Του Sean Fitzpatrick
Μετάφραση: Αλία Ζάε
Αποκαλόκαιρο* για τα παιδιά και τους νέους σημαίνει επιστροφή στα θρανία, επιστροφή στα βιβλία. Το «Βιβλίο της ζούγκλας», με την ανάλαφρη και παιχνιδιάρικη διάθεσή του και με τη σοφία του, είναι ένας ιδανικός σύντροφος για αυτή την εποχή και αυτή την ηλικία.
Το φημισμένο έργο του Ράντγιαρντ Κίπλινγκ είναι ένα πνευματώδες σαφάρι διάσπαρτο με βαρυσήμαντες στιγμές που μας υπενθυμίζει τι διακρίνει τον άνθρωπο από τα άλλα πλάσματα που τον περιστοιχίζουν: η υπεροχή και η εποπτεία.
Οι παράξενες αλλά συναρπαστικές ιστορίες για το βασίλειο των ζώων και τον βασιλιά τους μάς δείχνουν ότι όλα τα πλάσματα, μεγάλα και μικρά, έχουν τη θέση τους σε αυτόν τον μεγάλο, άγριο κόσμο.
Ένας κόσμος γεμάτος τίγρεις, φώκιες, ελέφαντες και… ανθρώπους
Ο Μόγλης είναι ένα ανθρώπινο κουτάβι, που έχει ανατραφεί από μια οικογένεια λύκων σε μια ζούγκλα της Ινδίας. Μεγαλώνοντας, μαθαίνει πρώτα τη θέση του στην αγέλη και αργότερα τη θέση του στο χωριό των ανθρώπων. Τέλος, υπερνικά τον τρόμο και την απειλή του τίγρη που τον καταδιώκει, του Σιρ Χαν.
Παρόλο που οι ιστορίες του Μόγλη είναι οι πιο γνωστές, θα ήταν κρίμα να μην αναφέρουμε και την ιστορία του Κοτίκ, της λευκής φώκιας που γλιτώνει τον λαό του από τους κυνηγούς της Θάλασσας Μπέρινγκ. Ή αυτή του Ρίκι-Τίκι-Τάβι, της μαγκούστας που προστατεύει μια οικογένεια Άγγλων από δύο κόμπρες. ‘Η του Τουμάι, του νεαρού οδηγού ελεφάντων, που χάρη στην καλοσύνη του ανακαλύπτει τον μυστηριώδη χορό των μεγάλων θηλαστικών.
Τα πλάσματα στο «Βιβλίο της ζούγκλας» ζουν με σκοπό και ευχαρίστηση, σε απομακρυσμένα περιβάλλοντα. Είναι μια συλλογή διηγημάτων που μοιάζει περισσότερο με ζούγκλα παρά με βιβλίο και η χαρά που αναβλύζει από αυτήν είναι η χαρά όλων των άγριων πραγμάτων μαζί με την ευγενή, αλλά και τρομακτική επικυριαρχία του ανθρώπου, του πιο άγριου πράγματος όλων. Γιατί, τελικά, είναι το βλέμμα του Μόγλη αυτό που καθηλώνει τα ζώα.
Μια παλιά αλλά διαχρονική οπτική
Συχνά ο Κίπλινγκ έχει κατηγορηθεί για την έμφαση που δίνει σε αυτό που ο ίδιος αποκαλούσε πατριωτισμό – αλλά εμείς ίσως ονομάζαμε ιμπεριαλισμό – και για την επιρροή που έχουν δεχθεί οι ιστορίες του από το ινδικό σύστημα των καστών (βάρνα). Ωστόσο, δεν είναι αυτά τα στοιχεία που δεσπόζουν στο έργο του.
Επίσης, η βρετανική παρουσία στην Ινδία, την Αφρική και το Αφγανιστάν, είτε ως μικρά σύνολα όπως η οικογένεια στο «Ρίκι-Τίκι-Τάβι» είτε ως στρατιωτικές μονάδες όπως στο τελευταίο κεφάλαιο ‘Οι υπηρέτες της Αυτού Μεγαλειότητος’, δεν εμφανίζεται ως εισβολή, αλλά μάλλον ως ένα δεδομένο και τετελεσμένο γεγονός.
Ωστόσο, οι καταστάσεις που περιγράφει ο συγγραφέας έχουν περισσότερο πρακτικό χαρακτήρα και όχι υποτιμητικό, χαρίζοντας στο ιεραρχικό σύστημα του ζωικού βασιλείου τη γοητεία της συνεργασίας, αντί για την αντιπαλότητα του ανταγωνισμού. Για όλα τα ζώα, από αυτά που περιφέρονται στη ζούγκλα μέχρι αυτά που χρησιμοποιεί ο βρετανικός στρατός, ισχύει ο μεγάλος καθολικός νόμος της ζούγκλας: «Για κάθε παράγγελμα υπάρχει μια αιτία».
Ένα βιβλίο για μικρούς και μεγάλους
Το «Βιβλίο της ζούγκλας» είναι απολαυστικό και για τους νέους και για τους μεγαλύτερους σε ηλικία αναγνώστες, γιατί σφύζει από ενέργεια όπως οι μεν τώρα και όπως οι δε στα νιάτα τους. Οι περιπέτειες του Μόγλη συναρπάζουν τα παιδιά, παραπέμποντας παράλληλα στις τελετουργίες ενηλικίωσης, που απαντούσαν στα έθιμα πολλών λαών και ‘άγριων’ φυλών.
Ο Κοτίκ είναι μια ζωηρή, παιχνιδιάρα φώκια που πρέπει να σώσει την οικογένειά του. Για να επιτύχει, πρέπει να χρησιμοποιήσει τα αρχέγονα ένστικτά του ενάντια στους φιδόμορφους εχθρούς του. Ο Μόγλης, πάλι, θα χρειαστεί να επιστρατεύσει τις γνώσεις και τις ικανότητες που απέκτησε ζώντας με τους λύκους, προκειμένου να ωριμάσει, να γίνει ένας υπεύθυνος άντρας και να σώσει το χωριό από την άγρια τίγρη.
Το ύφος του Κίπλινγκ είναι ζωηρό και ζωντανό, παρά την αρχαιοπρεπή και κάπως επίσημη γλώσσα που χρησιμοποιεί. Η δεινή του αφηγηματική ικανότητα κάνει το «Βιβλίο της ζούγκλας» έναν αστραποβόλο άθλο γεμάτο ενέργεια, που ανοίγει δρόμο ανάμεσα σε κάθε λογής θηρία.
Ο κόσμος είναι μια ζούγκλα
Το βασίλειο των ζώων ανέκαθεν γοήτευε την ανθρωπότητα, σαν ένα παρελθόν όχι τελείως ξεχασμένο θυμίζοντάς μας την εποχή που τρέχαμε ακόμα άφοβοι και γυμνοί μαζί με τα ζώα. Μια εποχή όπου η ανθρωπότητα βρισκόταν στα σπάργανα και η γη ήταν ένας κήπος της Εδέμ, με τον άνθρωπο να διαφεντεύει όλα τα ζωντανά της. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα στη λογοτεχνία που απηχούν τη νοσταλγία μας για τη χαμένη αθωότητα των μακρινών εκείνων χρόνων, μέσα από φανταστικές, ανθρωπομορφικές ιστορίες.
Από τα βιβλία που επιχειρούν να επανασυνδέσουν τον άνθρωπο με τα ζώα, το «Βιβλίο της ζούγκλας» ξεχωρίζει παρασύροντας τους αναγνώστες του σε συναρπαστικές περιπέτειες μέσα στην τροπική ζούγκλα και στον ρομαντισμό της άγριας, αχαλίνωτης φύσης. Και ίσως η απλότητα που διέπει τις ιστορίες που μας χάρισε ο Κίπλινγκ μάς βοηθήσει να βρούμε και τον δικό μας δρόμο και εαυτό στη σύγχρονη ζούγκλα όπου ξετυλίγεται η ζωή μας, πάντα γεμάτη με όλων των ειδών τις περιπέτειες.
Ο Σων Φιτζπάτρικ είναι φιλόλογος στο οικοτροφείο Gregory the Great Academy, στο Elmhurst, Pa. Κείμενά του για την εκπαίδευση, τη λογοτεχνία και τον πολιτισμό έχουν δημοσιευτεί σε πολλά έντυπα, όπως τα Crisis Magazine, Catholic Exchange, και The Imaginative Conservative.
*ΣτΜ: Αποκαλόκαιρο ονομάζουν στην Απείρανθο Νάξου την αρχή του φθινοπώρου
