Η υπερεργασία μπορεί να αποτελέσει ύπουλη απειλή για την υγεία, καθώς σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), ευθύνεται για 745.000 θανάτους από καρδιαγγειακά νοσήματα και εγκεφαλικά μέσα σε ένα μόλις έτος.
Παρότι προηγούμενες μελέτες έχουν συνδέσει την υπερεργασία με αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, οι βιολογικοί μηχανισμοί που εμπλέκονται παραμένουν εν πολλοίς άγνωστοι. Ωστόσο, πρόσφατη έρευνα ενδέχεται να ρίξει φως στο ζήτημα, καθώς διαπίστωσε ότι η πολύωρη εργασία σχετίζεται με αυξημένο μέγεθος σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου – αλλαγές που ενδέχεται να εξηγούν τις γνωστικές και συναισθηματικές δυσκολίες που συχνά συνοδεύουν την εργασία πέραν των 40 ωρών την εβδομάδα.
Τα ευρήματα αυτά, σε συνδυασμό με προηγούμενα στοιχεία που συνδέουν την υπερεργασία με αυξημένο κίνδυνο για σωματικά νοσήματα όπως η καρδιοπάθεια, αναδεικνύουν τη σημασία της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Ορισμένες πρακτικές μπορούν να βοηθήσουν στην αποφυγή αυτών των απειλών για την υγεία.
Οι αλλαγές στη δομή του εγκεφάλου
Στην έρευνα, το 28% των συμμετεχόντων ανέφερε ότι εργάζεται υπερβολικά, δηλαδή πάνω από 52 ώρες την εβδομάδα.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι όσοι εργάζονταν πολλές ώρες παρουσίαζαν αυξημένο όγκο σε 17 περιοχές του εγκεφάλου. Μεταξύ αυτών, διαπιστώθηκε αύξηση κατά 19% στο μέγεθος της μέσης μετωπιαίας έλικας – μιας περιοχής που παίζει καίριο ρόλο στη γνωστική λειτουργία και σχετίζεται με τη μνήμη εργασίας, την προσοχή και την επεξεργασία της γλώσσας.
Επηρεασμένη ήταν επίσης η άνω μετωπιαία έλικα, η οποία εμπλέκεται στον σχεδιασμό, την προσοχή και τη λήψη αποφάσεων.
Μία ακόμη περιοχή που παρουσίασε αλλοιώσεις ήταν η νήσος, μια βασική εγκεφαλική δομή που ρυθμίζει κινητικές, αισθητηριακές και αυτόνομες λειτουργίες – όπως οι ακούσιες σωματικές διεργασίες, δηλαδή ο καρδιακός παλμός, η αναπνοή και η πέψη. Η νήσος συνδέεται επίσης με τη συναισθηματική επεξεργασία, τη συνειδητότητα και την κατανόηση του κοινωνικού περιβάλλοντος.
Οι ερευνητές σημείωσαν ότι οι παρατηρούμενες μεταβολές στον εγκεφαλικό όγκο ενδέχεται να προσφέρουν μια βιολογική εξήγηση για τις γνωστικές και συναισθηματικές δυσκολίες που συχνά αναφέρουν άτομα που εργάζονται υπερβολικά.
Ο ψυχίατρος Δρ Χάρολντ Χονγκ, διευθυντής του New Waters Recovery, σχολίασε ότι τα ευρήματα είναι εντυπωσιακά, παρά το γεγονός ότι ο ίδιος δεν συμμετείχε στη μελέτη. Όπως ανέφερε σε δήλωσή του στην εφημερίδα The Epoch Times, το γεγονός ότι παρατηρήθηκε αύξηση του μεγέθους σε ορισμένες εγκεφαλικές περιοχές δεν είναι κατ’ ανάγκην θετικό. Κατά την εκτίμησή του, πιθανόν να πρόκειται για ένδειξη ότι ο εγκέφαλος βρίσκεται υπό μεγάλη πίεση και προσπαθεί να προσαρμοστεί. Αν και πρόκειται για πρώιμα δεδομένα, επισήμανε ότι πρόκειται για ισχυρή υπενθύμιση πως η υπερβολική εργασία δεν είναι μόνο κάτι που «αισθάνεται» κανείς – μπορεί να αφήσει και ορατό αποτύπωμα στον εγκέφαλο.
Οι κίνδυνοι για τη σωματική υγεία
Πλήθος ερευνών έχει δείξει ότι η υπερεργασία σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για διάφορες παθήσεις.
Διαβήτης τύπου 2
Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Annals of Occupational and Environmental Medicine παρακολούθησε περισσότερους από 14.000 Κορεάτες με προδιαβήτη, εξετάζοντας τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και τη συσχέτισή τους με τις ώρες εργασίας. Οι επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η εργασία για πολλές ώρες αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για τη μετάπτωση του προδιαβήτη σε σακχαρώδη διαβήτη. Όσοι εργάζονταν πάνω από 52 ώρες την εβδομάδα είχαν σημαντικά υψηλότερες πιθανότητες εμφάνισης διαβήτη σε σύγκριση με όσους εργάζονταν 35 έως 40 ώρες.
Οι ακριβείς μηχανισμοί που εξηγούν τη σύνδεση αυτή δεν είναι ξεκάθαροι, ωστόσο οι ερευνητές εκτιμούν ότι μπορεί να σχετίζονται με αλλαγές στον τρόπο ζωής – όπως η μείωση της σωματικής άσκησης, η αύξηση του καπνίσματος και της κατανάλωσης αλκοόλ. Η ελλιπής άσκηση συνδέεται επίσης με την αύξηση του σωματικού βάρους, η οποία αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης διαβήτη. Επιπλέον, η αυξημένη πίεση λόγω εργασίας μπορεί να διαταράξει τη χρήση της γλυκόζης από τον οργανισμό.
Καρδιαγγειακά νοσήματα
Σε μετα-ανάλυση που δημοσιεύθηκε στο Current Cardiology Reports, οι ερευνητές συνέκριναν δεδομένα από διάφορες μελέτες για να εξετάσουν τη σχέση ανάμεσα στις πολλές ώρες εργασίας και τα καρδιολογικά προβλήματα. Βρέθηκε μικρή αλλά υπαρκτή συσχέτιση ανάμεσα σε εργασία άνω των 55 ωρών την εβδομάδα και αυξημένο κίνδυνο για καρδιοπάθεια ή εγκεφαλικό επεισόδιο. Οι πιθανοί υποκείμενοι μηχανισμοί περιλαμβάνουν την αυξημένη πηκτικότητα του αίματος, αλλά και την ηλεκτρική αστάθεια – δηλαδή προβλήματα στο σύστημα που ελέγχει και ρυθμίζει τον καρδιακό ρυθμό.
Ο ΠΟΥ έχει καταλήξει ότι υπάρχουν επαρκή στοιχεία που τεκμηριώνουν τη σχέση ανάμεσα στην υπερεργασία και τα εγκεφαλικά επεισόδια και τα εμφράγματα.
Προβλήματα ύπνου
Μια μετα-ανάλυση που δημοσιεύθηκε στο International Journal of Environmental Research and Public Health αξιολόγησε 46 μελέτες που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ 1998 και 2018, με στόχο την εκτίμηση της σχέσης ανάμεσα σε διάφορες παθήσεις και την υπερβολική εργασία. Η μεγαλύτερη απειλή που εντοπίστηκε αφορούσε τη μικρή διάρκεια ύπνου, η οποία ορίστηκε ως λιγότερες από έξι ή επτά ώρες ύπνου ανά ημέρα, ανάλογα με τη μελέτη. Οι συγγραφείς επισήμαναν επίσης ότι τα ευρήματα υποδεικνύουν πως η μικρή διάρκεια ύπνου αποτελεί σοβαρή απειλή για την υγεία, καθώς αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης χρόνιων παθήσεων.
Το κίνητρο
Ο Γουανχιούνγκ Λι, συν-συγγραφέας της μελέτης, ανέφερε στην Epoch Times ότι η κινητοποίηση και το συναισθηματικό πλαίσιο πίσω από τις παρατεταμένες ώρες εργασίας ενδέχεται να επηρεάσουν την αντίδραση του εγκεφάλου. Εξήγησε πως θετικά κίνητρα, όπως το πάθος, η εργασία με αποστολή ή η προσωπική απόλαυση, μπορεί να μετριάσουν ορισμένες αρνητικές επιπτώσεις του χρόνιου στρες. Αντίθετα, οι ώρες εργασίας που επιβάλλονται ή είναι συναισθηματικά εξαντλητικές μπορεί να επιδεινώσουν τις δυσμενείς αλλαγές στον εγκέφαλο.
Ο Δρ Χάρολντ Χονγκ συμφώνησε εν μέρει με τον Λι, επισημαίνοντας ότι όταν κάποιος εργάζεται πολλές ώρες επειδή αγαπά αυτό που κάνει ή πιστεύει στο σκοπό του, το σώμα και ο εγκέφαλος συνήθως αντέχουν καλύτερα το στρες. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η εργασία βιώνεται ως κάτι ουσιαστικό και όχι απλώς ως βάρος. Πρόκειται για το λεγόμενο θετικό άγχος, που μπορεί να είναι ευχάριστο και να ωθεί προς τα εμπρός.
Πρόσθεσε ωστόσο ότι, παρά την αγάπη για τη δουλειά, ο άνθρωπος παραμένει ευάλωτος. Ο εγκέφαλος και το σώμα τελικά εμφανίζουν σημάδια κόπωσης αν δεν υπάρχει επαρκής ύπνος ή διάλειμμα. Το πάθος βοηθά, αλλά δεν καθιστά τον άνθρωπο ακατάβλητο.
Συμβουλές για ισορροπία εργασίας-ελεύθερου χρόνου
Ο Δρ Χονγκ πρότεινε τις ακόλουθες πρακτικές για τη διατήρηση υγιούς ισορροπίας ανάμεσα στην εργασία και την προσωπική ζωή:
-
Να θέτει κανείς σαφή όρια, ορίζοντας πότε τελειώνει η εργάσιμη μέρα, όχι μόνο σε πρακτικό αλλά και σε ψυχικό επίπεδο, και να προστατεύει αυτόν τον χρόνο. Να αποφεύγει να απαντάει σε μηνύματα εκτός ωραρίου, όπου είναι δυνατόν.
-
Να προγραμματίζει χρόνο χαλάρωσης και ξεκούρασης με την ίδια σοβαρότητα που θα αντιμετώπιζε μια επαγγελματική υποχρέωση, π.χ. μια βραδινή βόλτα, δείπνο με φίλους ή ανάγνωση βιβλίου, ώστε να διασφαλίζεται η τήρησή του.
-
Να ακούει το σώμα του αν νιώθει συνεχώς εξαντλημένος, ευερέθιστος ή έχει προβλήματα ύπνου, το σώμα στέλνει το μήνυμα να μειώσει τον ρυθμό. Η επιμονή σε τέτοιες καταστάσεις επιδεινώνει τα προβλήματα μακροπρόθεσμα.
-
Να αφιερώνει χρόνο σε δραστηριότητες που φέρνουν χαρά, όπως χόμπι, χρόνος στη φύση, άσκηση ή δημιουργικά έργα, τα οποία αναζωογονούν τον εγκέφαλο με τρόπους που η εργασία δεν μπορεί να προσφέρει.
Ο Δρ Χονγκ κατέληξε ότι η ισορροπημένη ζωή δεν προκύπτει τυχαία, αλλά οικοδομείται σκόπιμα, με μικρές επιλογές τη μία μετά την άλλη.
Αλλαγές στον χώρο εργασίας
Ο Γουανχιούνγκ Λι τόνισε πως δεν πρέπει να παραβλέπεται ότι η υπερεργασία έχει εξελιχθεί σε παγκόσμιο φαινόμενο. Υπογράμμισε ότι οι ατομικές προσπάθειες δεν αρκούν από μόνες τους, καθώς οι οργανισμοί οφείλουν να διαχειρίζονται ενεργά τον φόρτο εργασίας και να προωθούν πολιτισμούς που δίνουν έμφαση στην υγεία και την ευεξία.
Σύμφωνα με τον ίδιο, οι εργοδότες πρέπει να θεσπίσουν σαφείς πολιτικές που περιορίζουν τις πολλές ώρες εργασίας, να παρέχουν πόρους για τη διαχείριση του στρες και να δημιουργούν περιβάλλοντα που ενθαρρύνουν την ισορροπία μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής, προκειμένου να προστατεύσουν την μακροπρόθεσμη υγεία του εγκεφάλου και την παραγωγικότητα των εργαζομένων τους.
Σημαντικό σημείο υποστηρίζουν και οι συγγραφείς μελέτης που δημοσιεύθηκε στο BioMed Research International, οι οποίοι βρήκαν ότι ο έλεγχος που έχουν οι εργαζόμενοι στις διαδικασίες της εργασίας τους μειώνει το άγχος που προκύπτει από τη σύγκρουση των επαγγελματικών με τις οικογενειακές υποχρεώσεις. Τέτοιος έλεγχος μπορεί να επιτευχθεί, για παράδειγμα, με την υιοθέτηση ευέλικτων ωραρίων εργασίας ή την εξ αποστάσεως εργασία.
Η σημασία της ισορροπίας μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής
Η ψυχοθεραπεύτρια Βικτόρια Γκρίνμαν, ιδρύτρια των Growing Kind Minds και The Round Table Mentorship, επισήμανε ότι η υπερεργασία επιβαρύνει υπέρμετρα όλη την ποιότητα της ζωής.
Ως επαγγελματίας που συνεργάζεται στενά με υψηλά επιτυχημένους και ηγέτες με όραμα, ανέφερε πως συχνά συναντά χρόνιο φαινόμενο υπερεργασίας.
Η ίδια χαρακτήρισε την υπερεργασία ως τον κοινωνικά αποδεκτό εθισμό της εποχής μας, σημειώνοντας ότι συχνά επαινούμε την παραγωγικότητα, χωρίς όμως να αναρωτιόμαστε ποιο είναι το τίμημα.
Σύμφωνα με την Γκρίνμαν, η χρόνια υπερεργασία αποσυνδέει τον άνθρωπο όχι μόνο από την ανάπαυση αλλά και από τις σχέσεις του, το σώμα του και τελικά από τον ίδιο του τον εαυτό. Το νευρικό σύστημα δεν μπορεί να διακρίνει ανάμεσα σε επείγον περιστατικό στη δουλειά και σε επείγον συμβάν στη ζωή. Απλώς αντιλαμβάνεται ότι βρίσκεται σε συνεχή κατάσταση επιβίωσης, κατάσταση από την οποία κανείς δεν μπορεί να ευημερήσει.
Επιπλέον, τόνισε πως η ισορροπία ανάμεσα στην εργασία και τη ζωή δεν αφορά απλώς τη διαχείριση του χρόνου, αλλά την κατανομή της ενέργειας. Όταν ζούμε σύμφωνα με τις αξίες μας και όχι απλώς με τις υποχρεώσεις της ημέρας, χτίζουμε μια ζωή βιώσιμη και ουσιαστική. Σύμφωνα με την ίδια, οι επιτυχημένοι άνθρωποι γνωρίζουν ότι η απόδοση ακολουθεί τη ρύθμιση, η μακροζωία τα όρια, και η ικανοποίηση το θάρρος να πατήσεις το κουμπί της παύσης.
Όταν η ζωή απαιτεί περισσότερα από ισορροπία
Η Λα Κέιτα Κάρτερ, ψυχολόγος στο Institute for HEALing, διευκρίνισε τι ακριβώς σημαίνει ισορροπία ανάμεσα στην εργασία και τη ζωή.
Όπως ανέφερε σε επικοινωνία της με την Epoch Times, η εργασία αποτελεί μέρος της ζωής και δεν επιδιώκεται η εξισορρόπηση της με κάθε άλλη πτυχή της ζωής, αλλά η ενσωμάτωση των σημαντικών κομματιών της ζωής μεταξύ τους. Αυτό περιλαμβάνει την εργασία, την οικογένεια, τον εθελοντισμό, την αυτοφροντίδα, την κοινωνική ζωή και άλλα.
Η ίδια τόνισε ότι ο όρος «ισορροπία» υποδηλώνει πως όλα αυτά τα στοιχεία θα έχουν ίση προτεραιότητα, κάτι που δεν πρέπει να είναι ο στόχος. Υπάρχουν περιόδους που η οικογενειακή ζωή έχει προτεραιότητα έναντι της εργασίας, όπως όταν πρέπει να αφιερώσει κανείς χρόνο για να βοηθήσει έναν ηλικιωμένο γονέα να εγκατασταθεί σε νέο χώρο. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η οικογένεια απορροφά το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας και έτσι πρέπει να γίνει.
Αντιθέτως, σε ορισμένα στάδια της ζωής, όπως όταν ξεκινά κάποιος μια νέα επιχείρηση, είναι φυσιολογικό να εργάζεται πολλές ώρες. Ωστόσο, το φυσιολογικό δεν συνεπάγεται και υγιές. Η πίεση για να στηθεί μια επιχείρηση πρέπει να συνδυάζεται με την ανάγκη να διατηρείται χρόνος για την οικογένεια και η προστασία της υγείας.
