Στην Πάτρα βρίσκεται σε εξέλιξη αιφνιδιαστική επιχείρηση του υπουργείου Δικαιοσύνης, συνοδεία αστυνομικών, στην Ιατροδικαστική Υπηρεσία της πόλης. Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, υψηλόβαθμα στελέχη του υπουργείου μετέφεραν από αυτήν όλες τις ιατροδικαστικές εκθέσεις που συντάχθηκαν από την 1η Ιανουαρίου 2020 έως σήμερα. Σκοπός της επιχείρησης είναι να ελεγχθούν στο Εργαστήριο της Αθήνας και στο υπουργείο από τον νέο γενικό διευθυντή της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας, για να εντοπιστούν τυχόν «προβληματικές» εκθέσεις – οι οποίες, εφόσον βρεθούν, θα παραπεμφθούν άμεσα στις αρμόδιες εισαγγελικές αρχές για περαιτέρω διερεύνηση. Πρόκειται για κίνηση που αποσκοπεί στην «αποκατάσταση της εμπιστοσύνης» στο έργο της ιατροδικαστικής υπηρεσίας, όπως επισημαίνεται .
Ιστορικό και αφορμές της έφοδου
Η ενέργεια αυτή έλαβε χώρα λίγες μέρες μετά την αιφνιδιαστική απόφαση του υπουργού Δικαιοσύνης Γιώργου Φλωρίδη να θέσει σε αναστολή λειτουργίας την Ιατροδικαστική Υπηρεσία Πατρών. Η απόφαση βασίστηκε σε «σοκαριστικές» αποκαλύψεις γύρω από τη μελέτη θανάτων βρεφών στο Ρίο Πατρών: συγκεκριμένα, η δολοφονία δύο βρεφών που ομολόγησε η Ειρήνη Μουρτζούκου, αλλά και οι θάνατοι των δύο παιδιών της Ρούλας Πισπιρίγκου είχαν αξιολογηθεί από το ίδιο τμήμα της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας. Εξελίξεις σε αυτές τις υποθέσεις – ιδίως η εμπλοκή της Ε. Μουρτζούκου σε δολοφονίες βρεφών – κλόνισαν την αξιοπιστία των ιατροδικαστικών πράξεων στην Πάτρα. Παράλληλα, ο προϊστάμενος της Εισαγγελίας Εφετών Πατρών διέταξε κατεπείγουσα προκαταρκτική εξέταση για ενδεχόμενα ποινικά αδικήματα των ιατροδικαστών που υπηρετούσαν στην υπηρεσία αυτή. Σύμφωνα με πληροφορίες, η εισαγγελική παραγγελία αναφέρει ρητά τα αδικήματα της παράβασης καθήκοντος, της ψευδούς βεβαίωσης και της ψευδούς ιατρικής πιστοποίησης, μεταξύ άλλων.
Αποκαλύψεις και πιθανά λάθη στις εκθέσεις
Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, το υπουργείο προχώρησε στον έλεγχο όλων των φακέλων από το 2020 και μετά. Ήδη δημοσιεύματα αναφέρουν ότι σε ένα μεγάλο αριθμό φακέλων (τουλάχιστον 100) λείπουν βασικά στοιχεία ή έγγραφα, γεγονός που καθιστά αδύνατη την ορθή επανεξέταση των υποθέσεων. Υπάρχει υπόνοια πως «κάποιο χέρι μπορεί να έχει αφαιρέσει» έγγραφα από τους φακέλους, ενώ επιχειρείται και προσπάθεια ανάκτησης οποιωνδήποτε «χαμένων» ιατρικών εγγράφων από τα αρμόδια νοσοκομεία. Σε κάθε περίπτωση, η μεταφορά των φακέλων στο υπουργείο θα επιτρέψει να «χαρτογραφηθεί με ακρίβεια το εύρος πιθανών λαθών ή παραποιήσεων.»
Οι έρευνες δεν περιορίζονται στην Πάτρα: υπάρχουν καταγγελίες για προβλήματα και σε άλλες Ιατροδικαστικές Υπηρεσίες της χώρας, οπότε η επιθεώρηση αναμένεται να επεκταθεί. Στο «μικροσκόπιο» μπαίνουν σοβαρές υποθέσεις όπως, για παράδειγμα, το προ δύο ετών θρίλερ της 44χρονης Ειρήνης Λαγούδη. Στην εν λόγω υπόθεση, το 2018, οι ιατροδικαστές της Πάτρας είχαν καταλήξει σε εκδοχή αυτοκτονίας για το κάψιμο και θάνατο της Λαγούδη – απόφαση που αμφισβητεί έως σήμερα η οικογένειά της. Σύμφωνα με τον πραγματογνώμονα που συνεργάζεται με την οικογένεια, η ιατροδικαστική έκθεση της Πάτρας είχε σημαντικές παραλείψεις (π.χ. δεν έγινε εξέταση στο τόπο του εγκλήματος) και «μιλάει ξεκάθαρα για εγκληματική ενέργεια». Η οικογένεια ισχυρίζεται ότι τελικά η εισαγγελία ανασυρεύει τον φάκελο, καθώς τα νέα στοιχεία οδηγούν στην επανεκτίμηση του θανάτου ως δολοφονίας. Στα πλαίσια της τριμελούς επιτροπής που συστάθηκε από το υπουργείο για την εξέταση «γκρίζων σημείων», ο φάκελος της Λαγούδη αναμένεται να εξεταστεί πρώτος.
Καταγγελίες και δηλώσεις ειδικών
Μετά τις αποκαλύψεις και την αναστολή λειτουργίας της υπηρεσίας, πολλοί φορείς και ειδικοί προσήλθαν στη δημοσιότητα με κρίσιμες καταγγελίες. Ο πρόεδρος της ΠΟΕΔΗΝ, Μιχάλης Γιαννάκος, ανέφερε συγκεκριμένο περιστατικό κακοποίησης παιδιού που πέρασε «στα ψιλά» από την Ιατροδικαστική Υπηρεσία Πατρών: κορίτσι που διαγνώστηκε από γιατρούς του Ρίου ως θύμα σεξουαλικής κακοποίησης, έλαβε από τους ιατροδικαστές της Πάτρας γνωμάτευση ότι «δεν υπάρχει σεξουαλική κακοποίηση». Όπως υποστηρίζει, λίγες ημέρες μετά το νοσοκομείο έδωσε εξιτήριο στην ανήλικη χωρίς να διαπιστωθεί κάτι, ενώ στη νεκροψία μετά τον αδόκητο θάνατό της οι απεικονιστικές εξετάσεις ανέδειξαν τελικά ίχνη σεξουαλικής κακοποίησης. Ο διευθυντής του Καραμανδάνειου Νοσοκομείου Παίδων, Κώστας Γιαννόπουλος, αποκάλυψε στο Mega δύο ακόμα περιπτώσεις παιδιών με σαφή τραύματα (έγκαυμα από θερμαντικό σώμα ή τσιγάρο και βαθιά τραύματα ΑμεΑ παιδιού) που είχαν περάσει από εξέταση στην Πάτρα, όπου όμως διαγνώσθηκαν λανθασμένα (από φθορές ή πτώσεις). Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, οι γονείς επαναφέρουν την υπόθεση σε επανεξέταση.
Το κλίμα ανησυχίας επιτείνουν δηλώσεις ειδικών της ιατροδικαστικής κοινότητας, οι οποίοι μιλούν για «φιάσκο» στην πατρινή υπηρεσία και απαιτούν πλήρη διαλεύκανση. Ο Α. Γκουρμπάτσης, ιατροδικαστικός πραγματογνώμονας της οικογένειας Λαγούδη, τόνισε ότι ο ιατροδικαστής οφείλει να κάνει αυτοψία στον τόπο του εγκλήματος, κάτι που δεν συνέβη στην υπόθεση, και χαρακτήρισε «εκπαιδευμένο λογιστή των αποδείξεων» τους δράστες της φερόμενης ανθρωποκτονίας. Με παρόμοιο ύφος, εκπρόσωποι κοινωνικών φορέων («Χαμόγελο του Παιδιού») ζητούν να φωτιστούν πλήρως υποθέσεις κακοποιήσεων που πέρασαν στην… αφάνεια λόγω των παρερμηνειών των πρώτων ιατροδικαστικών εκθέσεων.
Νομικές συνέπειες και διαδικασίες
Η αντιμετώπιση των ευρημάτων αναμένεται να κινηθεί στο πλαίσιο ποινικών και διοικητικών διαδικασιών. Όπως προαναφέρθηκε, ο Εισαγγελέας διέταξε προκαταρκτική εξέταση για τον εντοπισμό τυχόν αυτεπαγγέλτως διωκόμενων αδικημάτων (π.χ. παράβαση καθήκοντος, ψευδής βεβαίωση, ψευδής ιατρική πιστοποίηση) από τους ιατροδικαστές της Πάτρας. Εφόσον κατά τον έλεγχο στον γενικό διευθυντή διαπιστωθούν προβληματικές πρακτικές, οι υπεύθυνοι θα κληθούν να λογοδοτήσουν. Υπενθυμίζεται ότι, σύμφωνα με τον ελληνικό Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, ένας ιατροδικαστής που παρέλειψε ουσιώδη έλεγχο ή συνέταξε ανακριβείς ιατροδικαστικές εκθέσεις κατά παράβαση των καθηκόντων του, μπορεί να διωχθεί για ποινικά αδικήματα (π.χ. τέλεση παράβασης καθήκοντος, έκδοση ψευδούς ιατρικής βεβαίωσης κ.ά.). Ο νέος γενικός διευθυντής, στον οποίο ανατέθηκε ο έλεγχος, έχει τις διοικητικές αρμοδιότητες να πραγματοποιεί επιτόπιους ελέγχους σε όλες τις υπηρεσίες και να παραστεί σε νεκροτομές εφόσον κριθεί απαραίτητο. Σημειώνεται ότι δικαστικά συμβούλια ή ποινικές έρευνες μπορούν να επιβλέπουν ανεξάρτητα τα ιατροδικαστικά ευρήματα κάθε υπόθεσης, όμως η συγκεκριμένη επιχείρηση έγινε με αιτιολογία τη διάσωση του κύρους του θεσμού.
Μέτρα και μεταρρυθμίσεις
Παράλληλα με τις έρευνες, το υπουργείο Δικαιοσύνης ανακοίνωσε σειρά μεταρρυθμίσεων στον χώρο. Όπως προαναφέρθηκε, ιδρύθηκε Γενική Διεύθυνση Ιατροδικαστικών Υπηρεσιών, στην οποία ανήκουν όλες οι περιφερειακές υπηρεσίες και ορίστηκαν νέοι διευθυντές στις μεγάλες πόλεις (Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη, Πάτρα). Ο νέος γενικός διευθυντής, καθηγητής Ιατροδικαστικής Νίκος Καρακούκης, καλείται να ελέγχει εκτενώς τη λειτουργία των υπηρεσιών (αυτοψίες, άμεσες οδηγίες) και να παρίσταται σε σημαντικές νεκροτομές. Επίσης, σχεδιάζεται η ψηφιακή αναβάθμιση της διαδικασίας: ανακοινώθηκε πως μέχρι το τέλος του 2025 θα τεθεί σε λειτουργία νέο πληροφοριακό σύστημα με χρήση τεχνητής νοημοσύνης. Οι ιατροδικαστές θα διεξάγουν νεκροτομές με τάμπλετ και ψηφιακό βοηθό, ο οποίος θα καταγράφει φωνητικά τα ευρήματα και θα συντάσσει αυτόματα προσχέδια ιατροδικαστικών εκθέσεων. Σύμφωνα με το υπουργείο, αυτό το σύστημα θα βοηθά στην ταχύτερη και πιο αξιόπιστη σύνταξη των εκθέσεων, περιορίζοντας λάθη και καθυστερήσεις.
Τέλος, θεσμοθετήθηκε υποχρεωτικό ελάχιστο περιεχόμενο κάθε ιατροδικαστικής έκθεσης και συγκροτήθηκε μόνιμη τριμελής επιτροπή που θα αξιολογεί τους φακέλους όταν υπάρχουν ενδείξεις αδυναμιών. Επίσης συντάσσεται κώδικας δεοντολογίας και πρότυπα πρωτόκολλα για την καθημερινή λειτουργία των ιατροδικαστικών υπηρεσιών. Όλα αυτά τα μέτρα αποσκοπούν να ενισχύσουν τη διαφάνεια και την αξιοπιστία των ιατροδικαστικών ερευνών – ειδικά σε σοβαρές υποθέσεις βίας και κακοποίησης – ώστε να μην επαναληφθούν φαινόμενα «κατάρρευσης» του συστήματος, όπως αναγνωρίζει η ίδια η ηγεσία του υπουργείου.
