Η Τελέσιλλα γεννήθηκε στο Άργος περίπου το 520-515 π.Χ., και ήταν γόνος επιφανούς οικογένειας. Υπήρξε σπουδαία λυρική ποιήτρια και ηρωίδα. Οι αρχαίοι ιστορικοί Παυσανίας, Πλούταρχος, Πολύαινος, Απολλόδωρος, Αθήναιος και Λουκιανός γράφουν με θαυμασμό για το θάρρος της απέναντι στον Σπαρτιάτη Κλεομένη και τον στρατό του. Παράλληλα, άξιο απορίας για τους σύγχρονους μελετητές είναι ότι αυτοί που υπήρξαν πιο κοντά στη χρονική περίοδο των γεγονότων, όπως ο Ηρόδοτος και ο Αριστοτέλης, δεν την αναφέρουν στα γραπτά τους.
Ο χρησμός: «Ποίηση και Μούσες»
Η Τελέσιλλα χαρακτηριζόταν ως λεπτοκαμωμένη και φιλάσθενη. Μάλιστα, σύμφωνα με τους ιστορικούς που αναφέραμε παραπάνω, ασχολήθηκε με την ποίηση μετά από υπόδειξη του Μαντείου των Δελφών, όταν πήγε να τους συμβουλευτεί για την υγεία της. Σύμφωνα με το μαντείο, για να βελτιώσει την υγεία της θα έπρεπε να υπηρετήσει τις Μούσες. Συγκεκριμένα, σε αρχαίο κείμενο αναφέρεται «Μούσας θεραπεύειν».
Έτσι, η Τελέσιλλα αφοσιώθηκε στη λυρική ποίηση, με τα έργα της να είναι κυρίως θρησκευτικά και πατριωτικά. Πολλά από αυτά ήταν γραμμένα για χορούς νεαρών παρθένων και ήταν γνωστά ως «άσματα», ένα είδος ιδιαίτερα γνωστό και αγαπητό στην αρχαία εποχή. Η λυρική ποίηση κατάφερε να αναδείξει την πνευματική προσωπικότητα της Τελέσιλλας και να δώσει νόημα στη ζωή της. Τα ποιήματα της ήταν γραμμένα στην ιωνική διάλεκτο και ονομάζονταν «μελικά»· αυτό σήμαινε πως ήταν με τέτοιο τρόπο τονισμένα που μπορούσαν να μελοποιηθούν. Ακόμη, η Τελέσιλλα δημιούργησε το δικό της μέτρο, το οποίο αρχικά ονομαζόταν «γλυκόνειο ακέφαλο», αλλά αργότερα πήρε το όνομα της και λεγόταν «τελεσίλλειο». Κύριο γνώρισμα του ήταν ότι παρουσίαζε μία εναλλαγή μακρών και βραχέων συλλαβών.
Δυστυχώς, σήμερα σώζονται μόνο αποσπάσματα από το έργο της, με ορισμένα από αυτά να βρίσκονται στο «Ανθολόγιο» του Στοβαίου, καθώς και ένα ολοκληρωμένο ποίημα 28 στροφών χαραγμένο σε λίθο από κάποιον μεταγενέστερο της.
Το ποίημα βρέθηκε στην Επίδαυρο στον ναό του Ασκληπιού και αναφέρεται στην μητέρα των θεών, Ρέα, και στη διαμάχη της με τον Δία σχετικά με το μοίρασμα του σύμπαντος. Η Τελέσιλλα αποτελεί την μόνη πηγή που αναφέρεται σε αυτή την σύγκρουση μεταξύ των δύο θεών.
Η Τελέσιλλα χαρακτηρίστηκε ως μία από τις σπουδαιότερες ποιήτριες της εποχής της και της δόθηκε το επίθετο «αγακλή» το οποίο είχε τη σημασία της περίφημης, ξακουστής και δοξασμένης. Μάλιστα ο επιγραμματοποιός Αντίπατρος ο Θεσσαλονικεύς τη θεωρούσε ως μια από τις εννέα σπουδαίες ποιήτριες της αρχαιότητας.
Η Τελέσιλλα ήταν παντρεμένη με κάποιον Ευξενίδα, ο οποίος της ανήγειρε μνημείο μετά τον θάνατό της, για να την τιμήσει, με το επίγραμμα:
Μνημείο, γλυκιά Τελέσιλλα, έστησε εδώ
ο Ευξενίδας για τη γυναίκα που παντρεύτηκε,
γιατί πάντα ήταν γεμάτη πίστη, εύνοια, αρετή
και αγάπη. Ας μένει και για τους μεταγενέστερους
η φήμη σου αξέχαστη για πάντα.
Τελέσιλλα, η ηρωίδα του Άργους
Παρά τη χαρακτηριζόμενη ως φιλάσθενη φύση της, όταν οι συνθήκες την ανάγκασαν η Τελέσιλλα στάθηκε στο ύψος της και ενέπνευσε και άλλους να κάνουν το ίδιο. Όταν, μετά το τέλος του Β΄ Μεσσηνιακού Πολέμου, η Σπάρτη θέλησε να αποκτήσει την κυριαρχία ολόκληρης της Πελοποννήσου, εμπόδιο στα σχέδια της στάθηκε η πόλη του Άργους.
Με επικεφαλής τον Σπαρτιάτη Κλεομένη και τη χρήση δόλου και εμπρησμού, ο στρατός των Αργείων έχασε τη μάχη στο ιερό άλσος της Σηπείας, που βρίσκεται μεταξύ Ναυπλίου και Τίρυνθας, μετρώντας 8.000 στρατιώτες νεκρούς. Έτσι, το Άργος έμεινε ανυπεράσπιστο.
Μη θέλοντας να παραδώσει την πατρίδα της, η Τελέσιλλα όπλισε τις γυναίκες, τα παιδιά και τους ηλικιωμένους, με ό,τι μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως όπλο και οργάνωσε την άμυνα της πόλης.
Ο Κλεομένης δεν έδωσε ποτέ τη μάχη. Σύμφωνα με τους ιστορικούς είναι πολύ πιθανό να θεώρησε ταπεινωτικό να στείλει τους άνδρες του να πολεμήσουν τις γυναίκες, ενώ μία ακόμα άποψη που συζητάται είναι ότι εάν έχανε θα ντροπιαζόταν πολύ περισσότερο. Τέλος, άλλη μία ερμηνεία των ιστορικών είναι ότι δεν ήταν ανάγκη να επιτεθεί στο Άργος, εφόσον ήδη είχε δείξει την δύναμη του σκοτώνοντας τους άνδρες του.
Όποιος και αν ήταν ο λόγος, η στάση της Τελέσιλλας θεωρήθηκε, τόσο από τους συγχρόνους της όσο και από τους μετέπειτα ιστορικούς που γράφουν με θαυμασμό για εκείνη, ως ηρωική.
Ηλεκτρονικές πηγές
- Κατεβαίνη Μπίτζου Ήβη, Τελέσιλλα: Η Αργεία Λυρική Μούσα, Filosofiki lithos, Περιοδικό φιλοσοφίας
- Τελέσιλλα (αρχές 6ου-5ου αι. π.Χ.): λυρική ποιήτρια του Άργους, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού
