Υπερψήφιση της τροπολογίας και περιεχόμενο του μέτρου
Στις 11 Ιουλίου 2025, η Ολομέλεια της Βουλής ενέκρινε τροπολογία του υπουργείου Μετανάστευσης με 177 ψήφους «υπέρ», 74 «κατά» και 42 «παρών» . Με τη ρύθμιση αυτή αναστέλλεται για χρονικό διάστημα τριών μηνών η δυνατότητα υποβολής αιτήσεων ασύλου από μετανάστες που φτάνουν στην Ελλάδα παράτυπα, με πλωτά μέσα, από τη Βόρεια Αφρική.
Σύμφωνα με το κείμενο της τροπολογίας, τα άτομα αυτά θα υποχρεώνονται σε επιστροφή χωρίς καταγραφή στη χώρα προέλευσης ή καταγωγής τους. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης υπερασπίστηκε την ανάγκη του μέτρου ως «απαραίτητη προσωρινή αντίδραση», σημειώνοντας ότι στηρίζεται στην ίδια νομική επιχειρηματολογία που είχε χρησιμοποιήσει η κυβέρνηση όταν αντιμετώπισε τη μεταναστευτική εισβολή στον Έβρο, το 2020.
Η κυβέρνηση διαμήνυσε ότι πρόκειται για έκτακτη απόφαση που στέλνει ξεκάθαρο μήνυμα ότι η θαλάσσια δίοδος προς την Ελλάδα κλείνει – αποθαρρύνοντας διακινητές και επίδοξους μετανάστες, καθώς όσοι επιχειρούν να εισέλθουν θα συλλαμβάνονται και δεν θα μπορούν να εγκατασταθούν νόμιμα στη χώρα.
Η απόφαση αυτή προέκυψε ως απότοκος των αυξημένων μεταναστευτικών ροών μέσω της λεγόμενης «διαδρομής της Λιβύης» προς την Κρήτη και τη Γαύδο. Το τελευταίο διάστημα καταγράφηκε έκρηξη αφίξεων, με περισσότερους από 840 παράτυπους μετανάστες να διασώζονται σε συντονισμένες επιχειρήσεις νότια της Κρήτης και της Γαύδου μέσα σε λίγες ώρες, στις αρχές Ιουλίου.
Συνολικά, εκτιμάται ότι 7.336 άτομα έφτασαν στην Κρήτη και τη Γαύδο μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2025, σε 129 διαφορετικά περιστατικά, ενώ τουλάχιστον άλλοι 2.000 προστέθηκαν μόνο την πρώτη εβδομάδα του Ιουλίου, ανεβάζοντας το σύνολο των αφίξεων από τις αρχές του έτους σε πάνω από 9.000.
Η απότομη αυτή αύξηση δημιούργησε έντονη πίεση, καθώς στη νότια Κρήτη δεν υπήρχαν οργανωμένες δομές υποδοχής μεταναστών. Η κυβέρνηση επικαλέστηκε την κατάσταση αυτή ως λόγο λήψης έκτακτων μέτρων, κάνοντας λόγο για «έκτακτη κατάσταση» που απαιτεί έκτακτη αντιμετώπιση.
Παράλληλα, ανακοίνωσε τη δημιουργία νέας κλειστής δομής φιλοξενίας στην Κρήτη για την τοπική διαχείριση των ροών, καθώς και ενίσχυση της συνεργασίας με τη Λιβύη ώστε να αποτραπούν οι αναχωρήσεις πλοιαρίων από τις αφρικανικές ακτές.
Πολιτικές αντιπαραθέσεις στη Βουλή
Η τροπολογία υπερψηφίστηκε με ευρεία πλειοψηφία, καθώς πέραν των βουλευτών της κυβερνώσας Νέας Δημοκρατίας τη στήριξαν και οι βουλευτές του κόμματος Ελληνική Λύση, καθώς και ορισμένοι ανεξάρτητοι προερχόμενοι από το κόμμα των «Σπαρτιατών», συγκεντρώνοντας συνολικά 177 «ναι».
Αντίθετα, 74 βουλευτές από τα κόμματα της αντιπολίτευσης – ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ, Πλεύση Ελευθερίας και Νέα Αριστερά – καταψήφισαν την τροπολογία, ενώ το ΠΑΣΟΚ και η Νίκη επέλεξαν να δηλώσουν «παρών» (ψήφος ουδετερότητας) στην ψηφοφορία.
Η κοινοβουλευτική συζήτηση διεξήχθη σε έντονο κλίμα, αντανακλώντας τις ιδεολογικές αντιπαραθέσεις γύρω από το μεταναστευτικό. Βουλευτές της αριστερής αντιπολίτευσης κατηγόρησαν την κυβέρνηση για απάνθρωπη και παράνομη αντιμεταναστευτική πολιτική, σημειώνοντας ότι οι πρόσφυγες ρισκάρουν τη ζωή τη δική τους και των παιδιών τους αναζητώντας άσυλο και δεν θέτουν τις ζωές τους σε κίνδυνο «κορώνα-γράμματα για το άσυλο» δίχως σοβαρό λόγο. Σύμφωνα με την αντιπολίτευση, το μέτρο αντιβαίνει στο διεθνές δίκαιο και υπονομεύει τις ανθρωπιστικές αξίες της χώρας.
Νωρίτερα, η Ζωή Κωνσταντοπούλου (επικεφαλής της Πλεύσης Ελευθερίας) είχε καταθέσει ένσταση αντισυνταγματικότητας κατά της τροπολογίας, την οποία στήριξαν από κοινού όλα τα κόμματα της αριστερής αντιπολίτευσης και το ΠΑΣΟΚ. Η ένσταση αυτή, που υποστήριζε πως η προτεινόμενη αναστολή ασύλου παραβιάζει κατοχυρωμένα συνταγματικά δικαιώματα, απορρίφθηκε από την κυβερνητική πλειοψηφία. Στη συνέχεια, το ΠΑΣΟΚ επέλεξε να τηρήσει στάση ουδετερότητας («παρών») στην τελική ψηφοφορία, παρά τη στήριξη που είχε παράσχει στην ένσταση αντισυνταγματικότητας νωρίτερα. Η διττή αυτή στάση προκάλεσε την κριτική της κυβέρνησης – ο αρμόδιος υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Θάνος Πλεύρης κατηγόρησε το ΠΑΣΟΚ για «διγλωσσία», επισημαίνοντας ότι δεν πήρε σαφή θέση μέχρι τέλους.
Νομικές ενστάσεις και συνταγματικά ζητήματα
Η νομιμότητα της τροπολογίας και η επίκληση κατάστασης έκτακτης ανάγκης προκάλεσαν έντονους προβληματισμούς. Ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και συνταγματολόγος Ευάγγελος Βενιζέλος εξέφρασε σοβαρές αντιρρήσεις για το νομικό σκεπτικό της ρύθμισης.
Όπως επεσήμανε, στην αιτιολογική έκθεση της τροπολογίας η κυβέρνηση επικαλέστηκε ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 15 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Το άρθρο 15 ΕΣΔΑ επιτρέπει, σε περίπτωση «δημοσίου κινδύνου που απειλεί τη ζωή του έθνους», την προσωρινή λήψη μέτρων ακόμη και κατά παρέκκλιση ορισμένων υποχρεώσεων που απορρέουν από τη Σύμβαση – ουσιαστικά πρόκειται για ρήτρα έκτακτης ανάγκης σε περιόδους κρίσεων (πόλεμος, μεγάλης κλίμακας απειλές κλπ.).
Ο κος Βενιζέλος σημείωσε ότι ουδέποτε στο παρελθόν είχε γίνει επίκληση του άρθρου 15 ΕΣΔΑ από την Ελλάδα, ούτε στη δεκαετία της οικονομικής κρίσης ούτε κατά τη διάρκεια της πανδημίας ούτε για τη μεταναστευτική κρίση του Έβρου το 2020, και διερωτήθηκε με νόημα: «Γιατί τώρα έπρεπε να προκαλέσει αυτήν τη συζήτηση […] και με διεθνείς θεσμούς;»
Σε αντίστοιχο πνεύμα, η Ένωση Διοικητικών Δικαστών (τα αρμόδια δικαστικά όργανα για θέματα ασύλου) εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία ζητά την άμεση απόσυρση της τροπολογίας για την τρίμηνη αναστολή ασύλου. Οι διοικητικοί δικαστές επισημαίνουν ότι η προτεινόμενη αναστολή πρόσβασης στις διαδικασίες ασύλου, σε συνδυασμό με την επιστροφή των νεοεισερχομένων χωρίς καν καταγραφή, παραβιάζει ευθέως το θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα στο άσυλο.
Η ελληνική κυβέρνηση από την πλευρά της επιμένει ότι η ρύθμιση έχει σαφώς προσωρινό χαρακτήρα και περιορισμένο πεδίο εφαρμογής. Η διάρκειά της ορίστηκε στους τρεις μήνες και, σύμφωνα με αρμόδιες πηγές, θα επανεκτιμηθεί αναλόγως της εξέλιξης των μεταναστευτικών ροών και των ευρύτερων συνθηκών ασφαλείας.
