Τριανταέξι χρόνια συμπληρώθηκαν από την τραγική σφαγή της πλατείας Τιανανμέν, όταν στις 4 Ιουνίου 1989 οι κινεζικές αρχές κατέστειλαν αιματηρά τις φιλοδημοκρατικές διαδηλώσεις, χρησιμοποιώντας τανκς και οπλισμό εναντίον χιλιάδων διαδηλωτών που ζητούσαν πολιτικές μεταρρυθμίσεις. Το ιστορικό εκείνο γεγονός, το οποίο χαρακτηρίζεται ως η σφαγή της πλατείας Τιανανμέν και παραμένει αυστηρά λογοκριμένο στην Κίνα, αποτέλεσε αντικείμενο τιμητικής αγρυπνίας που διοργάνωσαν ακτιβιστές στην Ουάσιγκτον το βράδυ της Τετάρτης, καλώντας ταυτόχρονα τη διεθνή κοινότητα να απαιτήσει λογοδοσία από το καθεστώς που ευθύνεται για τους φόνους.
«Θυμόμαστε πως στη Ρουμανία, την Ουγγαρία, την Πολωνία και σε πολλές άλλες χώρες, τα ψέματα και η ανομία του κομμουνισμού τελικά κατέρρευσαν», τόνισε ο Έρικ Πάτερσον, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ιδρύματος Μνήμης Θυμάτων του Κομμουνισμού, που φιλοξένησε την αγρυπνία. «Αυτό που συνέβη σ’ αυτά τα καθεστώτα με γεμίζει ελπίδα ότι κάποτε θα ξημερώσει μία νέα ημέρα και για την Κίνα», πρόσθεσε.
Η Ρούσαν Αμπάς, εκτελεστική διευθύντρια της οργάνωσης Campaign for Uyghurs, με έδρα στην Ουάσιγκτον, υπενθύμισε ότι τα γεγονότα του 1989 αποκάλυψαν σε όλο τον κόσμο τις δυνατότητες καταστολής που διαθέτει το κινεζικό καθεστώς. «Σήμερα, η καταπίεση κυλά στα μαύρα κελιά του Θιβέτ, στους δρόμους του Χονγκ Κονγκ, και στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Σινγιάνγκ», δήλωσε, σημειώνοντας ότι η μαύρη σκιά της Κίνας διαπερνά ακόμη και τις Ηνωμένες Πολιτείες με απειλές και διεθνική καταστολή: «Οι μέθοδοι του ΚΚΚ αλλάζουν, οι στόχοι μετακινούνται, αλλά ο σκοπός παραμένει: υπακοή χωρίς αλήθεια, σιωπή χωρίς ειρήνη, δίωξη χωρίς λογοδοσία».
Αναφερόμενη στην υπόθεση της αδελφής της, Γκιουλσάν Αμπάς – που συνελήφθη το 2018 στην Κίνα και καταδικάστηκε σε 20 χρόνια φυλάκισης – κάλεσε τους παρευρισκόμενους να τιμήσουν τα θύματα με ένα όραμα δικαιοσύνης όχι μόνο για την τραγωδία της Τιεν Αν Μεν αλλά και για τους Ουιγούρους, τους Θιβετιανούς, τους αντιφρονούντες, τους κατοίκους του Χονγκ Κονγκ και τους ασκούμενους της Φάλουν Γκονγκ.
Αντικείμενο πολιτικής παρέμβασης αποτέλεσε η επέτειος και για τον Αμερικανό βουλευτή Κρις Σμιθ, που εισήγαγε σχέδιο νόμου για την επιβολή κυρώσεων και νομικών εργαλείων κατά της κινεζικής λογοκρισίας και για την προστασία των πολιτών και μόνιμων κατοίκων των ΗΠΑ από κινεζικές πιέσεις και εκφοβισμούς.
Η ιστορικός Ροβένα Χε, συγγραφέας του «Tiananmen Exiles: Voices of the Struggle for Democracy in China», περιέγραψε πώς, όταν εμφανίστηκε με μαύρο περιβραχιόνιο σε πανεπιστήμιο του Γκουανγκζού μετά τη σφαγή, της έγινε ξεκάθαρο πως η αλήθεια ήταν απαγορευμένη: «Αν δεν το αφαιρέσεις, κανείς δεν θα σε προστατεύσει», την προειδοποίησε ο καθηγητής της.
Παρά το γεγονός ότι κάθε χρόνο το Χονγκ Κονγκ τιμούσε την επέτειο με μαζικές αγρυπνίες έως το 2019, οι αρχές απαγόρευσαν κάθε σχετική συνάθροιση μετά την επιβολή του νόμου για την εθνική ασφάλεια και φυλάκισαν τους οργανωτές.
«Η αλήθεια ακόμη δεν έχει αποκαλυφθεί, η δικαιοσύνη δεν έχει αποδοθεί», τόνισε η Χε. Παρομοίασε τη συγκάλυψη της Τιανανμέν με εκείνη που επιχειρήθηκε στην πανδημία του κορονοϊού: «Αυτό κατέληξε να παραβιάζει τα δικαιώματα κάθε ανθρώπου στη γη… Τα ανθρώπινα δικαιώματα και η Τιανανμέν αφορούν εμάς, εδώ και τώρα».
Ο Πιέρο Τότσι, διευθυντής της διακομματικής επιτροπής για την Κίνα του Κογκρέσου, υπογράμμισε ότι το μάθημα του 1989 δεν αφορούσε μόνο την Κίνα: «Η φύση του καθεστώτος αποκαλύφθηκε τότε και παραμένει αμετάβλητη, μόνο που σήμερα είναι ισχυρότερο, οικονομικά και στρατιωτικά». Σχολίασε την παραχώρηση, το 2000, μόνιμο υπέρ-ευνοϊκού καθεστώτος εμπορίου στην Κίνα από το Κογκρέσο, που διευκόλυνε την είσοδο της χώρας στον ΠΟΕ: «Υπήρχε η ευκαιρία να σπάσει το καθεστώς, όμως το σώσαμε. Και τώρα το τέρας μεγάλωσε».
Η Φράνσις Χούι, συντονίστρια συνηγορίας του CFHK Foundation, είπε πως η ενηλικίωσή της ταυτίστηκε με την αποκάλυψη της σφαγής της Τιεν Αν Μεν. «Κατάλαβα ότι ήδη από τότε οι Κινέζοι ήθελαν μια δημοκρατική Κίνα. Όπως και οι κάτοικοι του Χονγκ Κονγκ, παλεύουμε ακόμη γι’ αυτήν». Εξέφρασε την αισιοδοξία της ότι το βάρος της μνήμης μεταβιβάζεται τώρα στον ελεύθερο κόσμο, επιχειρηματολογώντας πως «όσο θυμόμαστε, η δικαιοσύνη, έστω και καθυστερημένα, θα έρθει».
Ο Ντέιβιντ Γιου, πρόεδρος του June 4th Massacre Memorial Association, δήλωσε πως παρά τη φαινομενική ισχύ του, του καθεστώς αντιμετωπίζει σοβαρά εσωτερικά προβλήματα: «Καταπιέζονται και δεν τους βλέπει κανείς. Το πότε θα εκραγούν είναι θέμα χρόνου.»
Η Χούι έκλεισε με ένα ηχηρό μήνυμα: «Δεν υπάρχει τίποτε αιώνιο στην εξουσία. Πιστεύω ακράδαντα πως κάθε αυταρχισμός οδηγείται στο τέλος του.»
Η επέτειος της σφαγής της Τιεν Αν Μεν μετατρέπεται σήμερα σε έναν διαρκή αγώνα για ανθρώπινα δικαιώματα όχι μόνο εντός της Κίνας, αλλά και σε όλο τον κόσμο. Οι ακτιβιστές συνδέουν τις πρακτικές της καταστολής στην κινεζική επικράτεια με τις σύγχρονες παγκόσμιες προκλήσεις, θέτοντας παράλληλα ενώπιον της διεθνούς κοινότητας το διακύβευμα της λογοδοσίας και των κυρώσεων.
Η συμμετοχή πολιτικών θεσμών, όπως η κατάθεση νομοσχεδίων για κυρώσεις, δείχνει ότι το ζήτημα της ελεύθερης έκφρασης και του δικαιώματος στη μνήμη αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα στις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας, καθώς και στο ευρύτερο πλαίσιο της παγκόσμιας αντιπαράθεσης δημοκρατίας και αυταρχισμού.
Καθώς οι φωνές των ακτιβιστών προβάλλουν την ελπίδα για το «τέλος του κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος», γίνεται σαφές ότι η διεθνής κοινότητα καλείται να θυμάται τα εγκλήματα του παρελθόντος και να στηρίζει τις μελλοντικές διεκδικήσεις ελευθερίας.
Η επέτειος της σφαγής της Τιεν Αν Μεν λειτουργεί έτσι ως σημείο αναφοράς όχι μόνο για την υπεράσπιση της δημοκρατίας στην Κίνα, αλλά και για την ενίσχυση των οικουμενικών αξιών, σε μια εποχή αυξημένων γεωπολιτικών εντάσεων και παραβιάσεων δικαιωμάτων, διατηρώντας ζωντανή τη φλόγα της μνήμης και της ελπίδας για δικαιοσύνη.
