«Η Λέσβος φημίζεται για τα μοναδικά τοπία που διαθέτει, μας λέει ο οδηγός μας στη διαδρομή στο φαράγγι του Βούλγαρη Στρατής Ζγουρνιός, επιστημονικός συνεργάτης του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Σιγρίου Λέσβου. Και συνεχίζει, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ: «Μια άγνωστη τέτοια ομορφιά, όχι καλά προσβάσιμη, αλλά μοναδική, είναι τα φαράγγια της. Ένα από αυτά βρίσκεται στη δυτική Λέσβο, ανάμεσα στους οικισμούς της Βατούσας και της Άντισσας. Εκεί δημιουργείται η κοιλάδα του ρέματος Μάρμαντος που καταλήγει στον ποταμό Βούλγαρη. Σε ένα τμήμα αυτής της κοιλάδας εμφανίζεται ένα εντυπωσιακό φαράγγι».
Η περιοχή της κοιλάδας του Βούλγαρη έχει διανοιχθεί στους ηφαιστειακούς σχηματισμούς του ηφαιστείου της Βατούσας, το οποίο ήταν ενεργό πριν από περίπου 18 εκατομμύρια χρόνια. Μεγάλα ρήγματα που επηρεάζουν και σπάνε τα ηφαιστειακά πετρώματα, δημιούργησαν τις συνθήκες για τη σε βάθος διάβρωση των ηφαιστειακών σχηματισμών. «Η δημιουργία του φαραγγιού οφείλεται, σε μεγάλα γεωλογικά ρήγματα που διασχίζουν τα ηφαιστειακά κροκαλοπαγή πετρώματα που εμφανίζονται στην περιοχή» λέει ο κ. Ζγουρνιός.
Το νερό του ποταμού Βούλγαρη ακολουθεί την κατακερματισμένη ζώνη των ρηγμάτων και διαβρώνει σε βάθος με μεγάλη ταχύτητα δημιουργώντας μια εντυπωσιακή χαράδρα και απόκρημνες βραχώδεις πλευρές. Η δράση του νερού διαβρώνει τους ηφαιστειακούς σχηματισμούς και δημιουργεί εντυπωσιακές γεωμορφές, σχηματίζοντας ακόμα και μικρούς καταρράκτες.
Η περιοχή του φαραγγιού αποτελεί προστατευόμενη περιοχή και ιδανικό τόπο για ορνιθοπαρατήρηση. Ενταγμένη στο δίκτυο Natura 2000, με πλήθος σπάνιων πουλιών να βρίσκουν καταφύγιο εκεί. Αετογερακίνες, μαυροπελαργοί, μεσοτσικλιτάρες, σμιρνοτσίχλονα, χρυσογέρακα, κιρκινέζια και άλλα.
Τους χειμωνιάτικους μήνες και ιδιαίτερα μετά από έντονες βροχοπτώσεις όπως αυτές των τελευταίων ημερών του φετινού Ιανουαρίου, τα νερά που διασχίζουν την κοιλάδα του φαραγγιού δημιουργούν ένα μαγευτικό θέαμα. Η διαδρομή γίνεται ανάμεσα σε βαλανιδιές, πουρνάρια, φτέρες, πικροδάφνες και φυσικά ελιές.
Σύμφωνα με το διευθυντή του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Σιγρίου Λέσβου καθηγητή Νίκο Ζούρο, «εντυπωσιακοί γεώτοποι όπως αυτός του φαραγγιού του Βούλγαρη ποταμού κυριαρχούν σε κάθε γωνιά του Γεωπάρκου Λέσβου. Αινιγματικά οικοδομήματα που στέκουν αγέρωχα, διαμορφώνοντας ένα ανεπανάληπτο ονειρικό σκηνικό, εκεί όπου ακόμη και ο κάθε ταπεινός βράχος, στη γη του Θεόφραστου, του πρώτου επιστήμονα που δίδαξε τη διάκριση και ταξινόμηση των λίθων, έχει μια ιστορία».
Το νησί της Λέσβου διαθέτει μοναδικό πλούτο γεωλογικών μνημείων και τοπίων φυσικού κάλλους, οικοτόπων και πολιτιστικών μνημείων τα οποία συνέβαλαν στην αναγνώριση και στην ένταξή της στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO από το 2012.
Το Γεωπάρκο Λέσβου αποτελεί ένα ξεχωριστό τόπο καθώς εδώ αποκαλύπτονται σημαντικά τεκμήρια της γεωλογικής ιστορίας της λεκάνης του Αιγαίου των τελευταίων περίπου 300 εκατομμυρίων ετών. Ιδιαίτερης ομορφιάς τοπία και γεωμορφές διαμορφώθηκαν με το πέρασμα των χρόνων και αποτελούν μάρτυρες της πολύπλοκης γεωϊστορικής εξέλιξής του. Μας δίνει πληροφορίες για τα πρώτα στάδια εξέλιξης του Αιγαίου, την περίοδο μετά την καταστροφή του ωκεανού της Τηθύως, ο οποίος έκλεισε και καταστράφηκε οριστικά πριν από περίπου 45 εκατομμύρια χρόνια.
Σύμφωνα με στοιχεία που αφορούν την παλαιογεωγραφική και τεκτονική εξέλιξη του ελλαδικού χώρου κατά το Κάτω-Μέσο Μειόκαινο (23-14 εκατ. χρόνια πριν), ο ελλαδικός χώρος με τη Μικρά Ασία αποτελούσαν μία ενιαία ξηρά, ενώ η θάλασσα είχε αποσυρθεί νότια της Κρήτης και των Δωδεκανήσων και δυτικά της Πελοποννήσου και της Δυτικής Ελλάδας. Η ενιαία αυτή ξηρά ονομαζόταν Αιγιήδα. Η Λέσβος αποτελούσε τμήμα αυτής της ενιαίας χερσαίας περιοχής, την οποία κάλυπταν πυκνά τροπικά – υποτροπικά δάση. Πριν από 21,5 με 16,5 εκατομμύρια χρόνια στο χώρο του βορειοανατολικού Αιγαίου εκδηλώθηκε έντονη ηφαιστειακή δραστηριότητα. Την περίοδο αυτή δημιουργήθηκαν τα σημαντικά ηφαιστειακά κέντρα αλλά και οι εντυπωσιακές ηφαιστειακές δομές του Γεωπάρκου Λέσβου που οδήγησαν στη δημιουργία του Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου.
Βιβλιογραφία:
– Οδηγός Γεωπάρκο Λέσβου. Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου. Λέσβος 2015.
– Φυτά της Ελλάδας – Η έρευνα στη Λέσβο Βοτανική – Χρήσεις – Τοξικότητα. Μάκης Αξιώτης, Βαγγέλης Αξιώτης. Εκδόσεις Εντελέχεια 2012
– http://www.lesvosgeopark.gr/
Σ. Μπαλάσκας
