Πριν από αρκετό καιρό, μια σκέψη διαμορφώθηκε στο μυαλό μου αυθόρμητα.
Ότι η ζωή του ανθρώπου μπορεί να χωριστεί σε τρεις κύριες περιόδους: τη νεότητα, την ωριμότητα και το γήρας. Στην πρώτη περίοδο παίρνουμε, στη δεύτερη δίνουμε και στην τρίτη κατακτάμε τη σοφία.
Είναι αρκετά αστείο το ότι λίγες μόλις μέρες μετά, διάβασα τη σκέψη μου, σχεδόν αυτούσια, σε άρθρο εφημερίδας. Ήταν μάλιστα η πρώτη φράση του. Μόνο που στη συνέχεια του άρθρου, το γήρας το ακολουθούσαν αποσιωπητικά… Στη συνέχεια, περιγράφονταν τα δεινά του γήρατος και το πόσο απευχόμενο είναι.
Δεν μπορώ να διαφωνήσω με την ύπαρξη των δεινών και των ασθενειών. Ωστόσο, πέρα από τις πρακτικές δυσκολίες, σκέφτομαι ότι η γενικευμένη αποστροφή μας εδράζεται σε ένα είδος κοινωνικής συλλογικής απόρριψης οποιουδήποτε μη νεανικού στοιχείου.
Δεν είναι κάτι καινούριο, το όνειρο για το ‘γλυκό πουλί της νιότης’. Ο Φάουστ ίσως είναι ο γνωστότερος ήρωας που θυσίασε πολλά για αυτή την εφήμερη χαρά. Και σίγουρα, σε όλη την ιστορία της ανθρωπότητας, υπήρξαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν αυτοί που νοσταλγούν τα χρόνια της ανεμελιάς τους, όταν η ζωή βρισκόταν στο ζενίθ.
Παρ’ όλ’ αυτά, είναι από τα μέσα περίπου του 20ου αιώνα, που έχουμε αναπτύξει προσκόλληση στη νιότη και τα χαρακτηριστικά της, αποφεύγοντας μετά βδελυγμίας σχεδόν την ωριμότητα. Κι όταν φτάνουμε πια στο γήρας, δεν έχουμε κερδίσει ούτε έναν κόκκο σοφίας. Καταλήγουμε άδειοι, να ατενίζουμε έντρομοι το αναπόφευκτο τέλος, που είναι πια πολύ κοντά.
Κοιτώντας πίσω, παρατηρώ ότι η επανάσταση των παιδιών των λουλουδιών, η απόρριψη των παλιών συμβατικών τρόπων και αξιών και η σεξουαλική απελευθέρωση ήταν από τα κινήματα του περασμένου αιώνα που άλλαξαν ριζικά τη στάση μας απέναντι στη ζωή. Σε συνδυασμό με άλλες τάσεις και χαρακτηριστικά της εποχής, συνέτειναν ώστε τα αιτήματά μας να εστιαστούν στην ευχαρίστηση, την απόλαυση, την κατάκτηση όλο και περισσότερων δικαιωμάτων που θα μας επέτρεπαν να ζούμε όλο και καλύτερα. Υπάρχει μεγάλος εγωκεντρισμός σε αυτό τον τρόπο σκέψης. Ο επίγειος παράδεισος, το ατελείωτο πάρτι και η αιώνια νεότητα έγιναν τα οράματα της σύγχρονης εποχής. Ζωή χωρίς πόνο, χωρίς ασθένεια, χωρίς προσπάθεια, χωρίς τέλος.
Η νεότητα μάς θέλγει με τη ζωντάνια και την ομορφιά της – ποιος μπορεί να τα αρνηθεί αυτά, ποιος να μην τα νοσταλγήσει; Γι’ αυτό αγαπάμε τη νιότη και τους νέους. Οι νέοι παίρνουν και παίρνουν, είναι ανοικτοί και απόλυτα δεκτικοί. Είναι στην περίοδο της ανάπτυξης και της διαμόρφωσης και το να παίρνουν είναι όχι απλά φυσικό γι’ αυτούς, αλλά και απαραίτητο. Είναι συγκεντρωμένοι στον εαυτό τους και μέριμνά τους είναι να εμπλουτίζονται. Υποχρέωση των ενηλίκων είναι να τους καθοδηγήσουν προς το καλό, να τους υποστηρίξουν και να τους βοηθήσουν να διακρίνουν σιγά σιγά και να αγαπήσουν τον δρόμο προς την ωριμότητα: τη φροντίδα των άλλων.
Η ανεμελιά που διακρίνει τους νέους, την οποία πολλοί επίσης νοσταλγούν, είναι πολύ ευχάριστη σε ορισμένες περιπτώσεις, αλλά συγγενεύει με την ανευθυνότητα. Από μια ηλικία και μετά δεν επιτρέπεται να είμαστε έτσι. Καλλιεργώντας όμως την προσήλωση στη νεότητα, καλλιεργούμε και την παράταση της ανευθυνότητας τόσο στο ατομικό όσο και στο συλλογικό επίπεδο. Αυτό είναι φανερό αν παρατηρήσουμε την κοινωνία μας.
Οι ευθύνες σημαίνουν φροντίδες, κόπο, ταλαιπωρία, αυταπάρνηση. Ο χρόνος για να κάνουμε αυτά που μας αρέσουν περιορίζεται. Η ωριμότητα έχει τις δυσκολίες της, αναντίρρητα, έχει όμως και τα καλά της. Τα σημαντικότερα που ανακάλυψα εγώ είναι η συνειδητότητα, η ικανότητα να βλέπουμε μέσα στις καταστάσεις, να κρίνουμε λιγότερο εγωκεντρικά και περισσότερο λογικά. Να μην παρασυρόμαστε εύκολα από τα συναισθήματά μας. Να έχουμε πολλά να δώσουμε και το δόσιμο να μας δίνει χαρά και ολοκλήρωση.
Είμαστε πλούσιοι πια με όσα μαζέψαμε στον δρόμο, στην πορεία μας μέσα από τη νεότητα, και μακάριοι όσοι μπορούν να μοιραστούν τον πλούτο τους. Οι αξίες ιεραρχούνται εκ νέου. Προτεραιότητα δεν μπορεί να είναι πια ο εαυτός, αλλά οι άλλοι. Τα μέλη της οικογένειάς μας, η κοινωνία, το περιβάλλον, ο κόσμος. Στην ωριμότητα αρμόζει η εμπλοκή με τα κοινά – είναι κι αυτή μια από τις ευθύνες της μέσης ηλικίας.
Δεν παύει ο άνθρωπος να μαθαίνει και να εξελίσσεται, αρκεί να το επιθυμεί. Η αλλαγή είναι μέρος της φυσικής τάξης των πραγμάτων, αρκεί να μην την αρνούμαστε και να μην εγκλωβιζόμαστε στη συνήθεια και την ευκολία.
Στην ωριμότητα, καλούμαστε να διαλέξουμε, όπως ο Ηρακλής κάποτε, πού θα κατευθύνουμε την ενέργειά μας: θα παραμείνουμε στον εαυτό μας, συνεχίζοντας αυτό που μάθαμε τα προηγούμενα χρόνια ή θα προχωρήσουμε στο επόμενο στάδιο της ζωής, όπως το περιγράψαμε πιο πάνω; Κατά κάποιον τρόπο, είναι ακριβώς το δίλημμα του Ηρακλή: γιατί ο εγωισμός οδηγεί στην Κακία, δηλαδή την αδιαφορία και την αποφυγή οποιουδήποτε πράγματος δεν φέρνει προσωπική ικανοποίηση και κέρδος. Από την άλλη, η αυταπάρνηση και το δόσιμο είναι ο δρόμος της Αρετής. Μόνο όταν μπορούμε να παραμερίζουμε τις ανάγκες μας μπορούμε να υπηρετήσουμε ανώτερα ιδανικά και τους άλλους.
Η επιλογή που θα κάνουμε στην ωριμότητα καθορίζει και τα γηρατειά μας. Ο ένας δρόμος οδηγεί στα πολύπαθα, άρρωστα γεράματα (αν όχι σωματικά, τότε ψυχικά), στην γκρίνια και την απόγνωση, ακόμα ίσως και στον φθόνο για όσους έχουν ό,τι χάσαμε. Αναπόφευκτα, υπάρχει και φόβος σε αυτή την κατάσταση και ίσως και μια αίσθηση μηδαμινότητας. Όλα τα αλλοτινά ‘πλούτη’ έχουν χαθεί πια.
Όταν όμως αποφασίζουμε στην ωριμότητά μας να πάρουμε το δρόμο του δοσίματος, φτάνοντας στην τρίτη ηλικία, ανακαλύπτουμε ότι αυτά που χάσαμε έχουν αντικατασταθεί από άλλα, εξίσου πολύτιμα. Όπως τη γνώση, για παράδειγμα, για το ποια είναι τα αληθινά σημαντικά πράγματα της ζωής. Έχοντας θέσει τον εαυτό μας στην υπηρεσία των άλλων και ενός γενικότερου καλού, έχουμε θρέψει και το καλό μέσα μας, που όλο και φουντώνει εξαγνίζοντάς μας και γεμίζει το σαθρό κορμί με φωτεινή ενέργεια.
Το άρθρο που ανέφερα στην αρχή, αν και με απογοήτευσε με τη στάση του απέναντι στα γεράματα, περιείχε και μια πολύ ενδιαφέρουσα πληροφορία: την ετυμολογία της λέξης ‘γήρας’, που προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ‘γέρας’ που σήμαινε βραβείο, τιμή.
Ο αρθρογράφος ερμήνευε την έννοια του βραβείου ως προς τη δυσκολία που υπήρχε παλιότερα να φτάσει κανείς στα γεράματα, επειδή οι αρρώστιες δεν αντιμετωπίζονταν τόσο αποτελεσματικά όσο σήμερα κι επειδή η ζωή ήταν γενικά πιο σκληρή, επίπονη κι επικίνδυνη. Τα γηρατειά ήταν λοιπόν ένα είδος βραβείου, τιμημένου και σεβαστού από τους υπολοίπους.
Χωρίς να διαφωνώ με την παραπάνω σκέψη, θα ήθελα να προτείνω και μια εναλλακτική ερμηνεία, σύμφωνα με την οποία το βραβείο, το ‘γέρας’, είναι η σοφία. Όπου λέγοντας ‘σοφία’ εννοώ τη βαθιά και στέρεη γνώση ότι όλα όσα παλεύουμε να επιτύχουμε είναι ασήμαντα και εφήμερα κι ότι το μόνο που αξίζει να υπηρετούμε είναι το καλό.
Ακόμα κι αν έχουν σοβαρές ασθένειες να αντιμετωπίσουν, οι ηλικιωμένοι που πράγματι ωρίμασαν στη μέση ηλικία δεν πτοούνται, γιατί έχουν κατακτήσει ένα εσωτερικό θάρρος και την καρτερία που φέρνει η αποδοχή των πραγμάτων όπως έρχονται. Γνωρίζουν ότι οι δυσκολίες είναι μέρος της ζωής.
Τα γηρατειά παραδίδουν τη σκυτάλη κι εγκαταλείπουν τα κοινά. Είναι περίοδος επιστροφής στον εαυτό, αλλά όχι με τον τρόπο που βίωνε τον εαυτό η νεότητα. Το γήρας βουτά βαθιά να βρει τι κρύβεται πίσω απ’ όλα, πίσω από τις πράξεις και τις λέξεις. Είναι περίοδος αποτίμησης, ζυγιάσματος και κρίσης. Ποιος ήμουν, πώς έζησα τη ζωή μου, τι έκανα; Υπάρχει ακόμα καιρός να διορθωθούν λάθη, να πληρωθούν τα χρέη και να τακτοποιηθούν οι εκκρεμότητες. Πώς αλλιώς μπορεί να φύγει κανείς ήσυχος;
Όσοι έχουν κάνει το καλό στη ζωή τους, μπορούν εύκολα να αφήσουν τον ανθρώπινο κόσμο, όσο γλυκός κι αν τους είχε φανεί κάποτε. Είναι έτοιμοι να προχωρήσουν με εμπιστοσύνη στο άγνωστο, ικανοποιημένοι από την πρόσκαιρη παραμονή τους εδώ. Και οι δικοί τους μπορούν να τους αποχαιρετήσουν χωρίς πίκρα και πόνο, χαρούμενοι για την ολοκλήρωση του κύκλου της ζωής του αγαπημένου προσώπου.
Όταν τα γηρατειά αποτυγχάνουν να φτάσουν στη σοφία, απαξιώνονται από τους άλλους. Στην εποχή μας, η απαξίωση αλλά και η έλλειψη σοφίας έχουν εξελιχθεί σε γενικευμένα φαινόμενα. Μερικές δεκαετίες πριν, οι ηλικιωμένοι έχαιραν σεβασμού από όλους. Είχαν σημαντική θέση στην κοινότητα και οι νεότεροι επιζητούσαν την εμπειρία και τις συμβουλές τους. Τους αγαπούσαν, τους τιμούσαν και τους ήθελαν κοντά τους. Να είναι η έλλειψη της σοφίας που διακρίνει τώρα την τρίτη ηλικία ή η υποτίμηση αυτών των αρετών, που έχει οδηγήσει στην περιφρόνηση των ηλικιωμένων από τους νεότερους;
Οι απόψεις που εκφράζονται στο παρόν άρθρο είναι απόψεις της συντάκτριας και δεν αντανακλούν απαραίτητα τις απόψεις της Epoch Times.
