Το υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδας συμμετείχε στη 27η Μεσογειακή Έκθεση Αρχαιολογικού Τουρισμού στο Paestum (αρχαία Ποσειδωνία) της Ιταλίας. Όπως πληροφορεί ανακοίνωση του ΥΠΠΟ, η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, ως κεντρική ομιλήτρια στη συνεδρία για τον Ενάλιο Αρχαιολογικό Τουρισμό, παρουσίασε τις πρωτοβουλίες της Ελλάδας στον τομέα της ενάλιας αρχαιολογίας, τονίζοντας τη σημασία της προστασίας και ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς, μέσα από την ανάπτυξη βιώσιμων μορφών τουρισμού. Αναφέρθηκε στα πρώτα επισκέψιμα ελληνικά ενάλια πάρκα που λειτουργούν από το 2020, συγκεκριμένα στο ναυάγιο της Περιστέρας στις Βόρειες Σποράδες και στις τρεις ενάλιες περιοχές στον Παγασητικό Κόλπο, υπογραμμίζοντας τη συμβολή τους όχι μόνο στην προστασία και προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς μας, αλλά και στη στήριξη των τοπικών κοινωνιών.
Σύμφωνα με την ίδια ανακοίνωση, η υπουργός έκανε επίσης εκτενή αναφορά στην ίδρυση του Εθνικού Μουσείου Ενάλιων Αρχαιοτήτων, ενός εμβληματικού έργου το οποίο θα στεγαστεί στο κτίριο του ΣΙΛΟ, την παλαιά σιταποθήκη της δεκαετίας του ’30 στο λιμάνι του Πειραιά. Η ίδρυση του μουσείου, πέραν της ανάδειξής του σε τοπόσημο, στο μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας μας, συμπληρώνει ένα σημαντικό κενό στον μουσειακό χάρτη της πατρίδας μας. Η Ελλάδα, κατ’ εξοχήν ναυτική χώρα, δεν διαθέτει μέχρι σήμερα ένα μουσείο για την προβολή της ενάλιας πολιτιστικής της κληρονομιάς της, από την απώτατη προϊστορία έως τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μέσα από περιβαλλοντικές και τεχνολογικές καινοτομίες, το μουσείο ιδρύεται για να αποτελέσει σημείο αναφοράς, όχι μόνο στη μουσειολογική σύλληψή του και τα εκθέματα υψηλής αξίας που θα φιλοξενεί, αλλά και ως εκπαιδευτικό και συνεδριακό κέντρο, διεθνούς ακτινοβολίας.
Η κα Μενδώνη επεσήμανε ότι η Ελλάδα πρωτοπορεί στον συνδυασμό προστασίας της ενάλιας πολιτιστικής κληρονομιάς με την υπεύθυνη τουριστική αξιοποίησή της, μέσα από καινοτόμες δράσεις, ψηφιακά εργαλεία και διεθνείς συνεργασίες.
Βραβεία για το μινωικό μνημείο στον λόφο Παπούρα και παράλληλοι κίνδυνοι
Κατά την Έκθεση Μεσογειακού Αρχαιολογικού Τουρισμού (BMTA 2025), απονεμήθηκαν το Ειδικό Βραβείο Κοινού και το βραβείο «Παλμύρα» για την αρχαιολογική ανακάλυψη της χρονιάς, για το 2024, στο μινωικό μνημείο που αποκαλύφθηκε στον λόφο Παπούρα, στο πλαίσιο έργων για την κατασκευή του νέου αεροδρομίου του Ηρακλείου. Το βραβείο παρέλαβε, εκ μέρους του υπουργείου Πολιτισμού, η γενική διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Ολυμπία Βικάτου. Στην ομιλία της, η κα Βικάτου ανέλυσε τα χαρακτηριστικά και την αρχαιολογική σημασία του μνημείου σημειώνοντας εμφατικά ότι λαμβάνεται κάθε μέριμνα εκ μέρους του υπουργείου Πολιτισμού σε συνεργασία με το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών – στο πλαίσιο που ορίζει η αρχαιολογική νομοθεσία – ώστε αυτή η σημαντική ανακάλυψη να προστατευθεί και να αναδειχθεί, σε συνδυασμό με τις αναγκαίες υποδομές του νέου αεροδρομίου, όπως αναφέρει η ανακοίνωση του ΥΠΠΟ.
Για τη λειτουργία του αεροδρομίου του Καστελίου έχει ληφθεί απόφαση από την Πολιτεία για τοποθέτηση ραντάρ στον λόφο της Παπούρας. Ο δήμαρχος Μινώα Πεδιάδας, Βασίλης Κεγκέρογλου, αντιτίθεται στην απόφαση και έχει ζητήσει την ακύρωσή της, καθώς και την ανακήρυξη του λόφου ως αρχαιολογικού χώρου υψίστης σημασίας, την προστασία και την ανάδειξή του.
Η σημασία του μνημείου και η ανάγκη προστασίας του τονίστηκαν με τη διοργάνωση ειδικής εκδήλωσης μετά την ανακοίνωση των δύο διεθνών βραβείων που έλαβε, με σημαντική συμμετοχή της αρχαιολογικής κοινότητας αλλά και υποστήριξη από την Κρήτη, τόσο από τον δήμο Μινώα Πεδιάδας όσο και απλών πολιτών.Στην εκδήλωση, που έλαβε χώρα στη αίθουσα του Cinobo Opera, τον Οκτώβριο, μίλησαν ο πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων Κώστας Πασχαλίδης, ο οποίος τόνισε την αρχαιολογική αξία της ανακάλυψης, η Δανάη Κοντοπόδη, αρχαιολόγος ΕΦΑ Ηρακλείου, η οποία ανέλυσε εκτενώς τη μινωική κατασκευή, καθώς και ο δήμαρχος Μινώα Πεδιάδας, ο οποίος αναφέρθηκε στις κινήσεις του δήμου για την προστασία του μνημείου.
Σύμφωνα με την κα Κοντοπόδη, η επιμελημένη στιβαρή δαιδαλώδης κατασκευή προϋποθέτει σημαντική εργασία, εξειδικευμένη εμπειρία, μαθηματικές ή και αστρονομικές γνώσεις και μια κεντρική διοίκηση, που οργάνωσε την κατασκευή του.
Με τα έως τώρα δεδομένα χρονολογείται περίπου από το 3.000-1.700 π.Χ., με αλλεπάλληλες κατασκευαστικές φάσεις. Η συνεχής μέριμνα γενεών επί αιώνες για τις μετασκευές, επιδιορθώσεις των τοίχων, υποστυλώσεις και προσθήκες γύρω από τον κεντρικό θόλο καταδεικνύουν ότι πρόκειται για ένα μνημείο αναφοράς για τους κατοίκους της περιοχής.
Η αρχαιολόγος της ΕΦΑ Ηρακλείου υπογράμμισε ότι το κυκλικό κτίριο της Παπούρας αποτελεί μνημειακή κατασκευή μοναδική στο είδος της, τεκμηριώνοντας το τεχνικό και πολιτιστικό επίπεδο του ευφυούς μινωικού πολιτισμού, πολύ πριν την κατασκευή των πολυδαίδαλων μινωικών ανακτόρων.
Η κατασκευή του στην προανακτορική περίοδο ίσως συνδέεται με την παρουσία ισχυρών φατριών/τοπαρχών που για λόγους ίσως κοινωνικής προβολής ή και κοινοτικής συνοχής επιδόθηκαν στην ανέγερση επιβλητικών μνημείων, για την τέλεση συλλογικών συμποσιακών δράσεων. Αυτές οι δραστηριότητες φαίνεται ότι συνεχίστηκαν συστηματικά σε όλη τη διάρκεια της παλαιοανακτορικής εποχής και έληξαν στην αυγή της νεοανακτορικής περιόδου με την επέκταση της νεοανακτορικής ισχύος της Κνωσού.
Η παρουσία κεραμεικής των αρχαϊκών χρόνων (7ος-6ος αι. π.Χ.), που συνδέεται επίσης με συμποσιακές πρακτικές, υποδηλώνει την πιθανή διατήρηση της προγονικής συλλογικής μνήμης και στους ιστορικούς χρόνους.
«Η ευθύνη μας απέναντι στις μελλοντικές γενιές είναι ιερή. Οφείλουμε να διαφυλάξουμε ό,τι μας συνδέει με το παρελθόν και να μην το θυσιάσουμε στο βωμό μιας αμφίβολης ευκολίας. Είναι αδιανόητο ένα μνημείο που συγκαταλέγεται στις πέντε μεγαλύτερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις της χρονιάς να κινδυνεύει με καταστροφή αντί να αναδεικνύεται ως νέο τοπόσημο της Πεδιάδας και της Κρήτης», δήλωσε ο κος Κεγκέρογλου, αναφορικά με την προστασία του μνημείου.
Πηγές: ΑΠΕ-ΜΠΕ, Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων
