Ανακάλυψη
Τα αρχαία ημερολογιακά συστήματα των Μάγια και των Κινέζων έχουν τόσες πολλές ομοιότητες, που είναι απίθανο να αναπτύχθηκαν ανεξάρτητα, σύμφωνα με τον αείμνηστο Ντέιβιντ Χ. Κέλι (David H. Kelley), του οποίου η εργασία για το θέμα δημοσιεύθηκε μετά θάνατον τον Αύγουστο του 2016.
Ο Κέλι ήταν ένας αρχαιολόγος και επιγραφολόγος με σπουδές στο Χάρβαρντ και στο Πανεπιστήμιο του Κάλγκαρι στον Καναδά. Έγινε διάσημος τη δεκαετία του 1960 για τη σημαντική συμβολή του στην αποκρυπτογράφηση της γραφής των Μάγια. Το άρθρο του, με τίτλο «Ασιατικές συνιστώσες στην εφεύρεση του ημερολογίου των Μάγια», γράφτηκε πριν από 30 χρόνια, αλλά μόλις πρόσφατα αποκαλύφθηκε και δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό Pre-Columbiana.
Το 1980, ένα μεγάλο επιστημονικό περιοδικό είχε ζητήσει το άρθρο, δήλωσε ο εκδότης του Pre-Columbiana Δρ. Στίφεν Τζετ. Αλλά «οι συντάκτες το απέρριψαν ως υπερβολικά τεκμηριωμένο για τη λιτή μορφή του περιοδικού- όπως είναι λογικό για μια τόσο επαναστατική προσπάθεια, ο Ντέιβιντ δεν ήθελε να αποδυναμώσει την τεκμηρίωση και δεν δημοσίευσε ποτέ το άρθρο αλλού». Ο Τζετ έλαβε την άδεια του Κέλι να το δημοσιεύσει πριν πεθάνει.
Η υπόθεση που παρουσίασε ο Κέλι είναι αμφιλεγόμενη. Είπε ότι τα ημερολόγια υποδεικνύουν επαφή μεταξύ Ευρασίας και Μεσοαμερικής πριν από περισσότερα από 1.000 χρόνια, σε αντίθεση με την αντίληψη της κυρίαρχης αρχαιολογίας ότι η επαφή αυτή συνέβη για πρώτη φορά μόλις πριν από μερικές εκατοντάδες χρόνια.
Ο Κέλι δεν είναι επίσης ο μόνος που έχει παρατηρήσει τις ομοιότητες μεταξύ των ημερολογιακών συστημάτων. Δεδομένου όμως του κύρους του ως ειδικού στην ιστορία των Μάγια, η ανάλυσή του αποτελεί πυλώνα πάνω στον οποίο θα στηριχθεί η περαιτέρω μελέτη.
Ένας άλλος ερευνητής, ο οποίος συμπτωματικά έχει το ίδιο όνομα αλλά με διαφορετικό μεσαίο αρχικό, ο Ντέιβιντ Μ. Κέλλι ( David B. Kelley) (θα χρησιμοποιείται ολόκληρο το όνομά του για να αποφευχθεί η σύγχυση σε όλο το άρθρο- το «Κέλι» θα χρησιμοποιείται μόνο για να αναφέρεται στον Ντέιβιντ Χ. Κέλι), χρησιμοποίησε ένα πρόγραμμα υπολογιστή για να αναλύσει περαιτέρω τις ομοιότητες μεταξύ των δύο ημερολογιακών συστημάτων.
Ο Ντέιβιντ Μ. Κέλλι είναι γλωσσολόγος της Ανατολικής Ασίας στο Πανεπιστήμιο Showa Women’s University στο Τόκιο. Η εργασία του, με τίτλο «Comparing Chinese and Mesoamerican Calendar Dates» (Σύγκριση ημερομηνιών κινεζικού και μεσοαμερικανικού ημερολογίου), δημοσιεύθηκε επίσης στο πρόσφατο τεύχος του Pre-Columbiana.
Οι ομοιότητες
Και στα δύο ημερολογιακά συστήματα, οι ημέρες συνδέονται με διάφορα στοιχεία (νερό, φωτιά, γη κ.ο.κ.) και ζώα. Αν και οι διάφορες συσχετίσεις δεν ευθυγραμμίζονται απόλυτα μεταξύ των δύο συστημάτων, συχνά αντιστοιχούν.
Ορισμένες από τις διαφορές μπορεί να οφείλονται σε αλλαγές με την πάροδο του χρόνου- το ίδιο ημερολογιακό σύστημα με τις ρίζες του μπορεί να έχει τροποποιηθεί από κάθε πολιτισμό με διαφορετικούς τρόπους.
Θα διερευνήσουμε μόνο μερικές από τις ομοιότητες που αναφέρονται από τους Κέλι και Ντέιβιντ Μ. Κέλι ως παραδείγματα.
Ζώα
Οι ίδιες ημέρες στο ημερολόγιο των Μάγια και στο κινεζικό ημερολόγιο συνδέονται με το ελάφι, τον σκύλο και τον πίθηκο. Άλλες ημέρες επίσης ταιριάζουν στενά, αν και η αντιστοιχία δεν είναι ακριβής.
Για παράδειγμα, μια μέρα συνδέεται με τον ιαγουάρο στο ημερολόγιο των Μάγια, αλλά με την τίγρη στο κινεζικό. Μια άλλη συνδέεται με τον κροκόδειλο στο ημερολόγιο των Μάγια, αλλά με τον δράκο στο κινεζικό. Οι συσχετισμοί μπορεί να είναι ουσιαστικά οι ίδιοι, αν και οι συγκεκριμένες εκδηλώσεις μπορεί να διαφέρουν με βάση την τοπική πανίδα ή την παράδοση.
Τα οικόσιτα ζώα του παλαιού κόσμου, όπως το άλογο, το πρόβατο, η αγελάδα και ο χοίρος, λείπουν επίσης από το ημερολόγιο των Μάγια.
Ένα άλλο παράδειγμα ομοιότητας μεταξύ των μεσοαμερικανικών και των κινεζικών ημερολογίων είναι ο συνδυασμένος συμβολισμός του λαγού και της σελήνης.
«Την ημέρα 8 των Αζτέκων, κυβερνούσε η Μαγιαουέλ, θεά της σελήνης και του μεθυστικού ποτού pulque από τον κάκτο», έγραψε ο Κέλι. Οι αναπαραστάσεις του λαγού στο φεγγάρι εμφανίζονται για πρώτη φορά στη Μεσοαμερική γύρω στον έκτο αιώνα. «Οι εικόνες του λαγού στο φεγγάρι με το ελιξίριο της αθανασίας είναι πολύ αγαπητές στους Κινέζους και πρωτοεμφανίζονται στην Κίνα τον πρώτο αιώνα π.Χ. ή λίγο νωρίτερα κατά την διάρκεια της δυναστείας Χαν».
Ο Κέλι κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «τα ονόματα των ζώων στο ημερολογιακό σύστημα των Μάγια … προέρχονται σαφώς από μια πρωτότυπη μορφή ενός ευρασιατικού διευρυμένου καταλόγου».
Το κινεζικό σύστημα αντιστοιχεί επίσης σε αυτόν τον ευρασιατικό κατάλογο. Σε ολόκληρο τον αρχαίο Παλαιό Κόσμο, τα ημερολογιακά συστήματα αναμείχθηκαν. Έτσι, ο Κέλι εξέτασε τα ελληνικά, ινδικά και άλλα συστήματα ως παραδείγματα για το πώς τα ημερολόγια σε διαφορετικούς πολιτισμούς έχουν παρόμοιες ρίζες, αλλά παίρνουν ελαφρώς διαφορετικές μορφές.
Αυτό τον βοήθησε να κατανοήσει τις ομοιότητες και τις διαφορές μεταξύ του κινεζικού ημερολογίου και του ημερολογίου των Μάγια και να συμπεράνει ότι και τα δύο έχουν τελικά την ίδια πηγή και δεν αναπτύχθηκαν ανεξάρτητα. Δείχνει επίσης ότι, όπου τα στοιχεία του ημερολογίου των Μάγια αποκλίνουν από το κινεζικό, μπορεί να εξακολουθούν να ευθυγραμμίζονται με άλλα ευρασιατικά συστήματα, υποστηρίζοντας τη θεωρία της πρώιμης επαφής.
Στοιχεία
Ο Ντέιβιντ Μ. Κέλι χρησιμοποίησε την γλώσσα προγραμματισμού InterCal, που αναπτύχθηκε από τον αστρονόμο του Κάλτεκ Ντένις Έλιοτ (Caltech Denis Elliott), για να βρει αντιστοιχίες μεταξύ των συσχετίσεων των ημερών των Μάγια και των κινεζικών στοιχείων της φωτιάς, του νερού, της γης, του μετάλλου και του ξύλου.
Αρχικά, δεν βρήκε καμία αντιστοιχία για αυτά τα στοιχεία, αν και βρήκε συσχετίσεις στα ζώα, όπως και ο Κέλι. Όταν όμως τροποποίησε ελαφρώς τις παραμέτρους της σύγκρισής του, βρήκε πολύ περισσότερες ομοιότητες.
Εδώ είναι απαραίτητη κάποια επεξήγηση του ιστορικού. Η ημερομηνία έναρξης του ημερολογίου των Μάγια έχει αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης. Κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα πότε ξεκίνησε, αν και είναι κοινώς αποδεκτό ότι ξεκίνησε στις 11 Αυγούστου του 3114 π.Χ.
Ο Ντέιβιντ Μ Κέλι ξεκίνησε με αυτή την υπόθεση και βρήκε εννέα ταυτίσεις μεταξύ των δύο συστημάτων μέσα σε οποιαδήποτε δεδομένη περίοδο 60 ημερών, οι οποίες σχετίζονται με ονόματα ημερών και συσχετίσεις ζώων.
Στη συνέχεια όμως δοκίμασε να μετατοπίσει ελαφρώς την ημερομηνία έναρξης. Όταν τη μετατόπισε κατά τέσσερις ημέρες, στις 7 Αυγούστου 3114, οι αντιστοιχίες αυξήθηκαν από 9 σε 30 μέσα σε οποιαδήποτε περίοδο 60 ημερών, και οι αντιστοιχίες περιλάμβαναν τα στοιχεία.
Η ακρίβεια της σύγκρισής του έχει κάποιους περιορισμούς εκτός από τη μετατόπιση της ημερομηνίας έναρξης. Ο Έλιοτ προειδοποίησε ότι το πρόγραμμά του θα γινόταν όλο και λιγότερο ακριβές όσο πιο πίσω στο χρόνο το χρησιμοποιούσε για να αναλύσει τις ημερομηνίες.
Ωστόσο, ο Ντέιβιντ Μ Κέλι έγραψε: «Παρά την έλλειψη μιας σταθερής ταύτισης, η πιθανότητα κάποιου είδους συστηματικής σχέσης μεταξύ ορισμένων μεσοαμερικανικών ονομάτων ημερών, και τόσο των κινεζικών Ουράνιων Στελεχών [στοιχεία] όσο και των Γήινων Κλάδων [συσχετισμοί ζώων] είναι τουλάχιστον δελεαστική».
«Εάν, πράγματι, μπορεί να αποδειχθεί ότι υπάρχει κάποιος λογικός βαθμός συνάφειας για την ιδέα ότι το μεσοαμερικανικό ημερολογιακό σύστημα μπορεί να σχετίζεται, έστω και με κάποιο μικρό τρόπο, με το κινεζικό ημερολογιακό σύστημα, τότε καθίσταται διαθέσιμη η ευκαιρία να ελεγχθούν οι μεσοαμερικανικοί ημερολογιακοί υπολογισμοί σε σχέση με ένα γνωστό σύστημα (δηλαδή το κινεζικό)», είπε.
Οι συμβολισμοί και οι συσχετισμοί δεν είναι ακριβής επιστήμη
Ο Κέλι είχε ένα δύσκολο έργο, να ξετυλίξει τους κόμπους των μεταβαλλόμενων συσχετισμών με την πάροδο του χρόνου. Έδωσε μερικά παραδείγματα για το πώς οι συσχετίσεις που με την πρώτη ματιά δεν φαίνεται να αντιστοιχούν η μία στην άλλη μπορεί να έχουν κάποια σχέση.
Για παράδειγμα, ένας κατάλογος των Μάγια από τη Γουατεμάλα έχει τη χελώνα στη 19η θέση- ένας κατάλογος των Μαλαισιανών έχει επίσης τη χελώνα στη 19η θέση- άλλοι κατάλογοι των Μάγια και των Αζτέκων έχουν την αστραπή στη 19η θέση- ένας κατάλογος των Ινδουιστών έχει το θηλυκό σκυλί στη 19η θέση.
«Η αντιστοιχία της αστραπής, του θηλυκού σκύλου και της χελώνας θα μπορούσε κανονικά να θεωρηθεί ασύμφωνη», έγραψε ο Κέλι. «Ωστόσο, η θεά της 19ης ημέρας των Αζτέκων ήταν η Τσαντίκο (Chantico), μια θεά της φωτιάς, που μετατράπηκε από τους άλλους θεούς σε σκύλο.
«Η έννοια του σκύλου αστραπή συναντάται στην Ασία σε όλες τις περιοχές βουδιστικής επιρροής και συναντάται επίσης στο Μεξικό. Σε ένα θιβετιανό χειρόγραφο απεικονίζεται στην πραγματικότητα ένας θηλυκός σκύλος αστραπή καθισμένος πάνω σε μια χελώνα, συνδυάζοντας έτσι όμορφα τις έννοιες που σχετίζονται με την 19η θέση των καταλόγων ζώων. Ο κώδικας της Μαδρίτης απεικονίζει επίσης έναν σκύλο καθισμένο πάνω σε μια χελώνα – μια βιολογική παραδοξότητα».
Εκτός από τους συσχετισμούς ζώων ή στοιχείων, τόσο ο Κέλι όσο και ο Ντέιβιντ Μ Κέλι σημείωσαν γλωσσικές ομοιότητες μεταξύ των ονομάτων της ημέρας μαζί με άλλα υποστηρικτικά στοιχεία.
Ο Κέλι κατέληξε: «Κατά τη γνώμη μου, οι αντιστοιχίες που συζήτησα υποδηλώνουν δυναμικά κάποιου είδους πολιτιστικές επαφές μεταξύ ανθρώπων της Ευρασίας και ανθρώπων της αρχαίας Γουατεμάλας ή του κοντινού Μεξικού».
Υπέθεσε ότι η επαφή αυτή μπορεί να συνέβη γύρω στα τέλη του πρώτου ή στις αρχές του δεύτερου αιώνα. Είπε ότι τα συμπεράσματά του είναι «αμφισβητήσιμα, αλλά είναι οι καλύτερες λύσεις που μπόρεσα να βρω».
Από την Tara MacIsaac
