Όταν η Σοβιετική Ένωση έθεσε σε υπηρεσία το MiG-25 το 1970, η κίνηση θεωρήθηκε απάντηση στα αμερικανικά αναγνωριστικά αεροσκάφη U-2 και SR-71. Τα συγκεκριμένα αμερικανικά αεροσκάφη μπορούσαν να πετάξουν σε ταχύτητες και ύψη που υπερέβαιναν κατά πολύ τις δυνατότητες των Σοβιετικών. Ακόμη και το B-58 Hustler, ένα υπερηχητικό βομβαρδιστικό, θεωρούνταν ισοδύναμο του σοβιετικού αναχαιτιστικού MiG-21. Το MiG-25 όμως άλλαζε τους όρους. Μπορούσε να φτάσει ταχύτητες Mach 2.83 και ύψη μέχρι πρότινος απρόσιτα, ενώ ήταν εξοπλισμένο με ραντάρ και τέσσερις πυραύλους αέρος-αέρος. Η αντίδραση των Αμερικανών δεν ήταν άλλη από τον φόβο.
Το MiG-25, γνωστό στο ΝΑΤΟ ως «Foxbat», είχε κατασκευαστεί μυστικά και παρέμενε άγνωστο στη Δύση, καθώς καμία δυτική δύναμη δεν είχε καταφέρει να το μελετήσει από κοντά. Αυτό άλλαξε το 1976, όταν ένας νεαρός Σοβιετικός πιλότος, ο Βίκτορ Μπελένκο (1947–2023), αποφάσισε να αυτομολήσει.
Ένας απογοητευμένος πιλότος
Ο Μπελένκο γεννήθηκε λίγο μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και στην απαρχή του Ψυχρού Πολέμου. Μεγάλωσε στη φτώχεια, ενσαρκώνοντας το πρότυπο του «προλετάριου» που προέβαλε η σοβιετική προπαγάνδα. Ωστόσο, από νεαρή ηλικία ανέπτυξε πάθος για την αεροπορία. Κατατάχθηκε στον στρατό, αναδείχθηκε γρήγορα λόγω των ικανοτήτων του και έγινε εκπαιδευτής πτήσεων στη Σχολή Πολεμικής Αεροπορίας του Αρμαβίρ, πετώντας με το υπερηχητικό Su-15, το οποίο είχε ενταχθεί στην υπηρεσία το 1965.
Στη συνέχεια εντάχθηκε στο 513ο Σύνταγμα Μαχητικών Αεροσκαφών της 11ης Αεροπορικής Στρατιάς, μονάδα που υπαγόταν στην Αεράμυνα της Σοβιετικής Ένωσης και όχι στην Πολεμική της Αεροπορία. Η αποστολή της μονάδας ήταν η άμυνα της σοβιετικής επικράτειας από εναέριες επιθέσεις. Ο Μπελένκο σταθμεύτηκε στη βάση Τσουγκουέβκα, στην ανατολική Ρωσία κοντά στη Θάλασσα της Ιαπωνίας.
Εκείνη την περίοδο, όπως σημειώνεται, είχε ήδη αρχίσει να απογοητεύεται από τον κομμουνισμό και το σοβιετικό σύστημα. Ωστόσο, ως μέλος ελίτ μονάδας, βρισκόταν στην καρδιά της αντιπαράθεσης Ανατολής-Δύσης. Η ευκαιρία του να αυτομολήσει και να φέρει στρατιωτικό πλήγμα στην ΕΣΣΔ ήρθε όταν του δόθηκε η δυνατότητα να εκπαιδευτεί στο MiG-25.
Απόδραση την Ημέρα της Εργασίας
Στην Αμερική και σε άλλες χώρες στη Δύση, υπήρχαν μόνο φήμες για τις δυνατότητες του MiG-25, αλλά όλες έδειχναν ότι επρόκειτο για ένα υπερηχητικό αεριωθούμενο αεροσκάφος που υπερέβαινε την εναέρια τεχνολογία της Δύσης. Το 1971, ισραηλινά μαχητικά είχαν αναφέρει επαφή με ένα σοβιετικό αεροσκάφος που έφτασε ταχύτητα Mach 3.2 – πάνω από τρεις φορές την ταχύτητα του ήχου. Παρά την προσπάθεια αιφνιδιασμού του, ούτε τα μαχητικά ούτε οι πύραυλοι εδάφους-αέρος κατάφεραν να το αναχαιτίσουν, γεγονός που ενίσχυσε τη φήμη του MiG-25 ως τεχνολογικά υπερέχοντος.
Ο Μπελένκο, αποφασισμένος να αποδράσει, σχεδίασε την απόδρασή του με ένα από τα ταχύτερα αεροσκάφη στον κόσμο. Στις 6 Σεπτεμβρίου 1976, την Ημέρα της Εργασίας, απογειώθηκε με τη μοίρα του από τη βάση Τσουγκουέβκα. Λίγο μετά την απογείωση, αποσπάστηκε από τον σχηματισμό, επικαλούμενος προβλήματα στον κινητήρα. Κατέβηκε σε ύψος μόλις 30 μέτρων πάνω από τη Θάλασσα της Ιαπωνίας για να αποφύγει τα ραντάρ.
Η αρχική του πρόθεση ήταν να προσγειωθεί σε στρατιωτική βάση, όμως όταν ανέβηκε ξανά στα 6.000 μέτρα έγινε ορατός στα ραντάρ, με αποτέλεσμα να απογειωθούν ιαπωνικά μαχητικά. Επιχείρησε να προσγειωθεί στο πολιτικό αεροδρόμιο Χακοτάτε στη Χοκκάιντο, αλλά χρειάστηκε να αναγκαστεί σε νέα προσέγγιση για να αποφύγει ένα Boeing 727. Τελικά, προσγειώθηκε βίαια, υπερέβη τον διάδρομο, έσκασε ένα λάστιχο και παραλίγο να συγκρουστεί με κεραία. Αυτό, ωστόσο, ήταν το λιγότερο που απασχολούσε τον Μπελένκο. Είχε αποστατήσει και χρειαζόταν άσυλο.
Πολιτικό άσυλο και στρατιωτικά μυστικά
Ο Αμερικανός διπλωμάτης στην Ιαπωνία, Νίκολας Πλατ, δήλωσε αργότερα ότι ο Σοβιετικός πιλότος, κρατώντας πιστόλι από το κόκπιτ, ζήτησε πολιτικό άσυλο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Πλατ ειδοποίησε αμέσως το Στέιτ Ντιπάρτμεντ για να του χορηγηθεί το καθεστώς αποστάτη.
Οι ιαπωνικές αρχές, πιεζόμενες από τη Μόσχα για την επιστροφή του πιλότου, τον συνέλαβαν με την κατηγορία της παράνομης εισόδου στη χώρα. Η κύρια ανησυχία του Τόκιο, λόγω της γειτνίασής του με τη Σοβιετική Ένωση, ήταν η επιστροφή του αεροσκάφους. Σύμφωνα με τον Πλατ, οι Ιάπωνες ήταν τρομοκρατημένοι από την πιθανότητα αντίποινων και ήθελαν να παραδώσουν ταυτόχρονα το αεροσκάφος στη Μόσχα και τον πιλότο στους Αμερικανούς. Οι ΗΠΑ όμως χρειάζονταν χρόνο για να μελετήσουν το Foxbat, το πιο εξελιγμένο μαχητικό στο σοβιετικό οπλοστάσιο, το οποίο κανένα μέλος του ΝΑΤΟ δεν είχε δει μέχρι τότε από κοντά.
Ο διευθυντής της CIA εκείνη την εποχή, Τζορτζ Χ.Γ. Μπους, χαρακτήρισε την υπόθεση «πληροφοριακό θησαυρό». Οι Αμερικανοί και οι Ιάπωνες αποσυναρμολόγησαν το αεροσκάφος. Όπως διαπιστώθηκε, η αξία του MiG-25 προέκυπτε κυρίως από τις προσδοκίες που δεν επαληθεύτηκαν.
Η απομυθοποίηση του Foxbat
Οι Αμερικανοί διαπίστωσαν ότι το MiG-25 διέθετε δύο κινητήρες Tumansky R-15B-300 με μετακαύση, ικανούς για ταχύτητα Mach 2.83 – όχι Mach 3.2 όπως είχαν υποθέσει. Το σώμα του ήταν κατασκευασμένο από ανοξείδωτο ατσάλι ώστε να αντέχει τη θερμότητα από τις υψηλές ταχύτητες, γεγονός όμως που καθιστούσε την κατανάλωση καυσίμου υπερβολικά υψηλή. Η αυτονομία του ήταν μικρότερη από εκείνη των αμερικανικών μαχητικών. Αν και το συγκεκριμένο αεροσκάφος δεν έφερε πυραύλους, ο Μπελένκο είχε φροντίσει να πάρει μαζί του το εγχειρίδιο πτήσης.
Σύμφωνα με ειδική έκθεση της Υπηρεσίας Αμυντικών Πληροφοριών των ΗΠΑ, που συντάχθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου, το αεροσκάφος δεν παρουσίαζε τεχνολογικές καινοτομίες. Το συμπέρασμα της έκθεσης ήταν ότι «το MiG-25 δεν είναι παρά ένα μεγαλύτερο και ταχύτερο MiG-21».
Το γεγονός ότι το αεροσκάφος δεν ανταποκρινόταν στον τεχνολογικό μύθο που είχε χτίσει η Δύση αποτέλεσε σημαντική ανακούφιση για τις ΗΠΑ. Η απομυθοποίηση αυτή ήταν καρπός της τόλμης του Μπελένκο – μιας τόλμης που, όπως σημειώνεται, ενισχύθηκε από τη δυσχερή ζωή υπό το σοβιετικό καθεστώς.
Ο Μπελένκο έλαβε πολιτικό άσυλο στις ΗΠΑ και, το 1980, πολιτογραφήθηκε Αμερικανός πολίτης με πράξη του Κογκρέσου που υπέγραψε ο πρόεδρος Τζίμυ Κάρτερ. Το MiG-25 επεστράφη στη Σοβιετική Ένωση, σε 30 κιβώτια, διά θαλάσσης.
Έμπνευση για αποστασία
Ο Μπελένκο παντρεύτηκε στις ΗΠΑ και απέκτησε δύο γιους, τον Τομ και τον Πολ. Λίγο μετά την αυτομόλησή του, αφηγήθηκε την ιστορία του στον Αμερικανό δημοσιογράφο Τζον Μπάρον. Το βιβλίο «MiG Pilot: The Final Escape of Lieutenant Belenko» κυκλοφόρησε το 1980.
Η ιστορία του ενέπνευσε την ταινία Foxbat (1977) με τον Χένρι Σίλβα, ενώ η επιτυχία του 1982 Firefox με τον Κλιντ Ίστγουντ θεωρείται ευθέως εμπνευσμένη από τα γεγονότα του 1976. Ο συγγραφέας του βιβλίου Firefox, Κρεγκ Τόμας, είχε ολοκληρώσει το μεγαλύτερο μέρος του έργου του πριν την αυτομόληση του Μπελένκο, αλλά κατάφερε να ενσωματώσει σχετική αναφορά λίγο πριν την έκδοση.
