς του αναπνευστικού, καθώς και ασθένειες.
Τον Μάρτιο, μελέτη που δημοσιεύθηκε στο New England Journal of Medicine (Περιοδικό Ιατρικής της Νέας Αγγλίας) βρήκε πως οι περισσότερες πλάκες στις καρωτίδες περιείχαν μικροπλαστικά. Η μελέτη περιελάμβανε 257 ασθενείς ηλικίας 18 έως 75 ετών με ασυμπτωματική στένωση καρωτίδων. Ύστερα από την αφαίρεση της πλάκας από τις αρτηρίες, οι ερευνητές εντόπισαν πολυαιθυλένιο σε 150 ασθενείς (58,4%) και πολυβινυλοχλωρίδιο σε 31 ασθενείς (12,1%) στις πλάκες των καρωτίδων που είχαν αφαιρεθεί.
Μακροφάγα μέσα στις πλάκες περιείχαν ορατά ξένα σωματίδια, κάποια με τραχιές γωνίες και περιεκτικότητα σε χλώριο. Η μελέτη πρότεινε πως οι ασθενείς με εντοπισμένα μικροπλαστικά διέτρεχαν πάνω από 4,5 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο εμφράγματος, εγκεφαλικού ή θανάτου σε σχέση με αυτούς χωρίς μικροπλαστικά.
Ανησυχίες του Κογκρέσου των ΗΠΑ για τα μικροπλαστικά
Στις 27 Φεβρουαρίου, η Επιτροπή της Γερουσίας των Ηνωμένων Πολιτειών για το Περιβάλλον και τα Δημόσια Έργα πραγματοποίησε ακρόαση για τα μικροπλαστικά στο νερό.
Η Σουζάν Μπράντερ (Susanne Brander), αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Κολλέγιο Γεωπονικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Πολιτείας του Όρεγκον, η οποία ερευνά τα μικροπλαστικά και την πλαστική μόλυνση για σχεδόν μια δεκαετία, σημείωσε στην ακρόαση πως τα μικροπλαστικά σωματίδια υπάρχουν στην ανθρώπινη καρδιά, στον πλακούντα και στους ιστούς των πνευμόνων και κυκλοφορούν στο αίμα. Τα μικροπλαστικά προκαλούν ζημιά στους θαλάσσιους και χερσαίους οργανισμούς, μειώνοντας την ανάπτυξη, αλλάζοντας τα μοντέλα συμπεριφοράς και προκαλώντας αναπαραγωγικές διαταραχές, επηρεάζοντας δυσμενώς ειδικά τα θηλαστικά.
Περιέγραψε την πλαστική μόλυνση ως την πιο σημαντική περιβαλλοντική δοκιμασία της ανθρωπότητας και ένα από τα «πιο ακριβά» προβλήματα του κόσμου. Προκαλεί ετήσιες οικονομικές απώλειες της τάξεως των 13 δισεκ. δολαρίων στα είδη αλιείας, στον τουρισμό και στη βιομηχανία ναυτιλίας. Το 2018, το κόστος υγειονομικής περίθαλψης όσον αφορά τα χημικά που σχετίζονται με τα πλαστικά στις ΗΠΑ εκτιμάται πως έφτασε τα 249 δισεκ. δολάρια.
Πώς να αποφύγετε την κατάποση μικροπλαστικών
Πώς μπορούμε να μειώσουμε την κατάποση μικροπλαστικών στην καθημερινή μας ζωή; Ο κος Λιν προτείνει τα εξής προληπτικά μέτρα:
- Φιλτραρισμένο νερό: Επενδύστε σε ένα υψηλής ποιότητας φίλτρο νερού ικανό να αφαιρεί τα μικροπλαστικά. Κοιτάξτε για φίλτρα με λεπτό μέγεθος πόρων ή αυτά που είναι ειδικά σχεδιασμένα να φιλτράρουν τα μικροπλαστικά.
- Αποφύγετε τα πλαστικά σκεύη: Επιλέξτε δοχεία νερού από γυαλί ή ανοξείδωτο ατσάλι αντί για πλαστικά. Τα πλαστικά μπουκάλια μπορεί να αποβάλουν μικροπλαστικά, ειδικά όταν εκτίθενται σε ζέστη ή το φως του ήλιου. Αλλάξτε τα πλαστικά σκεύη με γυάλινα για την αποθήκευση του φαγητού. Το γυαλί δεν αποσυντίθενται σε μικροπλαστικά και είναι πιο ασφαλές για την αποθήκευση της τροφής.
- Να προσέχετε τη συσκευασία του φαγητού: Επιλέξτε φρέσκα, μη συσκευασμένα τρόφιμα έναντι των προσυσκευασμένων. Όταν αγοράζετε συσκευασμένα τρόφιμα, επιλέξτε αυτά που είναι σε γυάλινες ή χάρτινες συσκευασίες παρά σε πλαστικές.
- Ελαττώστε την κατανάλωση επεξεργασμένης τροφής: Τα επεξεργασμένη τρόφιμα συχνά βρίσκονται σε πλαστικές συσκευασίες και μπορεί να περιέχουν υψηλά επίπεδα μικροπλαστικών. Το μαγείρεμα στο σπίτι χρησιμοποιώντας φρέσκα υλικά μειώνει την έκθεση.
- Αποφύγετε τα πλαστικά μιας χρήσης: Μειώστε τη χρήση των πλαστικών μιας χρήσης, όπως τα πλαστικά μαχαιροπήρουνα, τα καλαμάκια και οι σακούλες. Αυτά τα είδη συμβάλουν στη μόλυνση και εκφυλίζονται σε μικροπλαστικά με τον καιρό.
- Χρησιμοποιήστε φυσικά υφάσματα: οι συνθετικές ίνες από τα ρούχα μπορεί να αποβάλουν μικροπλαστικά κατά τη διάρκεια της πλύσης. Επιλέξτε φυσικά υφάσματα όπως το βαμβάκι, το μαλλί και το μετάξι, και χρησιμοποιήστε σακούλα πλύσης σχεδιασμένη ειδικά για να αιχμαλωτίζει τις μικροΐνες.
- Να πλένετε τα χέρια σας συχνά: Να πλένετε τα χέρια σας συχνά, ειδικά αφού χρησιμοποιήσετε γάντια, καθώς τα πλαστικά υπολείμματα στο εσωτερικό των γαντιών μπορεί να μεταφερθούν στα χέρια.
- Εξετάστε λεπτομερώς τα καλλυντικά: Αποφύγετε τα καλλυντικά που περιέχουν μικροπλαστικά, όπως μικροσφαιρίδια σε κρέμες απολέπισης και το γκλίττερ στα προϊόντα makeup. Ψάξτε για φυσικές εναλλακτικές λύσεις.
Των Jojo Novaes και Ben Lam
