O Τζορτζ Χέρμπερτ Μηντ (George Herbert Mead) γεννήθηκε το 1863 στο Νότιο Χάντλεϋ της Μασσαχουσέττης των ΗΠΑ. Κατά τη διάρκεια της ζωής του απέκτησε τον τίτλο του φιλόσοφου και διακρίθηκε τόσο στην κοινωνική ψυχολογία όσο και για τον στοχασμό του σχετικά με τον πραγματισμό.
Ο Μηντ συνεισέφερε σημαντικά στην κοινωνική ψυχολογία μέσα από την θεωρία που ανέπτυξε, η οποία έκανε την σύνδεση μεταξύ της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και της διαμόρφωσης του εαυτού. Η προσέγγισή του πλησιάζει πολύ τη συμπεριφορική προσέγγιση. Ιδιαίτερη σημασία έδωσε στην επικοινωνία μέσω της γλώσσας.
Επίσης απέκτησε τον τίτλο του φιλόσοφου μέσα από την θεωρία του σχετικά με τον πραγματισμό. Ο Μηντ ήταν φανερά επηρεασμένος, όπως άλλωστε και αρκετοί από τους σύγχρονους του από τη θεωρία της σχετικότητας του Άλμπερτ Αϊνστάιν και την θεωρία/δόγμα της ανάδυσης (doctrine of emergence). Η φιλοσοφία που ανέπτυξε θα μπορούσε να ονομαστεί αντικειμενικός σχετικισμός. Όπως ορισμένα αντικείμενα είναι βρώσιμα, αλλά μόνο σε σχέση με το πεπτικό σύστημα, έτσι και ο Μηντ θεωρούσε την εμπειρία, τη ζωή, τη συνείδηση, την προσωπικότητα και την αξία ως αντικειμενικές ιδιότητες της φύσης που αναδύονται μόνο υπό συγκεκριμένα σύνολα συνθηκών.
Ο Μηντ άσκησε σημαντική επιρροή τόσο κατά τη διάρκεια της ζωής του όσο και μετά τον θάνατο του. Μέσα από τα έργα του και τη διδασκαλία του σε πανεπιστήμια επηρέασε και ενέπνευσε τους φοιτητές του, καθώς και τους συγχρόνους του και τους μετέπειτα ερευνητές.
Η κοινωνία εντός της οποίας αναδύεται ο νους
Για τον Μηντ η κοινωνία προηγήθηκε του ατομικού νου. Σύμφωνα με τη θεωρία του, η κοινωνική ομάδα υπάρχει πριν από το άτομο. Οι ιδέες, οι αντιλήψεις και τα θέλω του ατόμου είναι αναπόφευκτα επηρεασμένα από αυτή.
Η παραδοσιακή κοινωνική ψυχολογία ερμηνεύει μέσα από την ψυχολογία του ατόμου την κοινωνική εμπειρία. Αντίθετα ο Μηντ δίνει προτεραιότητα στον κοινωνικό κόσμο για την κατανόηση της κοινωνικής εμπειρίας.
Το πέρασμα στην πράξη
Ο Μηντ έδωσε ιδιαίτερη σημασία στο πέρασμα στη πράξη, εστιάζοντας κυρίως στον μηχανισμό ερεθίσματος-απόκρισης. Σύμφωνα με εκείνον, το άτομο αντιλαμβάνεται το ερέθισμα ως αφορμή ή ευκαιρία για την εκδήλωση της πράξης. Διέκρινε τέσσερα βασικά αλληλένδετα στάδια της πράξης από όπου περνάνε οι άνθρωποι και τα ζώα. Ο Μηντ έδειξε ενδιαφέρον για τα κοινά, αλλά περισσότερο για τις διαφορές ανάμεσα στα ζώα και στους ανθρώπους, όσον αφορά το πέρασμα στη πράξη.
Το πρώτο στάδιο είναι αυτό της παρόρμησης, στο οποίο η αντίδραση στο ερέθισμα είναι άμεση. Για παράδειγμα, ένα βασικό ερέθισμα όπως αυτό της πείνας και της δίψας κάνει το υποκείμενο να αντιδράσει άμεσα για να σβήσει την πείνα ή την δίψα του. Ο άνθρωπος, όμως, μπορεί να σκεφτεί μία καλύτερη ανταπόκριση στο ερέθισμα, όπως για παράδειγμα να φάει αργότερα.
Το δεύτερο στάδιο είναι η αντίληψη η οποία είναι αλληλένδετη με το πρώτο στάδιο. Το άτομο σε αυτό το στάδιο αναζητά και αντιδρά στα ερεθίσματα που σχετίζονται με την παρόρμηση. Οι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να μετατρέπουν τα ερεθίσματα που δέχονται μέσω των αισθητήριων οργάνων τους σε νοητικές εικόνες. Σύμφωνα με τον Μηντ, οι άνθρωποι και τα αντικείμενα τα οποία αντιλαμβάνονται, ταυτίζονται. Αυτό το στηρίζει λέγοντας πως είναι η πράξη της αντίληψης ενός αντικειμένου που το καθιστά υπαρκτό για ένα άτομο, υποστηρίζοντας συνεκδοχικά ότι η αντίληψη και το αντικείμενο δεν μπορούν να διαχωριστούν (συνδέονται διαλεκτικά).
Το τρίτο στάδιο είναι ο χειρισμός. Σε αυτό το στάδιο, κατά τον Μηντ, εφόσον το άτομο έχει περάσει από τα δύο προηγούμενα στάδια, αυτό που μένει είναι το πώς θα χειριστεί το αντικείμενο που έχει.
Η απόφαση για το πώς θα χειριστεί το αντικείμενο αυτό αποτελεί το τελευταίο στάδιο της πράξης, την εκπλήρωση ή αλλιώς την ανάληψη δράσης που ικανοποιεί την αρχική του παρόρμηση. Τα παραπάνω στάδια θεώρησε πως έχουν διαλεκτική σχέση.
Ο Μηντ θεωρήθηκε ένας από τους σημαντικότερους στοχαστές της σχολής της συμβολικής αλληλεπίδρασης. Σε επόμενο άρθρο θα συνεχίσουμε τη γνωριμία μας με τις ιδέες που τον καθιέρωσαν.
Ηλεκτρονικές πηγές
The editors of encyclopaedia Britannica, Kokila Manchanda, Emily Rodriguez, George Herbert Mead American philosopher, Britannica, 2024
Βιβλιογραφία
George Ritzer, Jeffrey Stepnisky, επιμέλεια: Μαγδαληνή Κολοκυθά, Μετάφραση: Μυρτώ Βρεττού, Γιώργος Χρηστίδης, Σύγχρονη κοινωνιολογική θεωρία, 2η έκδοση, εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ, επιστημονική βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2020, σελ. 266-270
