Η κοινωνία, προς όφελος ή εις βάρος της, περιστρέφεται γύρω από τις σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών όπως η πόρτα στους μεντεσέδες της.
Στο μεγάλο αφηγηματικό ποίημά του «Ειδύλλια του βασιλιά», το οποίο αποτελεί μια διασκευασμένη εξιστόρηση των θρύλων γύρω από τον βασιλιά Αρθούρο, ο μεγάλος βικτωριανός ποιητής Άλφρεντ, Λόρδος Τέννυσον διερευνά αυτή τη σχέση από διάφορες οπτικές γωνίες. Αν και διαδραματίζονται στη θρυλική, ομιχλώδη ηρωική εποχή της Βρετανίας, οι ιστορίες που αφηγείται ο Τέννυσον περιέχουν θησαυρούς μεγάλης σοφίας και ομορφιάς, που είναι άκρως κατάλληλες για τον σύγχρονο αναγνώστη.
Με εξαίσιους και γεμάτους θαύματα στίχους, ο Τέννυσον δραματοποιεί οικουμενικές πραγματικότητες σχετικά με το πώς οι άνδρες και οι γυναίκες σχετίζονται μεταξύ τους, ιδίως στον γάμο, και πώς η φύση αυτών των σχέσεων επιφέρει είτε την πλήρη άνθηση της ανθρώπινης ζωής είτε την πλήρη διάλυση της κοινωνίας, ανάλογα με τις αρετές που ασκούνται ή παραμελούνται εντός τους.
Πατέρες και κόρες, μητέρες και γιοι
Στις δύο πρώτες ενότητες του ποιήματός του, ο Τέννυσον περιγράφει δύο πολύ διαφορετικά ζευγάρια γονέων-παιδιών.
Στον «Ερχομό του Αρθούρου», διαβάζουμε για την πρώτη συνάντηση του Αρθούρου με την Γκουίνεβιρ. Καθώς περνούσε κάτω από τις επάλξεις του κάστρου της, «ένιωσε το φως των ματιών της τη ζωή του / να χτυπάει ξαφνικά». Και η ζωή του άλλαξε για πάντα. Ονειρεύεται να την πάρει ως βασίλισσά του για να τον βοηθήσει στο όραμά του να φέρει την τάξη, την ιπποσύνη και την ευγένεια σε έναν θυελλώδη και βάρβαρο κόσμο.
Έτσι, ζητάει από τον πατέρα της το χέρι της. Ο βασιλιάς Ληοντόγκραν, ο πατέρας της Γκουίνεβιρ, βλέπει στην κόρη του τη «μοναδική του απόλαυση». Έτσι, καθυστερεί την απάντησή του, όπως πρέπει να κάνει ένας καλός πατέρας, προσπαθώντας να μάθει ό,τι μπορεί για τον Αρθούρο και για το αν θα ήταν κατάλληλος σύζυγος για το παιδί του. Η καταγωγή του Αρθούρου περιβάλλεται από μυστήριο, ωστόσο όλες οι μαρτυρίες τον δείχνουν ως τον ευγενέστερο άνθρωπο και ο Ληοντόγκραν τελικά συναινεί.
Ο ερχομός της Γκουίνεβιρ στο θρόνο θέτει σε κίνηση τόσο την άνοδο όσο και την πτώση του βασιλείου του Αρθούρου και του οράματός του.
Ο επόμενος γονέας που παρουσιάζεται στο ποίημα, η μητέρα του Σερ Γκάρεθ, δείχνει λιγότερη σοφία από τον Ληοντόγκραν. Ο Γκάρεθ έχει φτάσει στον προθάλαμο της ανδρικής ηλικίας και λαχταρά να ενταχθεί στην αυλή του Αρθούρου και να κάνει μεγάλα έργα. Όμως η μητέρα του, η Μπέλισεντ, θέλει να τον κρατήσει στο σπίτι.
Αναγνωρίζουμε αμέσως σε αυτήν έναν τύπο γονέα που εξακολουθεί να υπάρχει στις μέρες μας και χωρίς αμφιβολία θα υπάρχει δια παντός: την υπερπροστατευτική μητέρα. Η Μπέλισεντ προσπαθεί να πείσει τον γιο της ότι αντί να ρισκάρει τη ζωή του στη μάχη ή σε αποστολές για τον Αρθούρο, είναι καλύτερα να πάει για κυνήγι. Και μάλιστα θα του βρει και μία «νύφη πλούσια και ωραία».
Το πρόβλημα, βέβαια, είναι ότι αν ο Γκάρεθ πρόκειται να γίνει άντρας, δεν μπορεί να παραμείνει «άνετος”, επιτρέποντας στη μητέρα του να κανονίζει τα πάντα γι’ αυτόν. Και το ξέρει.
Ανδρας έχω γίνει, ανδρική δουλειά πρέπει να κάνω. Να ακολουθήσω το ελάφι; Να ακολουθήσω τον Χριστό, τον Βασιλιά, Να ζήσω αγνά, να μιλώ αληθινά, να διορθώσω το λάθος, να ακολουθήσω τον Βασιλιά – Αλλιώς, γιατί γεννήθηκα;
Το να γίνεις άντρας και να κάνεις την δουλειά ενός άντρα εμπεριέχει κινδύνους, είναι αλήθεια. Αλλά ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι να πάει μια ζωή χαμένη. Η άστοχη μητρική φροντίδα της Μπέλισεντ κοντεύει να πνίξει τον ανδρισμό του Γκάρεθ. Τελικά, όμως, η μητέρα το καταλαβαίνει αυτό.
Σύζυγοι
Η απιστία της Γκουίνεβιρ προς τον Αρθούρο διατρέχει σαν δηλητήριο τις φλέβες όλων των ιστοριών των «Ειδυλλίων του Βασιλιά». Οι ψίθυροι της ντροπής της Γκουίνεβιρ και του Λάνσελοτ αρχίζουν να αντηχούν στους διαδρόμους του Κάμελοτ, φήμες που αποτελούν την πρώτη ρωγμή στο οικοδόμημα της τάξης και του πολιτισμού που ο Αρθούρος έχτιζε μια ζωή. Κατά τη διάρκεια του ποιήματος, αυτή η ρωγμή θα διευρυνθεί, ανοίγοντας την πόρτα σε περισσότερα κακά, προδοσίες, υποψίες, απιστίες και, τελικά, στην κατάρρευση του βασιλείου.
Στο «Γκεράιντ και Ήνιντ», οι φήμες για την Γκουίνεβιρ και τον Λάνσελοτ καταλήγουν να απειλούν έναν άλλο γάμο.
Ο σερ Γκεράιντ, ένας από τους ιππότες του Αρθούρου, και η σύζυγός του Ήνιντ είναι αφοσιωμένοι ο ένας στον άλλον με πάθος – μέχρι που η φιλία της Ήνιντ με την Γκουίνεβιρ κάνει τον Γκεράιντ να υποψιάζεται ότι μπορεί να έχει υποπέσει στο ίδιο σφάλμα με τη βασίλισσα.
Η αβάσιμη ζήλια του, η θλίψη και ο θυμός του, τον κάνουν να παραμελεί τα καθήκοντά του και την επιδίωξη της τιμής, μια συμπεριφορά που ο Τέννυσον αποκαλεί «θηλυπρέπεια». Στη συνέχεια, αναγκάζει την Ήνιντ να τον συνοδεύσει στο δάσος φορώντας το χειρότερο φόρεμά της, με την εντολή να μην του μιλήσει σε καμία περίπτωση. Η Ήνιντ, που παραμένει διορατική και συγκεντρωμένη στο καλό του συζύγου της, παλεύει ανάμεσα στο να υπακούσει στην εντολή του και στο να σπάσει τη σιωπή για να προειδοποιήσει τον σύζυγό της για τους ληστές που παραμονεύουν μπροστά τους. Ο Γκεράιντ, αποτραβηγμένος στον εαυτό του, αγνοεί τους κινδύνους του δρόμου. Φυσικά, η Ήνιντ τον προειδοποιεί εγκαίρως για να σώσει τη ζωή του (και τη δική της), αλλά δέχεται ελάχιστες ευχαριστίες γι’ αυτό.
Πολλές φορές, ο Γκεράιντ παραλίγο να ξεσπάσει και να εκφράσει το παράπονό του στην Ήνιντ. Αλλά δεν το κάνει, τα κρατάει όλα μέσα του και η ψυχολογική τους απόσταση μεγαλώνει, κάτι που εκδηλώνεται με απτό τρόπο όταν την αναγκάζει να πηγαίνει μπροστά του και όχι στο πλευρό του. Οι εικόνες του Τέννυσον είναι τέλειες εδώ: το ζευγάρι ιππεύει χωριστά μέσα σε επικίνδυνα εδάφη, διακινδυνεύοντας τη ζωή και των δύο. Παρομοίως, ο γάμος είναι ένα ταξίδι μέσα από τα «επικίνδυνα μονοπάτια» της ζωής και αν οι σύζυγοι είναι διχασμένοι και χωρισμένοι, ο κόσμος μπορεί εύκολα να τους συντρίψει.
Η Ήνιντ θα μπορούσε να είχε διαλύσει τις αμφιβολίες του Γκεράιντ στη στιγμή, αλλά εκείνος αρνείται να της ανοιχτεί. Στο τέλος, ο Γκεράιντ συνέρχεται και επιστρέφει σε εκείνη, αλλά θα πρέπει να διαβάσετε το ποίημα για να μάθετε πώς.
Όταν ο σύζυγος και η σύζυγος είναι ενωμένοι στην κοινή επιδίωξη της καλοσύνης και της αλήθειας, ούτε όλοι οι πειρασμοί και οι τρικυμίες της ζωής δεν μπορούν να τους νικήσουν. Αντιθέτως, θα είναι εκείνοι που, έστω και με κάποιο μικρό τρόπο, θα κατακτήσουν τον κόσμο. Έτσι, ο Τέννυσον βάζει τον βάρδο να τραγουδήσει για τον Αρθούρο:
Κι αν έβρισκε / Μια γυναίκα στη γυναικεία της φύση τόσο σπουδαία / Όσο ήταν αυτός στην ανδρική του φύση, τότε … Οι δυο μαζί τον κόσμο θα μπορούσαν να αλλάξουν.
Ο ίδιος ο Αρθούρος, όταν συναντά για πρώτη φορά τη μελλοντική του βασίλισσα, αναλογίζεται την αδυναμία του να ολοκληρώσει μόνος του το ευγενές όραμά του για τη ζωή και το βασίλειό του:
Εάν μαζί της / Δεν ενωθώ, που είναι η ωραιότερη κάτω από τον ουρανό, φαίνομαι σαν ένα τίποτα στον πανίσχυρο κόσμο / Και δεν μπορώ να θελήσω το θέλημά μου, ούτε να κάνω το έργο μου / Ολοκληρωτικά, ούτε να γίνω νικητής και άρχοντας στο δικό μου βασίλειο.
Αλλά ονειρεύεται τη δόξα που θα αποκτούσε αν παντρευόταν μαζί της:
Αλλά αν ήμουν ενωμένος μαζί της / Τότε θα μπορούσαμε να ζήσουμε μαζί σαν μια ζωή / Και βασιλεύοντας με μια θέληση σε όλα, / Να έχουμε δύναμη σε αυτή τη σκοτεινή τη γη να τη φωτίσουμε / Και δύναμη σε αυτό τον κόσμο τον νεκρό για να τον κάνουμε να ζήσει.
Οι δυνατότητες του γάμου
Αυτό που περιγράφει εδώ ο Τέννυσον είναι, υπό μία έννοια, το δυναμικό κάθε γάμου. Μπορεί να μην είμαστε όλοι βασιλιάδες και βασίλισσες, αλλά είμαστε όλοι βασιλιάδες και βασίλισσες των σπιτιών μας, της μικρής μας γωνιάς του κόσμου. Και αν ένα κοινό όραμα ενώνει τους δύο συζύγους, έχουν τη δύναμη να μεταμορφώσουν αυτό τον κόσμο με τρόπους που ίσως ούτε οι ίδιοι δεν μπορούν να φανταστούν.
Φυσικά, η μεγάλη τραγωδία της ιστορίας του Αρθούρου είναι ότι η Γκουίνεβιρ πέφτει. Και με την πτώση της, ματαιώνει τις μεγαλειώδεις δυνατότητες που είχε η σχέση τους. Όταν η σχέση της με τον Λάνσελοτ γίνεται γεγονός αδιαμφισβήτητο, κλονίζει το βασίλειο μέχρι τον πυρήνα του, διχάζει τους ιππότες και δίνει την ευκαιρία στον Μόρντρεντ να προσπαθήσει να ανατρέψει τον Αρθούρο.
Σε αυτή την ιστορία, μπορούμε να διακρίνουμε μια διαχρονική αλληγορία, που μας λέει ότι όταν το βασικό δομικό στοιχείο του πολιτισμού, ο γάμος, καταρρέει, τότε ολόκληρη η κοινωνία αναπόφευκτα θα καταρρεύσει επίσης.
Συντετριμμένος και έτοιμος να βαδίσει στην τελευταία του μάχη, ο Αρθούρος λέει στη βασίλισσά του:
Δεν έκανες τη ζωή μου τόσο γλυκιά για μένα, / Ώστε εγώ ο βασιλιάς να νοιάζομαι πολύ να ζήσω, / Γιατί εσύ χάλασες τον σκοπό της ζωής μου.
Ωστόσο, παρ’ όλα αυτά, ο Αρθούρος την αγαπά μέχρι το τέλος και η Γκουίνεβιρ μαθαίνει και αυτή – πολύ αργά – να αγαπά τον Αρθούρο.
Στον αποχαιρετισμό του προς τη Γκουίνεβιρ, ο Αρθούρος περιγράφει για άλλη μια φορά τον έντιμο ιπποτικό του κώδικα και τονίζει τη μεγάλη δύναμη που έχει μια γυναίκα να εμπνέει σε έναν άντρα την αγάπη για υψηλά ιδανικά και αντρικά επιτεύγματα:
Έβαλα [τους ιππότες] να βάλουν τα χέρια τους στα δικά μου και να ορκιστούν / Να σέβονται τον βασιλιά, σαν να ήταν η συνείδησή τους, και τη συνείδησή τους σαν τον βασιλιά τους, / Να συντρίβουν τους ειδωλολάτρες και να υποστηρίζουν τον Χριστό, / Να ιππεύουν μέχρι μακριά αποκαθιστώντας ανθρώπινες αδικίες, / Να μη λένε συκοφαντίες, όχι, ούτε να τις ακούνε, / Να τιμούν τον δικό τους λόγο σαν να ήταν του Θεού τους, / Να ζουν γλυκές ζωές με την αγνότερη αγνότητα, / Να αγαπούν μόνο μια κοπέλα, να προσκολλώνται σε αυτήν / Και να τη λατρεύουν με χρόνια ευγενών πράξεων / Μέχρι να την κερδίσουν, γιατί πράγματι δεν ήξερα / Κανέναν καλύτερο δάσκαλο κάτω από τον ουρανό από το κοριτσίστικο πάθος μιας κοπέλας, / Όχι μόνο για να κρατάει χαμηλά την ευτέλεια στον άντρα, αλλά και για να διδάσκει την υψηλή σκέψη και τα ευγενικά λόγια / Και την ευγένεια και την επιθυμία της φήμης / Και την αγάπη για την αλήθεια και όλα όσα κάνουν τον άντρα.
Του Walker Larson
Επιμέλεια: Αλία Ζάε
